پیشگفتار…ا-ب
مقدمه……ب-ج
چکیدهج-د
فصل اول: کلیات تحقیق
۱-۱ مقدمه .۱
۱-۲ بیان مسئله..۲
۱-۳ اهداف تحقیق…..۲
۱-۴ اهمیت تحقیق….۲
۱-۵ سئوالات تحقیق….۳-۲
۱-۶ فرضیه ها…۳
۱-۷ کلید واژه ها..۴-۳
فصل دوم: پیشینه تحقیق
۲-۱ مقدمه..۵
۲-۲ تاریخچه موضوع… ۷-۶
۲-۳ پیشینه نظری….۸-۷
۲-۴ پیشینه عملی(نقد کتاب)…۹
۲-۵ ضرورت تحقیق.۹
فصل سوم: روش تحقیق
۳-۱ مقدمه…..۱۰
۳-۲ روش های مورد استفاده در تحقیق..۱۱
۳-۳ فنون گردآوری اطلاعات و توضیح آن ها۱۲
۳-۴ جمع آوری داده ها…۱۲
۳-۵ تجزیه و تحلیل داده ها..۱۳
فصل چهارم: یافته های تحقیق
۴-۱ مقدمه……۱۴
۴-۲ قرآن کتاب آسمانی ما….۱۵
۴-۳ تعریف ادبیات….. ۱۵
فرضیه ۱: ادبیات فارسی از کلام قرآن بهره های فراوانی گرفته است……۱۷-۱۶
۴-۴ تاثیرات دین اسلام در عرصه ی ادبیات..۱۹-۱۷
۵-۴ صبر و شکیبایی قرآن در نظم شاعران….۲۰-۱۹
۶-۴ حدیث چیست…..۲۱-۱۰
۴- ۶-۱-حدیث محبت در ادب فارسی……۲۵-۲۱
فرضیه ۲: برخی از شعرای متقدم در آیات و احادیث در شعر خود بهره گرفته اند…… ۳۵-۲۷
فرضیه ۳: میزان استفاده حافظ از احادیث و قرآن در اشعارش زیاد بوده است۴۲-۳۶
فرضیه ۴: مولوی داستان یوسف را در اشعار خود بررسی کرده است.۵۹-۴۳
فرضیه ۵: سنایی در اشعار خود به تصویر پردازی قرآنی پرداخته است….۶۶-۶۰
فرضیه ۶: شهریار دراشعار خود از نهچ البلاغه بهره برده است…..۹۸-۶۷
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری
۵- ۱مقدمه…۱۲۸
۵-۲ بحث و نتیجه گیری.. ۱۳۰-۱۲۹
۵-۳ مشکلات تحقیق…..۱۳۰
۵-۴- پیشنهادات تحقیق……۱۳۱
فهرست منابع و مآخذ…۱۳۳-۱۳۲
پیوست
۱- پور خالقی چترودی، مهدخت (۱۳۷۱). فرهنگ قصه های پیامبران (تجلی شاعرانه اشارات داستانی در مثنوی، مشهد: (انتشارات آستان قدس) چاپ اول.
۲- حداد، حسین(۱۳۷۹). هفت شهر عشق، تهران:( موسسه انتشارات قلیایی) چاپ دوم.
۳- حسین، تلمذ(۱۳۷۸) . مرآت مثنوی ، تهران: (نشر گفتار) چاپ اول.
۴- حلبی، علی اصغر( ۱۳۶۹). تأثیر قرآن و حدیث در ادب فارسی، تهران: (انتشارات دانشگاه پیام نور).
۵- دشتی، علی (۱۳۷۵). دیوان کامل شمس تبریزی،( انتشارات جاویدان) چاپ دوازدهم.
۶- راستگو، سید محمد(۱۳۷۹). تجلی قرآن در شعر و ادب پارسی(نشریه بشارت)- قسمت پانزدهم.
۷- راستگو، سیدمحمد( ۱۳۸۰) تجلی قرآن در اشعار حافظ، (نشریه بشارت).
۸- راشد محصل، محمد رضا(۱۳۸۰). پرتوهایی از قرآن و حدیث در ادب فارسی ، مشهد: ( به نشر، انتشارات آستان قدس).
۹- شیرازی، مکارم (۱۳۷۶). تفسیر نمونه جلد ۱۹(انتشارات دارالکتب الاسلامیه).
۱۰- صفا، ذبیح الله(۱۳۷۶). گنجینه سخن۱،۲،۳،( انتشارات فردوسی) چاپ ششم.
