مقدمه
به هنگام طراحی یک جاده و متعلقات ان ، طراحان باید با بکارگیری ضوابط طرح هندسی راه و در نظر گرفتن
کلیه شرایط ، احتمال خارج شدن اشتباهی وسایل نقلیه ازمسیراصلی رابه حداقل برسانند و در چنین حالتی ،
سخن از این که در دو سوی راه چه موانع و خطراتی وجود دارد مطرح نیست وتنها باید خود جاده را بی خطر و
ایمن نگاهداشت . اما باید دانست که حتی با بکارگیری عالی ترین استانداردها هم نمی توان بطور کامل از خارج
شدن سهوی وسایل نقلیه جلوگیری کرد.
رانندگان وسایل نقلیه به دلایل مختلف از جمله حواس پرتی ، خواب الوده بودن ،بی توجهی به جلو ، استفاده از
مشروبات الکلی و داروهای خواب اور ، سرعت زیاد(اشتباهات انسانی) ، عوامل طبیعی نابسامانی طرح هندسی راه
و عیوب و نواقص وسیله نقلیه ، کنترل وسایل خود را از دست می دهند و وسیله نقلیه انها از مسیر اصلی
منحرف می شود.
یک راه ایمن شامل محدوده ای ایمن وعاری از اشیاء ونقاط خطرناک برای عبور راه بر اساس سرعت وحجم عبور
و شرایط هندسی محل می باشد که برای دستیابی به این امر ، ایجاد یک محدوده حفاظت شده ایمن با توجه به
ضوابط ومعیارهای استاندارد ایمنی در کنار راه ومسیر اصلی ، بتواند در محدوده ای با امنیت مناسب متوقف شود
ویا به مسیر اصلی باز گردد.
پس از تعیین محدوده حفاظت شده ومرزهای ان در گام بعدی ، باید موانع ونقاط خطر در این محدوده معیین
کرد وسپس جهت ایمن سازی ان اقدام نمود . دراین راستا گزینه های زیر در دسترس هستند.
– برداشتن عامل خطر یاطراحی مجدد شیب به گونه ای که قابل پیمایش باشد.
– جابجا کردن عامل خطربه نقطه ای که احتمال تصادم کمتری وجود دارد . مانند بالای شیب ، پشت حفاظهای
ایمنی ، پشت دیواره ها
کاهش شدت برخورد با عامل خطر با استفاده از یک وسیله شکست پذیر
– جهت دهی دوباره به وسیله نقلیه توسط سپرکردن عامل خطر بایک حفاظ طولی ویا ضربه گیر
– دادن اگاهی لازم به راننده از وجود خطر توسط تابلو وعلایم هشداردهنده
مدیریت ایمنی و تصادفات
امروزه مسئله ایمنی در تردد یکی از اصول اولیه مهندسی ترافیک و برنامه ریزی حمل و نقل است
مطالعات نشان می دهد که هر ساله در اغلب کشورهای جهان سوم بر تعداد کشته شدگان ناشی از
تصادفات افزوده می شود. یکی از دلایل بروز اینگونه حوادث ناگوار عدم رعایت مسائل ایمنی در
طراحی و برنامه ریزی ، حمل و نقل و ترافیک می باشد.
در حوادث و تصادفات جاده ای سه عامل انسان ، وسیله نقلیه و راه موثر می باشند. بعبارت بهتر
سه ضلع مثلث خطر یا تصادف را تشکیل می دهند ولی باید اذعان نمود که ارایه یک سطح کیفی
مناسب از تسهیلات حمل و نقل در حیطه وظایف مسئولین و دست اندرکاران سیستم حمل و نقل
می باشد. از طرفی عدم رعایت موارد و استانداردهای مرتبط با ایمنی در مراحل امکان سنجی ،
طراحی ، ساخت ، بهره برداری پروژه های مرتبط با راه موجب شکل گیری مقاطع حادثه خیز در
شبکه راههای کشور می گردد.
