پرسش های که در این مقاله به بررسی آن ها پرداخته شده است به قرار زیر می باشد: از نقش مایه های قالی کردی قوچان که برخاسته ذوق هنری آنان است، توجهی از خود نشان نداد! نقش مایه های به کار رفته در قالی کردی قوچان، بر گرفته از چه چیزی است؟ به چه علتی این نقش مایه ها را، به مردم این منطقه از ایران نسبت می دهند؟ این پژوهش با هدف بررسی و تحلیل نقش مایه ها در قالی کردی قوچان انجام پذیرفته است. این پژوهش به صورت موضوعی و موردی، نقش مایه هایی را که در قالی کردی قوچان وجود دارد بررسی و به معرفی آن ها می پردازد. در این پژوهش از روش های تاریخی، متناسب با مطالب و پژوهش هایی که پژوهشگران متعددی که از قبل در این زمینه انجام داده اند، و از روش پیمایشی و علمی که به صورت مشاهده ی مستقیم و نزدیک از این دست بافته ها، مصاحبه با هنرمندان قالی باف، تصویر برادری از نقوش و دست بافته آن ها و همچنین گفتگو با کسانی که با این نوع از دست بافته ها آشنایی دارند انجام گرفته است. یافته ها و تحلیل های که در این پژوهش انجام پذیرفته به معرفی موردی نقش مایه هایی است که قالی بافان در بافته های خود به کار می گیرند. این نقوشی که در قالی کردی وجود دارد می تواند بر گرفته از نام افرادی باشد که در این نقوش تاثیر گذتر بوده، و باعث نو آوری در این بافته های محلی شده اند. همچنین بافندگان از طبیعت و موجوداتی که در محل زندگیشان وجود دارد، تصویرخلاصه شده ای از آن ها را رد بافته های خود به کار می برند. به علاوه از آن داستان ها، اسطوره ها ی تاریخی و محلی است که توسط بافندگان قدیمی نقل شده است، دیگر بافندگان این نقش مایه ها را در بافته های خود به کار می برند
در این پژوهش سعی بر آن شده است با معرفی نقش مایه های قالی کردی قوچان و پرداختن به این هنر اصیل و منطقه ای، هنر دوستان و بافندگان قالی کردی را، از اهمیت و ارزشمند بودن این دست بافته ها آگاه نماید. همچنین این پژوهش بامعرفی انواع نقوش قالی کردی و بررسی موضوعی وتحلیلی هر یک از این نقوش سعی بر آن دارد، از فراموشی و بی توجهی به این هنر محلی جلوگیری کرده وتمام تلاش خود را بر آن دارد این هنر بومی را زنده و بر پا نگه دارد.
کلید واژه ها: قوچان، کرد، قالی، نقش، رنگ
مقدمه:
قوچان، منطقه ای در شمال شرق ایران است که به دلیل قرار گرفتن در ارتفاعات زیاد و داشتن آب و هوایی سرد دارای بافته های محلی زیادی می باشد، به همین دلیل استفاده از انواع بافت های پشمی مورد استقبال مردم این نواحی از ایران قرار گرفته است. از این بافته ها و زیر انداز های محلی می توان به: گلیم بافی، پارچه بافی، پلاس بافی و به خصوص قا لی کردی قوچان اشاره کرد. پژوهش حاضر مطالعه و تحلیلی بر قالی کردی قوچان است که به طور اجمالی برنقوش و رنگ های به کار رفته در متن و زمینه این نوع دست بافته ها می پردازد.