۱۱- عباس نژاد، محسن (۱۳۸۵). قرآن، ادب و هنر، مشهد: (مدرسه انشاراتی بنیاد پژوهش های قرآنی حوزه و دانشگاه) چاپ اول.
۱۲- گنجوی، نظامی (۱۳۷۷). کلیات خمسه حکیم نظامی گنجوی، تهران: (انتشارات امیرکبیر) چاپ هفتم.
۱۳- محمودی ، ثابت(سهیل) (۱۳۸۰). هنر بزرگ ادبیات دینی فرم گرایی براساس قرآن(نشریه گلستان قرآن).
۱۴- معین، محمد(۱۳۷۵) . فرهنگ فارسی معین جلد ۱ و ۲، تهران: (انتشارات امیر کبیر).
۱۵- تاریخ و ادبیات ایران و جهان سال دوم آموزش متوسطه (۱۳۸۳). تهران: (شرکت چاپ کتب درسی ایران).
این تحقیق توسط دانش آموزانی گردآوری شده که در اول راه توکل بر خدا و تشویق اساتید فرزانه و پشتکار را سرلوحه کار خود قرار دادند. در این فصل شما را از هدف و اهمیت تحقیقمان آگاه خواهیم کرد و در آخر این که، ارکان اساسی تحقیقمان را توضیح خواهیم داد تا ابهامات برطرف شود و با دیدی بازتر تحقیق را دنبال کنیم.
برای آشنایی با تأثیراتی که قرآن و احادیث در ادبیات فارسی برجای گذاشته اند، لازم است معروف ترین و متداول ترین نام کتاب خدا که قرآن است را بشناسیم و آن را تلاوت کنیم و با تأثیراتی که آیات و احادیث به صورت های مختلف : تلمیح، تمثیل، قصه های منظوم و منثور شعرا و نویسندگان ایرانی و فارسی زبان گذاشته اند آشنا شویم.
- بررسی تأثیر قرآن و حدیث در ادب فارسی
- بررسی عوامل موثر بر تأثیر قرآن و حدیث در ادب فارسی
- تأثیر قرآن و حدیث در اعتلای متون نظم و نثر ادبیات فارسی
در دورانی که قرآن در برخی از کشور های اسلامی فقط برای کسب مقام و یا مزایای اقتصادی تلاوت می شود و شعرای آن ها بدون تاثر از قرآن شعر می سرایند بر خود لازم دانستیم به گردآوری این مطالب بپردازیم. امید است توانسته باشیم با انجام این کار به سطح آگاهی خود و دیگران افزوده باشیم.
۱- عوامل مؤثر بر تاثیرگذاری قرآن و حدیث در ادب پارسی کدام است؟
۲- تا چه حد شعرای فارسی زبان از آیات قرآن در اشعار خود تأثیر پذیرفته اند؟
۳- از میان شعرای متقدم کدامیک از آیات و احادیث در شعر خود بهره گرفتند؟
۴- میزان استفاده حافظ از احادیث و قرآن در اشعارش تا چه اندازه بوده است؟
۵- داستان یوسف از دیدگاه مولوی چگونه است؟
۶- آیا سنایی در اشعار خئد به تصویر پردازی قرآن پرداخته است؟
۷- آیا شهریار در اشعار خود از نهج البلاغه بهره برده است؟
۱- ادبیات فارسی از کلام قرآن بهره های فراوانی گرفته است.
۲- برخی از شعرای متقدم از آیات و احادیث در شعر خود بهره گرفته اند.
۳- میزان استفاده حافظ از احادیث و قرآن در اشعار وی زیاد بوده است.
۴- مولوی داستان حضرت یوسف را در اشعار خود بررسی کرده است.
۵- سنایی در اشعار خود به تصویر پردازی قرآن پرداخته است.
۶- شهریار در اشعار خود از نهج البلاغه بهره برده است.
از آن جایی که برای دانستن درباره ی تأثیر قرآن و حدیث بر ادب پارسی باید با خود ادبیات بیشتر آشنا شده سپس تأثیر قرآن و حدیث را در آن بررسی کنیم، بنابراین بر آن شدیم تا با تحقیق در رابطه با این موضوع اطلاعات لازم را برای شناخت بیشتر آن کسب کنیم.
ضمن این که خواندن هر کتابی در ذهن خواننده ابهامات و سئوالاتی ایجاد می کند که گاهی با خواندن دیگر کتب رفع می شود و گاهی به نقد می انجامد که ما با خواندن چندین کتاب نقدهایی از آن ها کردیم، که اگر نقد ما به جا باشد انشاء ا. . . سازنده نیز خواهد بود و اگر بی جاست همین جا از نویسندگان کتاب ها پوزش می طلبیم.