احتمال کاهش تصادفات از طریق اقدامات کم هزینه مهندسی در نقاط خطرناک بسیار زیاد است ،
برای مثال استفاده از تابلوها و خط کشی خطوط و ارائه نواحی امن برای انتظار خودروهای گردش
کننده و همچنین استفاده از تجهیزات ایمنی راهها می توانند سبب کاهش قابل توجه تصادفات
گردد. در این بخش سعی می گردد روش های کنترل بازرسی ایمنی و رابطه آن با کاهش آمار
تصادف را بیان داریم. بنابراین ابتدا به ممیزی ایمنی و سبب مسائل مرتبط با تصادف را بیان می
داریم .
فصل اول مقدمه
1 1 مقدمه ........................................................................................................................................... 1
1 2 مدیریت ایمنی تصادفات ............................................................................................................. 3
الف ایمنی معابر و طراحی بزرگراها ..................................................................................................... 4
1 2 2 مقیاس و ماهیت شکل ایمنی معابر ............................................................................................... 6
1 2 3 روابط متقابل بین کاربری زمین و حمل و نقل و ایمنی راهها ............................... 10
1 2 4 نقش مهندسین و برنامه ریزان در ایمنی راهها ................................................... 12
1 2 5 برنامه ها و کارهای مهندسین و برنامه ریزان در جهت بهبود ایمنی راهها .............. 15
1 2 6 طراحی، برنامه ریزی و عملکرد آنها در ایمنی معابر ................................................................... 17
1 2 7 سیستم های اطلاعات تصادفات ................................................................................................. 18
1 3 منافع و اثرات سیستم های جمع آوری اطلاعات تصادفات.............................................................. 20
1 4 هزینه های تصادفات .................................................................................................................... 21
1 4 1 عناصر کلیدی داده های تصادفات ............................................................................................. 22
1 5 مقایسه خسارات ناشی از تصادم به دلیل نبودن تجهیزات حفاظتی با هزینه های تهیه و نصب آنها ... 23
1 6 حفاظ های ایمنی ....................................................................................................................... 24
1 7 انواع جان پناه ............................................................................................................................... 25
1 7 1 حفاظ فلزی .............................................................................................................................. 25
1 7 2 حفاظ بتنی ................................................................................................................................ 26
1 7 3 ضربه گیرها .............................................................................................................................. 26
1 8 موانع کنار راه ............................................................................................................................ 26
1 8 1 موانع طبیعی ........................................................................................................................... 26
1 8 2 موانع مصنوعی ....................................................................................................................... 27
1 9 خاکریزها و شیب های کنار جاده ................................................................................................. 30
1 10 محدوده بازیابی ........................................................................................................................ 31
1 10 1 نگهداری محدود حفاظتی ....................................................................................................... 32
1 10 2 روش های ایمن کردن محدودة بازیابی ................................................................................... 33
1 10 2 1 قابل شکست کردن موانع ..................................................................................................... 33
1 10 2 3 سپرکردن جلوی موانع ......................................................................................................... 34
فصل دوم ضوابط طراحی و نصب حفاظ ها
2 1 فصل دوم خلاصه......................................................................................................................... 36
2 2 دسته بندی حفاظ های ایمنی ........................................................................................................ 36
2 3 حفاظهای فلزی- مشخصات فنی و سازه ای .......................................................................... 37
2 3 1 اتصالات و مشخصات ساز حفاظهای فلزی ................................................................................ 37
2 3 2 ارتفاع حفاظهای فلزی ............................................................................................................... 39
2 4 حفاظهای بتنی مشخصات فنی و سازه ای ................................................................................... 40
2 4 1 ارتفاع حفاظهای بتنی ................................................................................................................ 42
2 5 دلایل استفاده از حفاظ ایمنی ...................................................................................................... 42
2 5 1 خاکریزها و شیب های کنار جاده ............................................................................................ 42
2 5 2 ابروهای کنار جاده .................................................................................................................. 43
2 5 3 موانع ثابت کنار جاده ............................................................................................................. 44
2 5 4 جدا کننده وسط ..................................................................................................................... 44
