پایان نامه تحلیل نشانه شناختی بازنمایی هویت کُردی در سینمای ایران بعد از انقلاب 1357

اختصاصی از کوشا فایل پایان نامه تحلیل نشانه شناختی بازنمایی هویت کُردی در سینمای ایران بعد از انقلاب 1357 دانلود با لینک مستقیم و پرسرعت .

فرمت فایل : WORD (قابل ویرایش)

تعداد صفحات:151

عنوان : تحلیل نشانه¬شناختی بازنمایی هویت کُردی در سینمای ایران بعد از انقلاب 1357
(مطالعه فیلم¬های سینمای ژانر جنگی و ژانر اجتماعی کارگردانان غیرکُرد ایرانی)

فهرست مطالب:
فصل اول: کلیات    - 4 -
1-1 مقدمه    - 5 -
1-2 مساله تحقیق    - 6 -
1-3  ضرورت و اهمیت موضوع    - 8 -
1-4  سؤالات تحقیق    - 9 -
1-5  پیشینه تحقیق    - 11 -
فصل دوم: بخش نظری    - 15 -
2-1  مقدمه    - 16 -
2-2  بازنمایی و زبان    - 17 -
2-3  بازنمایی و فرهنگ    - 20 -
2-4  بازنمایی و هویت    - 25 -
2-4-1 کلیشه¬سازی؛ یک کردار هویت ساز    - 29 -
2-5  بازنمایی و ایدئولوژی    - 31 -
2-5-1  تحلیل ایدئولوژی    - 32 -
2-6  رویکردهای نظری به بازنمایی    - 35 -
2-7 جمع¬بندی و چارچوب نظری    - 38 -
فصل سوم: روش¬شناسی    - 42 -
3-1  مقدمه    - 43 -
3-2  تحلیل نشانه¬شناختی    - 44 -
3-2-1 تحلیل رمزگان    - 45 -
3-2-2 تحلیل روایت    - 55 -
3-2-2-1 تحلیل ساختار روایت    - 56 -
3-2-2-2 تحلیل تقابل¬های دوگانه    - 58 -
3-3 فیلم های مورد پژوهش و نمونه¬گیری    - 60 -
3-4 سؤالات تحقیق    - 62 -
فصل چهارم    - 64 -
4-1  مقدمه    - 65 -
4-2  تحلیل موردی فیلم¬ها    - 66 -
4-2-1  تحلیل فیلم¬های ژانر جنگی    - 66 -
4-2-1-1  تحلیل «حماسه درۀ شلیر»    - 67 -
4-2-1-2  تحلیل «کانی مانگا»    - 95 -
4-2-1-3  تحلیل «اشک سرما»    - 120 -
4-2-2  تحلیل فیلم¬های ژانر اجتماعی    - 140 -
4-2-2-1  تحلیل «بانی چاو»    - 141 -
4-2-2-2  تحلیل «چریکه هورام»    - 167 -
4-2-2-3  تحلیل «باد ما را خواهد برد»    - 185 -
4-3 جمع¬بندی یافته¬ها    - 200 -
4-3-1  جمع¬بندی نتایج سطح اول تحلیل: تحلیل رمزگان فیلم¬ها    - 200 -
4-3-1-الف  یافته¬های حاصل از تحلیل رمزگان فیلم¬های ژانر جنگی    - 200 -
4-3-1-ب  یافته¬های حاصل از تحلیل رمزگان فیلم¬های ژانر اجتماعی    - 212 -
4-3-2  نتایج سطح دوم تحلیل: تحلیل روایت فیلم¬ها    - 225 -
4-3-2-الف جمع¬بندی یافته¬های حاصل از تحلیل ساختار روایی    - 225 -
4-3-2-ب جمع¬بندی نتایج تحلیل تقابل¬های دوگانه    - 228 -
فصل پنجم    - 232 -
5-1  مقدمه    - 233 -
5- 2  پاسخگویی به سؤالات تحقیق    - 233 -
5-2-الف پاسخ به سؤالات اصلی    - 233 -
5-2-ب پاسخ به سؤالات فرعی    - 237 -
5-4 بحث و نتیجه¬گیری    - 244 -
منابع و مراجع    - 247 -
فهرست منابع و مراجع فارسی    - 248 -
فهرست منابع و مراجع لاتین    - 250 -


