دانلود تحقیق تاریخچه طراحی معماری مساجد

اختصاصی از کوشا فایل دانلود تحقیق تاریخچه طراحی معماری مساجد دانلود با لینک مستقیم و پرسرعت .

مسجد کانون تجلی هویت معنوی مسلمانان و فضای انس و الفت با معبود آفریننده جهانی بر پایه حکمت و نظم و وحدت، از صدر اسلام تا کنون مهم­ترین عنصر شهری و معماری و کانون تبلور عالی­ترین اشکال برآمده از باورهای عمیق اعتقادی، خلاقیت، ذوق و سلیقه معماران مسلمان بوده است و مساجد دوره اسلامی کشورمان، میراث گرانبهای این سرزمین­اند که آوازه آنها در سراسر گیتی پراکنده است.[1]

 بی شک حال و هوای معنوی حاکم بر مساجد تاریخی و سنتی این سرزمین، هر بیننده­ای را مسحور خود کرده و به راستی که این مساجد بازتابی از عالم معقولات به عالم محسوسات اند تا گوشه­ای از آن عالم مقدس را با «معماری قدسی»[2] خود بر انسان عاجز از درک ماوراء بنمایانند. گرچه ابعاد مختلف فرهنگی، اقلیمی، سیاسی، اقتصادی، دانش فنی و ... حاکم بر جامعه در طول تاریخ بر تحولات ظاهری مساجد تأثیر گذاشته­اند، اما روح معنوی حاکم بر مساجد ـ فضای راز و نیاز انسان با خالق یکتا ـ که از منبعی مشترک سرچشمه می­گیرد، سبب ایجاد انسجام و پیوندی بین مساجد صدر اسلام تا پیش از دوره­های متأخر شده است، گویی هر یک با زبان حال خود قصه واحدی می­سرایند و "عجب آنکه این قصه را از هر زبانی که می­شنوی نامکرر است.3 "

   اما متأسفانه در مساجد معاصر کشورمان بیشترین تغییر و گسستگی را در مقایسه با سیر منسجم تحولات ظاهری مساجد گذشته شاهدیم که به دلیل عدم پیوند محکم میان صورت و معنا در این بناها، طبعاً فاقد کیفیت­های فضایی و حال و هوای مساجد گذشته می­باشند. بررسی علت یا علل این انقطاع و کم مایگی مساجد اخیر گرچه در محدوده این پژوهش نمی­گنجد، اما بی تردید نمی­توان آن را صرفاً حمل بر روح معماری حاکم بر زمانه و تفاوت نگرش و نیاز انسان امروزی دانست. چرا که آن معبود لایزال و فطرت و نیازهای معنوی آدمی همواره ثابت و تغییر ناپذیرند و بنابراین معماری مساجد،  باید کالبد و روحی مشترک و پایدار در همه اعصار داشته باشد که سوای از مقتضیات معماری زمانه باشد. سید حسین نصر با انتقاد بر پیروان تحول کالبدی معماری مسجد بر اساس شرایط زمان و بدون توجه با ماهیت معنوی پایدار این مکان می­گوید: قدری تأمل و تعمق فاش خواهد ساخت که غالباً انگیزه ایجاد تحول در سبک معماری مسجد، زائیده به اصطلاح «مقتضیات زمانه» نیست، بلکه از این واقعیت نتیجه می­شود که طرفداران اینگونه تحولات، خود از سنت اسلامی دور مانده­اند و حتی نسبت به نبوغ قومی ایرانیان بیگانه شده­اند. صدق و امانت اقتضا می­کند که شخص نقایص و نقاط ضعف فردی خویش را ­با القاب و عناوینی چون «ضروریات زمانه» نپوشاند و آنگاه که خود صورت و معنای مذهبی را که مادرِ این سبک معماری است در نمی­یابد، و حتی ریشه های فرهنگی عمیق­تر مردم خود را، که این معماری طی اعصار در دامان ایشان پرورش یافته و شکوفا شده، نمی­شناسد، بی پروا به جعل دیگری از معماری قدسی دست نزند. زوال هنر قدسی برای دین همانقدر مصیبت زاست که تضعیف تعالیم روحانی و اخلاقی یا انکار احکام تشریعی آن.[3]

 بی ­شک، تلاش در جهت یافتن ویژگی­های کالبدی و ظاهری مساجد غنی این سرزمین، یکی از مقدمات مسیر دستیابی به آن جان­مایه مقدس، مشترک، پایدار و انکار ناپذیر مساجد خواهد بود و ازآنجا که «هندسه مسجد» به عنوان یکی از مهمترین شاخصه­های کالبدی آن، با نقش انتظام بخشی فضا و سازه، ایجاد تعادل و توازن، قرینگی و ... در ابعاد کمی و کیفی مسجد، عنصری واسط بین صورت و معنای آن می­باشد، می­توان آن غنای از دست رفته را از این منظر در محضر «هندسه» جستجو کرد. هندسه­ای که مفاهیم متعالی را برای تجلی در این عالم، در «اشکال» متبلور می­کند، هندسه­ای شایسته مسجد!

 پس از تقرب به این الگو و مبنا­ قرار­دادن آن، می­توان با توجه به فن و تکنولوژی ساخت زمان، شرایط مکان طرح، فرهنگ و اعتقادات مردم و ذوق و خلاقیت طراح، به طراحی مسجدی دست یافت که برای عبادت کننده مسلمان تا حد امکان شایسته­ترین ­فضای راز و نیاز با معبود و در عین حال پیوند با سایر مسلمین به دور از دنیای پر هیاهوی امروزی را فراهم کند. 