به دلیل منابع اندک موجود در این حوزه، مطالعات این تحقیق بر پایه اسناد محدود تهیه و تنظیم شده است. هدف از این نوشتار بررسی و تحلیل نقش مایه های بکار رفته در این نوع دست بافته هاست. پرسش های پژوهش حاضر عبارتند از:
از نقش مایه های قالی کردی قوچان که برخاسته ذوق هنری آنان است، توجهی از خود نشان نداد! نقش مایه های به کار رفته در قالی کردی قوچان، بر گرفته از چه چیزی است؟ به چه علتی این نقش مایه ها را، به مردم این منطقه از ایران نسبت می دهند؟ به نظر می رسد نقش مایه ها و رنگ هایی که در قالی کردی قوچان وجود دارد: برگرفته از نام اشخاص، از طبیعت پیرامون و یا همچنین اسطوره های تاریخی محلی و منطقه ای این مردم باشد. همچنین به نظر می رسداین قالی ها، برخاسته از از قریحه و ذوق ذهنی و خلاق نیاکان مردم محلی این منطقه باشد. این مردم که به استفاده از رنگ، تزیینات و کاربرد نقوش در بافته های خود بسیار اهمیت قائل می شوند، سعی کرده اند در بافته های خود از رنگ و نقش های متنوع که به صورت ذهنی، بدون الگو و نقشه ی خاصی به کار می رود استفاده نمایند. این ویژگی ها مورد استقبال و پسند همه مردم این منطقه از ایران قرار دارد
ضرورت انجام این پژوهش از این حیث است که اقشار جامعه اعم از هنرمند و عام جامعه را با این نوع دست بافته های بومی آشنا کرده و عدم توجه به آن باعث از به یاد بردن این هنر اصیل محلی می شود.
پیشینه تحقیق:
پژوهشگران مختلفی به این حوزه اشاره داشته اند. در مقاله قالی های کردی قوچان، نویسنده به نقش ها و رنگ های به کار رفته در قالی کردی قوچان و همچنین تاثیرات هر یک از اقوام کرد، بر روی قالی کردی قوچان پرداخته است( قهرمانی نژاد، 1383). این مقاله ابزار آلات مورد استفاده در قالی کردی و انواع نقوش وتصاویر بکار رفته در قالی کردی قوچان را معرفی می نماید. در اترک نامه تاریخ جامع قوچان، شهر قوچان واقوام ساکن در آن معرفی شده و همچنین تاثیر گذاری هر یک از آن اقوام بر روی قالی کردی قوچان بررسی شده است( شاکری، 1365).
روش تحقیق:
این مقاله به روش تاریخی، روش پیمایشی و عملی سامان می یابد. بخش اول آن به معرفی و موقعیت اجتماعی و فرهنگی شهرستان قوچان، بخش دوم به آشنایی با قالی کردی قوچان و بخش سوم به بررسی نقوش قالی کردی قوچان اشاره دارد.
1- معرفی و موقعیت اجتماعی و فرهنگی شهرستان قوچان
قوچان یکی از شهرهای مرتفع شمال شرقی خراسان رضوی می باشدکه، در تقسیمات کشوری جزء استان نهم (خراسان) قرار گرفته است. حدود آن از شمال به درگز و از مشرق به چناران و از جنوب به شهرهای نیشابور، اسفراین و از غرب به شهرستان شیروان محدود بوده است.(شاکری، 1365 : 1).
کوهستانهای آن اغلب سرسبز و دارای درههای عمیق و هولناک است. آب و هوای قوچان بهطور کلی ییلاقی است؛ در تابستان گرم و معتدل و در زمستان بسیار سرد است. رودخانه ی اترک که از شمال شهر قوچان سرچشمه میگیرد از قسمت عمده ی روستاها و بخشهای حاصلخیز قوچان میگذرد و پس از عبور از شیروان و بجنورد وارد دریای مازندران میگردد.(شاکری، 1365 : 1).
نام قدیمی آن خبوشان است که، بر اثر زلزله های پی در پی حدود یک قرن پیش در ده کیلومتری شهرکهنه( قوچان عتیق) بنا شده است. آنطور که از متن های تاریخی بر میآید در حدود ۲۵۰ سال قبل از میلاد از قوچان با نامهای( آساک، آشاک، آرسکا) یاد شده است(شاکری، 1365 : 1).
2-آشنایی با قالی کردی قوچان
ویژگی های قالی کردی قوچان
وسایل و ابزار خاص بافندگی
انواع دار قالی:
3- بررسی انواع نقوش قالی کردی قوچان
3-5 نقش بوته شاهی:
3-7 نقش جلیلی:
3-8 نقش گنبدی(ترکمنی):
3-9 نقش بوته فرنگی(جقه):
3-10 نقش فیل پا:
3-12 نقش خشتی(قابی):
3-13 نقش دورخانی:
3-14 نقش سر حد:
3-15 نقش خرچنگی:
شامل 22 صفحه فایل word
به همراه تصاویر