برای باستانشناسی تعاریف مختلفی پیشنهاد و ارائه شده است. باستان شناسی شاخهای از یک شعبه مهم علوم انسانی است که مردمشناسی نامیده میشود. باستان شنا سی یکی از شبعات انسان شناسی است که زمینه ساز تاریخ است. درباره تاریخ میتوان گفت که آغاز زمانی است که انسان از نگارش و کتابت برای ثبت وقایع و رویداد ها استفاده کرد. که قدمت آنها حداکثر به حدود ۵٬۲۰۰ سال پیش (۳٬۲۰۰ پ.م ) میرسد. برای اطلاع از بسیاری از رخداد ها که پیش از اختراع خط ونگارش روی داده اند و هیچگاه ثبت نشده اند و با توجه به قدمت انسان که حدود ۴٬۲۰۰٬۰۰۰سال پیش تعیین کرده است .باید از روشی جداگانه و مستقل استفاده کرد که باستان شناسی است. بنابر این میتوان گفت که باستان شناسی آن شاخه از انسان شناسی است که درباره انسان از آغاز پیدایش او بر پهنه گیتی تحقیق میکند. باستان شناسان نیز پژوهشگرانی هستند که درباره انسان و جواع گذشته انسان و جوامع گذشته انسانی پژوهش تحقیق و مطالعه میکنند. باستان شناسی در جهان به شاخههای متعددی چه از لحاظ زمانی و چه از لحاظ جغرافیایی تقسیم میشود.
باستان شناسی در ایران
رشته باستان شناسی در ایران زیر مجموعه رشته علوم انسانی به حساب می آید . البته از چند سال پیش دانشکده های هنر نیزاقدام به راه اندازی رشته باستان شناسی در مقطع کاردانی کردند اما به ناچار دانشجویانی که دراین مقطع و در دانشکده های هنر فارغ التحصیل شدند، بعد از یک دوره دیگر شرکت در کنکور سراسری می توانند تحصیلات خود را در مقطع کارشناسی و در زیرمجموعه علوم انسانی ادامه دهند.
در رشته باستان شناسی دانشجویان بیش از 130 واحد درسی را در زمینه های پیش از تاریخ (دوره های پارینه سنگی، میان سنگی و نوسنگی)، دوره تاریخی و دوره اسلامی می خوانند.
همچنین دانشجویان می باید یک فصل نیز که معمولا یکی از دو ترم آخر دانشجویان می باشد، در محل حفاریی که دانشگاه در نظر می گیرد حضور یابند و مهارت هایی را در این زمینه بیاموزند.
برخی رشته باستان شناسی را با تاریخ یکی می دانند یا این که این رشته را کاملا مشابه رشته تاریخ به حساب می آورند اما در این باره باید تاکید کنم که این دورشته اگرچه مشابهت هایی باهم دارند اما یکی به حساب آوردن این دو هم اشتباه است.رشته باستان شناسی تا یک مقطعی (تقریبا از زمانی که بشر توانست بنویسد) از برخی اطلاعات رشته تاریخ استفاده می کند اما همه آن را به کار نمی گیرد.
رشته تاریخ مجموع نوشته ها و آثار به جا مانده از گذشتگان را شامل می شود اما رشته باستان شناسی می باید خود به دنبال این آثار بگردد.