معماری ساسانیان

اختصاصی از کوشا فایل معماری ساسانیان دانلود با لینک مستقیم و پرسرعت .

معماری ساسانیان

36 صفحه در قالب word

خلاصه :

شرحی بر معماری دورة اسلامی و تاثیرآن برهنر "روم غربی" و هنر اسلامی، ویژگی‌های معماری این دوران، طاق، قوس، گنبد، شرحی بر شهر مدائن پایتخت ایران ساسانی و شهر سلوکیه،‌شهرصد دروازه،‌طاق کسری و و ویژگی‌های معماری آن، مراسمی که دراین بنا انجام می‌شده، کاخ سفید بنای دیگر ساسانی در نزدیکی شهرتیسفون، اسامی هفت شهری که مدائن را تشکیل می‌داده و شرحی دربارة آنان، فتح مدائن و انهدام آن ـ وصف مدائن از شعرا و سخنورانی که پس از ویرانی آن را دیده‌اند، متن شعر فردوسی و خاقانی و ترجمة قصیده "بحتری" دربارة ایوان مدائن ـ توصیف قالی بهارستان و تخت صاقدیس و ارزش هنری هریک.

معماری ایران در عهد ساسانی

           «مدائن»

  علی سامی

  ساسانیان سازنده شهرهای بسیاری بوده که ویرانه‌های چندی از آنها که بجا مانده، نمودار شکوه و بزرگی و بلندنظری آنها

 می‌باشد. در کتاب شهرستانهای ایران که به زبان پهلوی مانده، نام صدها شهر که شاهنشاهان ساخته‌اند، و تا چندی پس از آنها نیز آبادان بوده است، یاد شده. در این گفتار به ذکر یکی از معظمترین و پزشکوهترین آن می‌پردازد.

           بطور مقدمه باید گفته شود، که معماری عهد ساسانی با ا حداث طاقهای آجری بجای پوششهای چوبی که سرانجام در اثر پوسیدگی یا موریانه یا آتش‌سوزی ویران می‌گردید، و همچنین نیاز کاخها را به ستونهای زیاد که تالار گسترده‌ای را به شکل جنگلی از ستون سنگی یا چوبی درمیآورد، و هنگام پذیرائی ناگزیر عده‌ای در پشت ستوها دیده نمی‌شدند، و از لحاظ فرش هم تولید اشکال می‌نمود، حل کرده بودند و با بکار بردن طاقهای هلالی مرتفع دهنه‌دار، که فشار آن فقط بر روی حرزهای دو سو بوده، از بکار بردن ستون و پوشش چوبی بی‌نیاز گردیدند. فایده و اثر محسوس این معماری همین بس، که تالار مدائن با 91 متر درازا و 26 متر پهنا، وسعتی در حدود نیمی از وسعت کاخ صدستون خشیارشا در تخت جمشید، بدون وجود ستونهائی مسقف و با ارتفاعی بیش از دو برابر بلندی کاخ آپادانای تخت جمشید سرپا بوده است، و اگر هر آینه خلیفه دوم عباسی «منصور دوانیقی» دست به ویرانی آن برای بردن مصالحش دراز نکرده بود، چه بسا که به این صورت امروزی درنمی‌آمد و با خلل کمتری بجا مانده بود.

           در بسیاری از بناهای ساسانی مصالح کم‌ارزش و پست مانند سنگهای شالوده یا آجر بکار رفته، ولی در ازا گچ‌کاری و گچ‌بری قابل توجه و شایان ارزشی بر روی آنها انجام میدادند. همین گچ‌بریها یکی از ویژگیها و مزایای معماری ادوار اسلامی گردید.

           طاقهای نیم‌دایره‌ای با آجر و پایه‌های سنگی و ستونهائی که از گچ و سنگ ساخته شده و اغلب متصل به دیوار بوده، از مزایای معماری و ساختمانهای عصر ساسانی است. ویرانه‌های مدائن و دو کاخ عظیم فیروزآباد و سروستان و بناهای بیشاپور کازرون و ویرانه‌های استخر همانندی از آن معماریهاست.