2 6 بررسی خصوصیات مسیر ............................................................................................................. 45
الف: بررسی جمع ترافیک عمومی ....................................................................................................... 45
ب : بررسی شرایط آب و هوای منطقه .................................................................................................. 46
2 7 ناحیه عاری از مانع ...................................................................................................................... 47
2 8 معرفی و بررسی استانداردهای طراحی و نصب ............................................................................. 51
2 8 1 استانداردهای موجود در ایران ................................................................................................. 51
2 8 2 ضوابط موجود در کشورهای دارای استاندارد معتبر ................................................................ 51
2 8 3 آزمایش برخورد .................................................................................................................... 51
2 8 4 استاندارد اروپا ........................................................................................................................ 52
52............................................................................................................... EN 2 8 5 استاندارد 1317
52........................................................................................................NCHRP 2 8 6 استاندارد 350
2 9 بهینه سازی نرده های غیر استاندارد .............................................................................................. 53
2 10 انواع حفاظ های ایمنی ............................................................................................................... 55
2 10 1 حفاظ های کناری مشخصات فنی و سازه ای ......................................................................... 55
2 10 1 1 سیستم انعطاف پذیر ............................................................................................................ 55
1 حفاظ های فلزی 3 کابلی ................................................................................................................ 56
مزایای و معایب حفاظهای کابلی .......................................................................................................... 57
شکل حفاظ انعطاف پذیر ................................................................................... 57 W 2 سیستم سپری
شکل سه موجی ........................................................................ 59 w 3 حفاظ انعطاف پذیر سیستم سپری
2 10 1 1 2 نرده های حفاظتی نیمه صلب ............................................................................................ 60
11 نیمه صلب سپر قوطی شکل ........................................................................................................ 60
شکل لقمه دار ................................................................................... 62 W 12 حفاظ نیمه صلب سپری
3 حفاظ نیمه صلب نرده حفاظتی با سپر دوموج و پایه های قوی ......................................................... 64
4 حفاظ نیمه صلب سپری سه موج لقمه دار با پایه های قوی .............................................................. 65
5 حفاظ نیمه صلب حفاظ سه موج اصلاح شده ................................................................................. 67
2 10 1 3 حفاظ های کناری صلب .................................................................................................. 69
2 10 2 حفاظهای میانی ....................................................................................................................... 71
1 حفاظ میانی دو موج ( با پایه های ضعیف) ........................................................................................ 73
2 حفاظ میانی دو موج با (پایه های قوی) ............................................................................................. 74
3 حفاظ میانی سه موجی ( پایه های قوی) ........................................................................................... 75
4 حفاظ های میانی بتنی ...................................................................................................................... 75
2 11 نرده های قوطی شکل دو طرفه ................................................................................................... 77
2 12 نرده حفاظتی پل ها ................................................................................................................... 78
2 13 ایمن سازی نواحی ابتدا ، انتهایی و انتقالی حفاظ های ایمنی ........................................................ 79
1 ایمن سازی ابتدا و انتهای نرده حفاظتی ............................................................................................. 81
2 ایمن سازی قسمت انتقالی ................................................................................................................ 81
3 ایمن سازی قسمت های ابتدایی و انتهایی و انتقالی حفاظهای بتنی .................................................... 83
4 ایمن سازی قسمت های ابتدایی و انتهایی حفاظهای میانی ................................................................. 84
الف) ایمن سازی بوسیله ایجاد انکسار............................................................................................ 85
5 ایمن سازی قسمت انتقالی نرده حفاظتی میانی .................................................................................. 87
2 14 ضوابط نصب نرده حفاظتی کناری و فرم هندسی محل ................................................................ 89
2 14 1 فاصله عرضی از لبه بیرونی آسفالت سواره رو .......................................................................... 90
الف) فاصله عرضی نرده حفاظتی از لبه بیرونی آسفالت سواره رو ( فاصله جانبی) .................................. 90
