پایان نامه کارشناسی ارشد الهیات
گرایش فقه و مبانی حقوق اسلامی
143 صفحه
چکیده:
اگر چه در گذشته جمود گرایی، بی مهری و تفریط گروهی در باره توانایی عقل، موجب شد. میان دانشوران مسلمان. مباحث مربوط به ارزش عقل و تعیین جایگاه آن در منظومه معرفتی انسان پدید آید، ولی امروز دو امر، آنان را به اهمیت بحث در باره آن وا میدارد: از یک سو، افراط و پندار یگانه محوری عقل در منظومه معرفتی انسان موجب شده است تا با نگرش امروزین به ارزش و جایگاه آن نظر شود ؛ زیرا انسان معاصر غربی بنیاد معرفت خود را بر پایه عقل نهاده است و هیچ چیز را بدون راهنمایی آن نمی پذیرد و بر دیگر منابع معرفتی خط بطلان و خرافه کشیده است،این عقیده، باور مسلمانانی را که کتاب آسمانی خود و سنت پیامبرشان را دو منبع معرفتی میدانند، به چالش کشیده و باعث شده با نگاه به چالشهای پدید آمده، میراث دینی خود را در باره ارزش و جایگاه عقل باز خوانی کنند و نسبت آن را با کتاب و سنت دریابند.
از دیگر سو، پدید آمدن پارهای پرسشهای نو پیدای فقهی که در منابع اصیل فقهی سابقه ندارند و پاسخ روشنی نمی یابند، موجب میگردد که به عقل به عنوان یکی از منابع احکام مراجعه کنند، ولی از سویی میان اهل سنت و شیعه بر سر منابع استنباط اختلافی کهن دیده میشود این در حالی است که در منابع سنیان در کنار کتاب و سنت به عنوان بنیادی ترین سر چشمههای راه یافتن به آموزههای دینی و گزارهای فقهی، از دلایل عقلی چون قیاس، استحسان، استدلال و غیره سخن به میان میآید و از سوی دیگر در جهان اندیشهی شیعی پس از کتاب و سنت، سخن از دلیلی به نام دلیل عقل در میان است. در درون هر یک از دو مکتب یاد شده البته نزاعهایی با همان گستردگی و اهمیت که میان مکتبها به چشم میخورد وجود دارد.
کلید واژهها: عقل، حسن و قبح عقلی، قاعده ملازمه، قیاس، استحسان