کاخها اکثر با سنگ و گچ‌های محکم ساخته شده ولی آنرا با گچ‌بریهای عالی یا موزائیک جلوه و زینت میداده‌اند. طاقهای هلالی آجری روی تالار چهار گوش زده میشد، در حالیکه در همان اوقات طاقهای رومی روی تالارهای مدور یا هشت‌گوش زده میشد.

           پاره‌ای از بناهای حوزه روم غربی، از طرح و نقشه ساختمانهای ایران عهد ساسانی تقلید گردیده است. کاخهای کهنه بلغارستان در آبوباپلیکا(1) شبیه طرحهای کاخ ساسانی فیروزآباد سروستان میباشد. همچنین حجاری معروف بلغارستان در منطقه مادابا(2) کاملاً شبیه حجاریهای ساسانی است. معماران و طراحان رومی از معماری ایران بخوبی آگاه و از آن الهام گرفته‌اند. در خارج از مرز خاوری هم بی‌تأثیر نبوده و پایه‌های هنری ایرانی – بودائی(3) بر آن استوار بوده است و تأثیر هنر و معماری ایران عهد ساسانی در خاور و باختر را می‌توان در این جمله پروفسور پوپ خلاصه کرد: «هنر این دوره پهلوانی و دارای چنان قدرتی بوده که از چین تا اروپای رومی را تحت تأثیر قرار داد»(4).

دانشمند و مورخ شهیر ویل‌دورات هم در کتاب «اوج اعتلاء بیزانس» درباره هنر و معماری ساسانی مینویسد:

           «هنر ساسانی با اشاعه شکلها و دواعی هنری خود در هندوستان، ترکستان، چین در شرق و سوریه، آسیای صغیر، قسطنطنیه، بالکان، مصر و اسپانیا در مغرب، دین خود را ادا کرد. شاید نفوذ آن بهنر یونانی یاری کرد، تا از ابرام در نمایش تصویرهای کلاسیک دست بردارد و بروش تزئینی بیزانسی گراید، و بهنر مسیحیت لاتین معاضدت نمود تا از سقف‌های چوبی به طارمها و گنبدهای آجری یا سنگی و دیوارهای دعامه‌ای عطف توجه کند. هنر ساختن دروازه‌ها و گنبدهای بزرگ که خاص معماری ساسانی بوده، به مسجدهای اسلامی و قصرها و و معابد منتقل شد. هیچ چیز در تاریخ گم نمیشود،‌دیر یا زود بر فکر خلاق فرصت و تحول مییابدو رنگ و شراره خود را بزندگی میافزاید.»

           پروفسور ج . ه. ایلیف مدیر موزه شهر لیورپول انگلستان ضمن مقاله محققانه تحت عنوان «ایران و دنیای قدیم» در کتاب «میراث ایران» راجع بمعماری ساسانی مینویسد:(6)

           «ساسانیان در زمینه معماری ایران  موقعیت مرکزی مهمی دارند، زیرا از شکلهای یونانی اعراض کرده به طرحهای ساختمانی هخامنشی بازگشتند. با این تفاوت که سبک هخامنشی ستونهای «تنه درختی» و نیز بزرگ حمال و سقف سبک بلند تخت جمشید، جای خود را به سقف‌های گرد ضربی که معمول بکار بردن آجر پخته در معماری بود، داد. دالان سقف قبلی از در ورودی در معماری هخامنشی که امروز هم در خانه‌های ایرانی بصورت دهلیز یا ایوان ستون‌داری دیده میشود، در کاخهای ساسانی بصورت ایوان شاه‌نشین جلوباز کاخهای طاق کسری و فیروزآباد درآمده، و گنبدی بر پایه‌های سه گوشه آجری روی آنرا پوشانده است. آشنائی کاملی که با شاه‌نشین جلوباز و سقف‌دار کاخ کسری داریم، سبک این ساختمان را در نظرمان بمنزله طرحهای عمده ساختمانی دوره ساسانیان جلوه میدهد. ولی این سبک اهمیت بیشتری دارد، زیرا همین طرح پس از آنکه دو طاق پوشیده در دوسویش اضافه شد، ساده‌ترین نمونه خانه روستائی است، و هنگامی که این طرح اصلی دو یا چهار برابر شود و دور حیاط روبازی بنا گردد، خانه‌های اعیانی و کاخهای سلطنتی میشود، که در زمان اسلام بعنوان طرح اصلی مسجد، مدرسه،‌کاروانسرا از آن استفاده شده است.