2 14 2 وضعیت زمین و عوارض طبیعی کنار راه ................................................................................. 93
2 14 3 شیبها ...................................................................................................................................... 93
2 15 میزان انکسار حفاظتی طولی ....................................................................................................... 97
2 16 ضوابط نصب نرده های حفاظتی ............................................................................................... 100
2 17 ضوابط استفاده از نرده های محافظ ........................................................................................... 100
تعین طول لازم حفاظ ........................................................................................................................ 102
فصل سوم ضوابط طراحی و نصب ضربه گیرها
3 1 فصل سوم خلاصه....................................................................................................................... 104
3 2 ضربه گیرها ............................................................................................................................... 104
3 2 1 ضربه گیر وزنی ..................................................................................................................... 105
3 2 2 ضربه گیر جذبی ..................................................................................................................... 107
2 2 1 آسفالت جزبه قیر جذبی .......................................................................................................... 108
3 3 کاربری ضربه گیر ...................................................................................................................... 109
3 4 انواع ضربه گیر .......................................................................................................................... 109
3 4 1 ضربه گیر شبکه ای ماسه ای .................................................................................................... 111
3 4 2 لاندریج آب ........................................................................................................................... 112
3 4 3 سلول آب ............................................................................................................................... 112
3 4 4 ضربه گیر تلسکوپی ................................................................................................................ 113
3 5 معیارهای طراحی هند به ضربه گیر ............................................................................................ 115
3 6 انتخاب نوع ضربه گیر ................................................................................................................ 122
3 7 فرم هندسی نصب ضربه گیر ..................................................................................................... 122
3 8 نکات حائز اهمیت در نصب و نگهداری ضربه گیرها ................................................................. 123
3 9 محل نصب ضربه گیرها ............................................................................................................. 125
فصل چهارم : معرفی برخی از محصولات معتبر
4 1 بررسی مشخصات تعدادی از سیستم های حفاظتی جدید ............................................................. 130
130................................................................................................. (G.R.E.I.T) 4 1 1 سیستم گریت
4 1 2 سیستم های فوم های لانه زنبوری فشرده .................................................................................. 131
4 1 3 سیستم ضربه گیر آبی فشرده ................................................................................................... 132
4 1 4 سیستم ضربه گیر آبی خوشه ای .............................................................................................. 133
134............................................................................... Cashion wall 4 1 5 سیستم دیواره ضربه گیر
135..................................................................................... Break – master 4 1 6 سیستم مهار انتهایی
137........................................................................................................................ LMA 4 1 7 سیستم
138............................................................................................ SENTRE 4 1 8 سیستم مهار انتهایی
139...................................... .......................................................... TREND 4 1 9 سیستم مهار انتهایی
140...................................... Barrire Gate 4 1 10 سیستم کنترل دسترس در معبرهای اضطراری
141............................................................................. ENERGITE 4 1 11 سیستم ضربه گیر ماسه ای
143............................................... Great – Gz 4 1 12 سیستم مهار انتهایی و ضربه گیر قابل حمل
144.....................................................................................… TRITON 4 1 13 حفاظ قابل حمل آبی
145......................................................................................................... Quad Gurad 4 1 14 خانواده
147 ..................................................................................................................Regent 4 1 15 سیستم
148........................................................................ (REACT- 4 1 16 سیستم ضربه گیر لاستیکی ( 350
148...................................................................................................... Guardian 4 1 17 نرده محافظ
150............................................................................................ F.L.E.A.T 4 1 18 سیستم مهار انتهایی
151.............................................................................................................. S.K.T. 4 1 19 سیستم 350