رساله حاضر در پنج فصل ارائه می­شود. ساختار و فصول رساله در تصویر(2) نشان داده شده است. خلاصه فصول رساله عبارتند از:

• فصل نخست با عنوان «مقدمه»، ابتدا به آشنا شدن با مسأله مورد مطالعه در پژوهش، یعنی هندسه در معماری مسجد می­پردازد. پس از آن اهمیت پژوهش، زمینه­های پژوهش، پرسش­ها و فرضیه­های مطرح شده در پژوهش، اهداف پژوهش و روش تحقیق بیان می­شود. مهم­ترین اصطلاحات به­کار رفته در متن پژوهش نیز در این فصل معرفی و شرح داده شده است.
• فصل دوم با عنوان «شناخت هندسه در معماری»، به تعریف مفهوم و معنای هندسه پرداخته و با بررسی واژه هندسه در معنای لغوی، معنای قدر و اندازه از دیدگاه قرآن و معانی شکل و نظم و ارتباط آنها با هندسه به ویژه در معماری، به معرفی هندسه می­پردازد. سپس با بیان جایگاه هندسه در معماری جوامع مختلف و به ویژه معماری ایرانی و اسلامی و آشنایی با اشکال اصلی هندسی و مفاهیم آنها، اهمیت و جایگاه هندسه در معماری معرفی می­شود.
• فصل سوم با عنوان «هندسه در معماری مسجد»، ابتدا با معرفی مهمترین فضاها در معماری مسجد شامل: ورودی، هشتی، حیاط، ایوان، گنبدخانه و شبستان­ها و سرانجام محراب، و بررسی هندسه متناسب آنها، به بیان سلسله مراتب حرکت و ورود به مسجد تا رسیدن به سرمنزل مقصود و دیاگرام هندسی ناظر به آن می­پردازد. علاوه بر آن، سلسله مراتب آماده شدن نمازگزار قبل از برپایی نماز و سلسله مراتب نمازگزاری نیز در دیاگرام­های هندسی متناظری بیان می­شود. این دیاگرام­های هندسی در طراحی مساجد به کار می­روند.
• فصل چهارم با عنوان «بررسی طرح­­های مختلف مساجد و هندسه مساجد اصیل اصفهان­»، در ابتدا به بررسی طرح­­های مختلف مساجد در معماری گذشته و معماری معاصر و بیان هندسه کلی حاکم بر آنها می­پردازد. نتایج بررسی طرح­های این مساجد، کهن الگوی هندسی حیاط­دار شبستانی را به عنوان الگوی مناسب و دیرینه در معماری مساجد ایرانی معرفی می­کند. پس از آن، با انتخاب چهار مسجد اصیل و غنی در شهر اصفهان و معرفی آنها، هندسه این مساجد در حوزه­های عملکرد، سازه، تقارن و تعادل و نظام پر و خالی، با توجه به پلان­ها، نماها و مقاطع هریک، بررسی می­شود. نتایج بررسی هندسی این چهار مسجد، سبب تقرب به الگوی هندسی مناسب طراحی مسجدی در شهر اصفهان خواهد شد.
• فصل پنجم با عنوان «طراحی مسجد محله "ملک­شهر" اصفهان»، درابتدا به بیان علل انتخاب شهر اصفهان برای طراحی مسجد می­پردازد. سپس با معرفی سایت انتخابی طراحی و تحلیل ویژگی­های آن، با مبنا قرار دادن الگوها و نتایج هندسی به دست آمده از فصول قبل و با در نظر داشتن ضوابط و اصول ساخت مسجد، به طراحی مسجدی در محله "ملک­شهر" اصفهان می­پردازد.

[1]. کار گروهی- مجموعه مقالات همایش معماری مسجد: گذشته، حال، آینده - جلد اول- انتشارات دانشگاه هنر – تهران- مقدمه، ص7

[2]. در تعریف «هنر مقدس»، تیتوس بورکهارت چنین می گوید:"تنها هنری که قالب و صورتش نیز بینش روحانی خاص مذهب مشخصی را منعکس سازد، شایسته ی چنین صفتی است."از این منظر معماری مسجد نیز، «معماری مقدس» و یا «معماری قدسی» شناخته می شود. بورکهارت،تیتوس – هنر مقدس- ترجمه:ستاری،جلال- انتشارات سروش-چاپ دوم 1376- ص 7

1. 3. حاجی قاسمی،کامبیز- گنجنامه،دفتر دوم،« مساجد اصفهان»- مرکز اسناد و تحقیقات دانشکده معماری و شهر سازی دانشگاه شهید بهشتی-1375- ص 8

1 . نصر،سید حسین- هنر و معنویت اسلامی – ترجمه: رحیم قاسمیان- دفتر مطالعات دینی هنر- تهران،1375- صفحه

طرح موضوع
اهداف پژوهش
تعریف اصطلاحات
2.1.1.    
انتخاب سایت طراحی
1-1)    مقدمه
1.1.    ضرورت یا اهمیت پژوهش
1.2.    زمینه های پژوهش
1.3.    پرسش¬ها و فرضیه¬های پژوهش
1.4.    روش تحقیق
2.1.    بررسی معنایی هندسه
2.2.    بررسی جایگاه هندسه در معماری
1.1.    هندسه مسجد: از ورودی تا محراب ( هندسه عملکردها )
1.2.    هندسه آماده سازی نمازگزار
1.3.    هندسه نماز  
4.1.    طراحی مسجد در معماری گذشته
4.2.     طراحی مسجد در معماری معاصر
4.3.    بررسی طرح های مساجد اصیل اصفهان و هندسه آنها
5.1.    جمع بندی پژوهش
5.2.    علل انتخاب شهر اصفهان برای طراحی مسجد
5.3.    ویژگی¬های سایت
5.3.1.    ویژگی¬های اقلیمی
5.8.    طرح نهایی

 

 

شامل 165 صفحه فایل word