           اگر هنر ساسانی کاملاً‌تحت تأثیر هنر مغرب‌زمین قرار گرفته بود، جز آثاری تقلیدی با مشخصات خارجی از خود چیزی بیادگار نمیگذاشت. ولی سبک چنین آثاری با روحیه و احساسی ایرانی، که دارای خصیصه‌های اصیل است سازگار نبود. هنر ساسانی هنری است که عملاً ‌منعکس سازنده قریحه‌های فردی و ابداع و نبوغ خاص ایرانی است، و اگر هم هنر‌،‌بیان کننده احساسات مردم نیست،‌لااقل متعلق بدربار و نمودار ذوق و سلیقه سلاطین و برگزیدگان ایرانی است.»

           هنر ساسانی در حقیقت پایه‌ای بود که هنر اولیه اسلامی در ایران بر اساس آن نهاده شد. درختی که ساسانیان کاشتند در عهد اسلامی شکوفه کرد و میوه‌های برومند داد. اما نمونه‌های هنر اسلامی در موزه بریتانیا آنقدر متعدد است و مجموعه‌های این موزه درین قسمت چنان غنی است که آثار اسلامی نیاز به بحث جداگانه‌ای دارد.»

           دکتر تالبوت رایس استاد تاریخ هنرهای زیبا در دانشکده کمبریج تحت عنوان: «ایران و امپراطوری روم شرقی (بیزانس)» نوشته است(7): «هرچند نفوذ هنری ایران در امپراطوری روم بیشتر از هر جا در مورد پارچه واضح و مشخص است، از پاره‌ای لحاظ اهمیت آن در معماری بمراتب اساسی‌تر میباشد، و حتی یکی از مکتب‌های محققین تحت رهبری استرزیگوفسکی(8) چنان درین زمینه تند می‌رود که می‌گوید تمام اختصاصات اساسی ساختمانهای گنبدی و سقف‌دار و حتی ساختمانهای صلیب شکل که عصاره واقعی معماری بیزانس بشمار میرود، از ایران سرچشمه گرفته و نخست در ایران توسعه یافته است. هرچند این عقیده را میتوان اغراق‌آمیز دانست، ولی دلائل کافی در دست است که ایران را در معماری بیزانس صاحب تأثیری حیاتی دانیم. زیرا طاق بیضی شکل، بکار بردن قوسهای گچی برای زینت نمای عمارت، هلال سه‌گوش برای تبدیل عمارت چهارگوش به پایه مدور گنبد، و شاید توسعه دادن طرح بوسیله افزودن دو گوشواره و تبدیل آن به صلیب یونانی، همه قبل از آنکه در بیزانس توسعه یابد، در ایران مورد توجه قرار گرفته بود.

           قسمت عمده‌ای از تکامل و توسعه این طرحها از آغاز کار، در ارمنستان صورت گرفته و از آنجا به امپراطوری بیزانس راه یافته، و بی‌شک پاره‌ای از معماران روشن‌بین ارمنی بوده‌اند. فعالیت عظیمی که در عهد این امپراطوری برای ساختن بناهای جدید بود تا حد زیادی مرهون هوش و ذکاوت و اختراع اهالی آسیا بود.

ممکن است هنگام انتقال از فایل ورد به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است

متن کامل را می توانید در ادامه دانلود نمائید

چون فقط تکه هایی از متن برای نمونه در این صفحه درج شده است ولی در فایل دانلودی متن کامل همراه با تمام ضمائم (پیوست ها) با فرمت ورد word که قابل ویرایش و کپی کردن می باشند موجود است