152................................................................................................ Impact Pire L- 4 1 20 سیستم 100
152............................................................................................................... FMK 4 1 21 نردة محافظ
فصل پنجم بررسی میدانی نمونه های حفاظ و ضربه گیر ایمنی موجود در ایران
5 1 فصل پنجم خلاصه ................................................................................................................... 154
5 2 بررسی وضعیت حفاظ های فلزی .............................................................................................. 154
5 2 1 مکان های نیازمند نصب حفاظ های فلزی و فاقد آن .............................................................. 155
5 2 2 مکان های دارای حفاظ نامناسب ........................................................................................... 161
5 2 3 بررسی میدانی وضعیت حفاظ لبه پل ها ................................................................................ 165
5 3 بررسی میدانی وضعیت حفاظ های بتنی .................................................................................... 169
5 3 1 مکان های نیازمند نصب و فاقد حفاظ بتنی ............................................................................ 169
5 3 2 مکان های نیازمند نصب و دارای حفاظ بتنی نامناسب ............................................................. 170
5 4 مهار انتهایی .............................................................................................................................. 173
5 5 ضربه گیرها ............................................................................................................................ 177
5 5 1 مکان های نیازمند نصب و فاقد ضربه گیر ........................................................................... 177
5 5 2 مکان های نیازمند نصب و دارای ضربه گیر نامناسب ............................................................ 179
5 6 جمع بندی بررسی میدانی نمونه ها ........................................................................................... 180
1 1 موانع طبیعی ............................................................................................................................... 27
1 2 موانع مصنوعی ............................................................................................................................. 28
1 3 تأسیسات شهری ........................................................................................................................... 29
1 4 علائم رانندگی ............................................................................................................................ 29
1 5 دیوار حایل سنگی ....................................................................................................................... 30
2 1 سپر کردن مانع منفرد یا محدوده خطر ................................................................ 37
2 2 قسمتهای مختلف حفاظ جانبی .................................................................................................... 39
2 3 حفاظ بتنی .................................................................................................... 40
2 4 حفاظ بتنی تک شیبه و دو شیبه ......................................................................... 41
2 5 کانال روباز نیازمند به پوشش .................................................................................................... 43
2 6 جدا کننده وسط ......................................................................................................................... 44
2 7 جزییات حفاظ سه کابلی ................................................................................. 56
2 8 جزییات حفاظ سپری دو موجی ...................................................................... 57
60............................................................................... W 2 9 حفاظ سپری سه موجی
2 10 حفاظ قوطی شکل پایه ضعیف ........................................................................ 61
2 11 حفاظ لقمه دارپایه قوی ................................................................................. 63
شکل لقمه دار ................................................................................... 65 w 2 12 حفاظ
66...................................................................… S شکل با پایه w 2 13 حفاظ سه موج
2 14 حفاظ پایه قوی معمولی ................................................................................. 67
شکل لقمه دار ................................................................................... 68 w 2 15 حفاظ
2 16 مقطع حفاظ بتنی ازنوع نیوجرسی .................................................................. 69
2 17 مقطع حفاظ بتنی استاندارد با ارتفاع زیاد ......................................................... 70
2 18 حفاظ بتنی با ارتفاع زیادتر از استاندارد .......................................................... 71
2 19 ضوابط نصب حفاظ میانی برای بزرگراهها وآزاد راهها ....................................... 72
2 20 حفاظ میانی دو موجی پایه ضعیف .................................................................... 73
2 21 حفاظ میانی دو موجی پایه قوی ..................................................................... 74
2 22 حفاظ میانی سه موجی پایه قوی ...................................................................... 75
2 23 انواع حفاظ میانی بتنی ................................................................................... 76
2 24 نرده قوطی شکل دو طرفه .............................................................................. 77
2 25 نرده های حفاظتی پل .................................................................................... 78