فصل اول  

کلیــات

1-1 مقدمه
بحث موردنظر در این پایان¬نامه پرداختن به این موضوع است که در فیلم¬های سینمایی تولید شده توسط کارگردانان ایرانی غیرکُرد چگونه تصویری از هویت کُردی، شامل ابعاد اجتماعی، فرهنگی و سیاسی زندگی کُردها، به عنوان یکی از اقلیت های قومی  ایران ارائه می شود. برای این منظور شش فیلم بلند سینمایی ایرانی که به موضوع کُردها پرداخته و در آنها عنصر های هویتی کُرد مورد بازنمایی  قرار گرفته اند، برای بررسی انتخاب شده اند که از این شش فیلم، سه فیلم به ژانر سینمای جنگ و سه فیلم دیگر به ژانر اجتماعی تعلق دارند. بر هر یک از این فیلم ها دو سطح تحلیل نشانه¬شناختی  اعمال می گردد؛ در سطح اول به تحلیل رمزگان فیلم¬ها بر اساس سه دسته رمز مطرح و تاثیرگذار در بازنمایی از دیدگاه جان فیسک که بعدا در مبحث نظری به آن خواهم پرداخت، انجام می شود و درسطح دوم تحلیل روایت که خود شامل دو سطح تحلیل ساختار روایی و تحلیل تقابل¬های دودویی است بر روی هر یک از فیلم¬ها انجام می¬گیرد. در مرحله بعد، نتایج حاصل از تحلیل¬های  نشانه شناختی بر دو دسته فیلم مورد نظر با هم مقایسه می شود تا در نهایت تصویری که از طریق فیلم¬های متعلق به دو ژانر کاملا متفاوت، از هویت کُردی عرضه می گردد توصیف شده و به بحث گذاشته شود.
ادعای مطرح در این پایان¬نامه این است که در درجه اول با توجه به در اقلیت بودن قومیت کُرد و نیز به دلیل سابقه تاریخی جریان های اجتماعی-سیاسی کُردی که در راستای مقاومت در برابر ایدئولوژی و فرهنگ مسلط صورت گرفته¬اند انتظار می¬رود که به طور کلی بازنمایی ارائه شده از هویت کُردی در سینمای ایران سوگیرانه، منفی و ایدئولوژیک باشد. در درجه دوم ادعا می¬شود که در آن دسته از تولیدات سینمایی که تبعیت بیشتری از ایدئولوژی رسمی و حاکم در ایران دارند، مانند فیلم¬های ژانر جنگی که مورد حمایت مستقیم یا غیرمستقیم مادی و معنوی دولت قرار می گیرند ، بازنمایی منفی تری از هویت کُردی ارائه شود. برای این منظور، در مجموع شش فیلم بلند سینمایی با محوریت موضوعی بازنمایی جامعه کُرد و هویت کُردی در قالب روایتی سینمایی برای تحلیل مدنظر قرار می¬گیرند که نیمی از آنها، یعنی سه فیلم به فیلم های ژانر جنگی تعلق دارد تا با سه فیلم دیگر از سری فیلم های ژانر اجتماعی که در رابطه با تبعیت از ایدئولوژی رسمی آزادی بیشتری دارند  از حیث بازنمایی هویت کُردی مورد مقایسه قرار بگیرند. این دو ادعا در واقع به نوعی فرضیه های این پایان نامه را تشکیل می دهند.