زبان ایران پیش از اسلام، که مادر و ریشه زبان امروز ایران است، پارسی (فارسی) نامیده می- شود. این زبان از شاخه زبان های هندی و اروپایی به این ترتیب با اغلب زبان های جهان متمدن ( قدیم و جدید ) خویشاوند است. زبان فارسی به سه دوره جداگانه تقسیم می شود :
-فارسی باستان : که در دوره هخامنشی رایج بوده و فرمان ها و نامه های شاهان به آن زبان نوشته می شده است.
-فارسی میانه : زبان های ایرانی میانه به دو گروه عمده شرقی و غربی تقسیم و هر کدام از این دو گروه به دو شاخه شمالی و جنوبی مجزا شده اند.
- فارسی نو : پس از ورود اسلام به ایران زبان فارسی تحول تازه ای را پشت سر گذاشت و با استفاده از خط (الفبا) عربی به مرحله نوینی گام نهاد که در اصطلاح ، فارسی نو (دری) گفته می شود.
معمولا دوره های تاریخ ادبیات را در گذشته بدون هیچ دلیلی برمبنای سلسله ها تقسیم بندی می کردند و به این ترتیب ادبیات را تابع جریان های سیاسی حاکم قلمداد می کردند مثل ادبیات دوره مغول اما تقسیم دوره های ادبی با تقسیمات سیاسی ، تاریخی و جغرافیایی همخوانی نداشت و هرگز اصل و مبنا قرار نمی گرفت.
در عصر رودکی که دوره خردآزمایی نیز نام گرفته شعر دری با تمام ویژگی های زبانی و مضمونی خود، روبه گسترش نهاد. دردوره سامانی رودکی به پدر شعر فارسی مشهور و مورد تمجید شاعران پس از خود هم چون عنصری قرار گرفت.
به عصر ناصرخسرو دوره شعر مکتبی نیز گفته می شود و از این هنگام بود که ادبیات عرفانی و مردمی شکل یافت ، زبان دری از خواستگاه خود ،خراسان، خارج گردید و به داخل فلات ایران و اندکی بعد به آذربایجان نیز راه یافت و به دلیل آن که زبان رسمی حکومت مرکزی بود شاعران و نویسندگان ناگزیر بودند فارسی را فرا گیرند و با آن به سرودن شعر و تالیف کتاب بپردازند.
۱- قرآن کریم- ترجمه و تفسیر مجتبی فولادوند
۲- ۱۳۷۱- فرهنگ قصه های پیامبران(تجلی شاعرانه اشارات داستانی در مثنوی)، مه دخت پورخالقی چترودی
در این کتاب اشعاری از مثنوی که با سوره های قرآن و با داستان ها و وقایع قرآنی مطابقت داشته است جمع آوری شده است.
۳- ۱۳۷۵ – دیوان ناصر خسرو- جهانگیر منصور
مربوط به اشعار جمع آوری شده ی ناصر خسرو می باشد.
۴- ۱۳۷۵- فرهنگ معین جلد ۱ و ۲- دکتر محمد معین
در لغت نامه ی پارسی معین به توضیح برخی لغات دشوار ادبی پرداخته شده است.
۵- ۱۳۷۶- گنجینه سخن جلد ۱ و ۲ و ۳، دکتر ذبیح الله صفا
به طور مختصر به شرح تاریخچه ی ادبیات پارسی پرداخته شده است.
۶- ۱۳۷۷- کلیات خمسه حکیم نظامی گنجوی، نظامی گنجوی
مربوط به اشعار جمع آوری شده از نظامی می باشد.
۷- ۱۳۷۷- تفسیر نمونه جلد ۱۹- استاد مکارم شیرازی و همکاران
به تفسیر آیات شریف قرآن پرداخته شده است.
۸- ۱۳۷۸ ه.ش- مرآت مثنوی- تلمذ حسین
در مرآت مثنوی پس از ستایش مولانا و اشاره به شاعران هم عصر وی، اشعار مولانا در شش دفتر او به طور خلاصه بیان گردیده و در پایان اشعاری از وی که با آیات الهی مطابقت داشته اند گردآوری شده است.
۹- ۱۳۷۹- نشریه بشارت قسمت پانزدهم- سیدمحمد راستگو
در این مجله مفاهیمی درباره ی قرآن کریم بیان شده است و سعی شده است که قرآن برای خواننده ملموس تر شود.