2 26 اتصال نرده حفاظتی کناری نیمه صلب به نرده پل ............................................ 79
2 27 قسمت سهمی شکل نرده باپایه فولادی ............................................................. 82
2 28 محل استقرار نرده حفاظتی در موارد اجسام ثابت وپرتگاه ................................... 91
2 29 تعیین محل نصب نرده بر روی خاکریز ............................................................. 94
2 30 بخش نا مناسب شیب 1:6 کنار راه برای نرده حفاظتی ......................................... 95
2 31 محدوده ای که شیب آن 10 در صدیا کمتر باشد ................................................ 97
3 1 طرز کار ضربه گیر وزنی ............................................................................... 106
3 2 طرز کار ضربه گیر جذبی ............................................................................... 107
3 3 اجزای اصلی ساندویچ آب ............................................................................. 113
3 4 نمونه کاربرد سلولهای آب .............................................................................. 114
3 5 راهنمای تعیین تعداد ردیفها در سلولهای آب .................................................... 114
3 6 طرز طراحی ضربه گیر بشکه ای....................................................................... 121
3 7 موقعییت بشکه گذاری نسبت به جسم خطر آفرین .............................................. 123
130.........................................................................................................G.R.E.A.T 4 1 سیستم گریت
4 2 سیستم فوم لانه زنبوری فشرده ................................................................................................................. 131
4 3 سیستم ضربه گیر آبی فشرده .................................................................................................................. 133
4 4 سیستم ضربه گیر آبی خوشه ای ........................................................................................................... 133
4 5 سیستم دیواره ضربه گیر ............................................................................................................ 134
136...................................................................................... Break Master 4 6 سیستم مهار انتهایی
137....................................................................................................… LMA 4 7 نمایی از ضربه گیر
138.............................................................................................................. SENTRE 4 8 نمای سیتم
140.....................................................................................................… TREND 4 9 نمایی از سیستم
141............................................................................................................Barrire Gate 4 10 نمایی از
142.................................................................................. ENERGITE 4 11 سیستم ضربه گیر ماسه ای
143................................................................................................. Greal – Gz 4 12 سیستم ضربه گیر
145 ........................................................................................................... TRITON 4 13 حفاظ آبی
146................................................................................................. Quad Gurad 4 14 جزئیات سیستم
147...................................................................................................................... Regent 4 15 سیستم
148............................................................................................................ REACT- 4 16 سیستم 350
149.......................................................................................................... Guardian 4 17 نرده محافظ
150........................................................................................................ F.L.E.A.T 4 18 مهار انتهایی
151......................................................................................................... S.K.T. 4 19 مهار انتهایی 350
152................................................................................................ Impact Pire L- 4 20 پایه های 100
به عنوان نردة پل ................................................................................................. 153 FMK 4 21 سیستم
5 1 پوشش نامناسب روی جوی آب و شیب غیر قابل پیمایش کنار راه ............................................. 155
5 2 شیب غیر قابل پیمایش و خطرناک ............................................................................................ 156
5 3 ناحیه نیازمند سپر کردن مانع صلب بتنی..................................................................................... 157
5 4 درختان و پایه های علائم به عنوان خطر و مانع ثابت .................................................................... 158
5 5 دیوار حائل نزدیک به مسیر ..................................................................................................... 159
5 6 شیروانی خطرناک بدون حفاظ.................................................................................................... 160
5 7 آبروی عرضی (کالورت) بدون محافظت .................................................................................. 160
5 8 خطر سقوط در شیب و حفاظ نامناسب ..................................................................................... 161
5 9 همپوشانی نامناسب سپری ها ....................................................................................................... 162
5 10 جانمایی افقی نامناسب حفاظ ................................................................................................. 163
5 11 جدا شدن سپری ها از هم ........................................................................................................ 164
5 12 اختلاف ارتفاع سپری های حفاظ های فلزی ..........................................