۱۰- ۱۳۸۰- پرتوهایی از قرآن و حدیث در ادب فارسی- دکتر محمدرضا راشد محصل
به بررسی نقش قرآن و حدیث در ادب پارسی پرداخته شده است.
۱۱-۱۳۷۷ – نشریه بشارت قسمت دهم- سید محمد رضا راستگو
در این نشریه اولا به توضیح مختصری از زندگینامه ی حافظ پرداخته شده و ثانیا اشعاری از وی که با قرآن مطابقت داشته اند جمع آوری شده است.
۱۲- ۱۳۸۰- نشریه گلستان قرآن پیاپی ۱۰۸- ثابت(سهیل) محمودی
به بررسی نحوه ی تأثیرپذیری ادبیات پارسی از قرآن پرداخته شده است.
۱۳- ۱۳۸۵- قرآن، ادب و هنر- حجت الاسلام محسن عباس نژاد
اشعاری از شاعران پارسی زبان که با قرآن و احادیث مطابقت داشته اند جمع آوری شده است.
۱- یکی از معایب کتاب گنجینه سخن نثر دشوار آن است به علاوه این کتاب دارای جملات طویل و بلندی است که فهم و درک آن را مشکل می سازد و هم چنین از ذکر نمودن نام انتشارات خودداری کرده و دارای نگارشی قدیمی می باشد.
۲- در کتاب کلیات خمسه نظامی گنجه ای یکی از کاستی ها و معایبی که می توان یافت این است که در هیچ کجای کتاب از نام مصحح کتاب یاد نشده است و هم چنین در جای جای کتاب از کلمات مشکلی استفاده شده است که فهم آن ها برای ما چندی مشکل بود.
در هیچ جا از اشعار شعرای پارسی به چشم نمی خورد که آیات قرآن و احادیث در اشعارشان تأثیر نداشته باشد و تفاوت اشعار شاعران اسلامی با شعرای اروپایی در این است که قرآن به عنوان یک کتاب آسمانی فقط برای تلاوت نبوده بلکه عملاً در اشعار شعرای فارسی زبان اسلامی به عنوان یک فرهنگ اسلامی بر مردم و جامعه تأثیر گذاشته است. پس بر خود لازم دانسته تا تأثیر قرآن و احادیث را در ادب فارسی بشناسیم.
روش های متفاوتی برای تحقیق و پژوهش موجود است که موارد استفاده از آن بستگی به موضوع تحقیق و پژوهش دارد ما در این فصل به روش هایی که موجود و از آن ها استفاده کرده ایم خواهیم پرداخت. امید است که این روش ها مورد استفاده ی دیگران نیز قرار بگیرد.
روش های کلی و عمومی تحقیق عبارتند از:
الف) تجربه و آزمایش ب) مشاهده ج) پرس و جو د) مطالعه
ممکن است در تحقیق از یک یا دو یا هر چهار روش، متناسب باموضوع تحقیق، استفاده شود.
الف) تجربه و آزمایش: بیشتر در موضوعاتی که مربوط به رشته ی تجربی است مورد استفاده قرار می گیرد.
ب) مشاهده: که به طور مستقیم با مشاهده کردن اطلاعات جمع آوری می شود، که به علت محدودیت زمانی موفق به اجرای آن نشدیم.
ج) پرس و جو از طریق پرسشنامه: در این قسمت جامعه آماری ما دانش آموزان سوم و پیش دانشگاهی رشته ی علوم انسانی دبیرستان نمونه فرهنگ آرمینه ی مصلی نژاد است.
پرسشنامه ای که به تعداد ۱۰x سؤال در رابطه با نقش قرآن و احادیث در ادب پارسی به طور تصادفی در اختیار آن ها قرار داده شد و پس از جمع آوری اطلاعات با رسم جدول و نمودار برای هر سئوال نگرش دو گروه از دانش آموزان مقایسه شد.
د) مطالعه: پژوهشگر موضوع خود را انتخاب می کند و به جستجو در منابع مختلف می- پردازد. این جست و جو ممکن است کتابخانه ای باشد.
در روش کتابخانه ای دست یافتن به کتاب بستگی به شیوه ی هر کتابخانه دارد. با پژوهش در کتب، منابع علمی و دیگر مآخذ در محدوده ی کتاب و کتابخانه و آن چه به این فضا مربوط است (مانند استفاده از ابزارهای نوین اطلاع رسانی) به بررسی موضوع تحقیق پرداخته می شود. ما بیش از نیمی از تحقیق خود را از روش فوق در کتابخانه های مختلف بهره بردیم.