1-2 مساله تحقیق
حدود هفت، هشت سال پیش، شبی به اتفاق برادر بزرگترم، جعفر، در حال تماشای تلویزیون بودیم که یک آگهی تلویزیونی توجه هر دوی ما را به خود جلب کرد. آگهی مذکور فیلم سینمایی «عروس کوهستان» را برای پخش در فردا شب تبلیغ می¬کرد. از آگهی تبلیغی که صحنه¬هایی گلچین شده از فیلم را در خود داشت، متوجه شدیم که فیلم درباره کُردها و کُردستان است. دوباره استرس تمام وجودم را فرا گرفت. به جعفر گفتم: "دیسان ده¬یان¬هه¬وی وینه¬ییکی خه¬راپ له کورده¬کان نیشان ده¬ن ". جعفر هم در پاسخ گفت:"دلنیام له¬وه ". اول، تصمیم گرفتم اصلاً فیلم را تماشا نکنم، اما بعدش به خودم گفتم که حداقل فیلم را ببینم و بعد قضاوت کنم.
فردا شب با جعفر و بقیه اعضای خانواده به تماشای فیلم نشستیم. حدث ما درست بود. دوباره یکی از روستاهای کُردستان به عنوان محل وقوع رویدادهای فیلم انتخاب شده بود گویی که در کُردستان اصلاً شهری وجود ندارد و کُردستان یعنی منطقه ای روستایی. زمان فیلم نیز طبق معمول رایج بعد از انقلاب 1357، سال¬های اولیه بعد از انقلاب یعنی سال¬های 1357 تا 1368 را به نمایش می¬کشید سال هایی که در کُردستان در برخورد با جنبش¬های سیاسی-اجتماعی احزاب کُردی، رویدادهای سیاسی و جنگی ناگواری-هم برای جامعه کلان ایران و هم برای جامعه کُرد- به وقوع پیوستند. در فیلم، کُردها دوباره، مانند سایر فیلم¬هایی که درباره کُردها و کُردستان تولید می¬شدند، کاملاً به زبان فارسی و یا با کمی انفاق با زبان کُردی اسمیله شده یعنی با کُردی متمایل به فارسی صحبت می¬کردند . فیلم روابط و تعاملاتی ساده و به مانند جوامع بدوی را از جامعه کُردی به مخاطبان خود، که ما هم یکی از شاید میلیون¬ها نفری بودیم که همزمان با ما آن را می¬دیدند، ارائه می¬کرد. کُردها در فیلم از شدت سادگی نه تنها راست و درست و خیر و شر، بلکه از تشخیص چپ و راست خود نیز عاجز بودند. در طرف مقابل، بازیگر(ان) غیرکُرد انسان¬هایی عاقل، فهیم، شهری، مدرن، عاری از هر گونه تعصب، حلال مشکلات و ... بودند. ناگهان جعفر طاقت نیاورد و تلویزیون را خاموش کرد. من هم که با اینکه از حیث ناراحتی چیزی از او کم نداشتم با این حال گفتم که "ئیمه ده¬بی فیلمه¬که به ته¬واوی چاو لیکه¬ین تا شتیکمان بو ووتن هه¬بی ". با ناراحتی و خودخوری ادامه فیلم را به تماشا نشستیم.
این فیلم تنها یکی از دهها فیلمی است که در آنها آگاهانه یا ناآگاهانه بازنمایی منفی و سوگیرانه¬ای از کُردها و کُردستان به مخاطبان خود ارائه می¬دهد. درک آثار مخرب روحی و روانی چنین بازنمایی هایی در جوامع چند قومیتی مانند ایران، برای کُردها که از حیث سیاسی فرودست و از حیث جمعیتی در اقلیت به سر می برند خیلی سخت به نظر نمی رسد. کافی است تا برای لحظه¬ای خود را در صحنه توصیف شده از خاطره شخصی محقق قرار دهید. اما تأثیر توصیف شده در خاطره فوق در مقایسه با نتایج کلان چنین بازنمایی هایی ناچیز به نظر می رسد. از جمله این نتایج می توان به شکل گیری زمینه های پیشداوری و ایجاد کلیشه¬های ذهنی در اذهان افراد جامعه در مورد افراد قومیت بازنمایی¬شده اشاره کرد. چیزی که در بلند مدت در سطح کلان به اعمال یا تشدید یکسری تبعیض و نابرابری¬ها از حیث اقتصادی (عدم سرمایه گذاری های کلان در جهت توسعه صنعتی در استان¬ها یا شهرهای محل سکونت قومیت بازنمایی¬شده)، سیاسی(عدم مشارکت-دهی نخبگان قومیت بازنمایی شده در پُست های کلان مدیریتی اداری-سیاسی)، و فرهنگی(ضعیف و عقب مانده جلوه دادن ارزش های فرهنگی قومیت مورد بازنمایی) بر علیه آن قومیت می¬انجامد. بازنمایی¬های منفی درسطح خرد و در سطح روابط بین فردی نیز تعاملات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی افراد قومیت منفی بازنمایی شده را با افرادی از قومیت های دیگر به خصوص قومیت(های) مسلط و حاکم، شدیداً تحت تاثیر قرار می¬دهد نظیر بروز موانع و مشکلاتی که در تعاملاتی مانند: ازدواج، تجارت(داد و ستد)، معاشرت، احترام متقابل و اعتماد پیش می آید.
در آن زمان، یعنی هنگامی که دبیرستانی بودم، با دیدن چنین فیلم¬هایی به فکر فرو می¬رفتم و با خود می¬گفتم "بریا شاره¬زایی و ده¬ست به قه¬له¬میکی باشم هه¬بایه و توانیبام ره¬خنه¬ییکی باشم له سه¬ر  ئه¬و  فیلمانه نووسیبایه ". خوشبختانه سیر زندگی من به گونه¬ای پیش رفت که توانستم در مقطع فوق لیسانس در رشته علوم ارتباطات به تحصیل بپردازم. توصیه اکثریت اساتید گروه ارتباطات که همیشه با تأکید می¬گفتند که "موضوع پایان نامه باید برگرفته از دغدغه ذهنی شما باشد، تا کار خوبی از آب در آید" باعث شد تا دغدغه دوران دبیرستان خودم را به خاطر بیاورم. بنابراین، تصمیم گرفتم موضوع تحلیل و خوانش شیوه بازنمایی هویت کُردی در فیلم های سینمایی ایران به ویژه بعد از انقلاب 1357 را برای پایان¬نامه¬ام انتخاب کنم.
در ابتدا قصد بر این بود تا فقط فیلم¬هایی که می توان آنها را در حیطه ژانر جنگی طبقه¬بندی کرد را برای تحلیل انتخاب کنیم. اما با بررسی بیشتر و کمک و راهنمایی¬های اساتید راهنما و مشاور به این نتیجه رسیدیم که سوگیرانه خواهد بود اگر تنها به بررسی این قبیل فیلم ها بپردازیم. چراکه شاید در فیلم های متعلق به ژانرهای دیگر بازنمایی مثبتی از کُردها ارائه شده باشد. با این پیش فرض تصمیم گرفتیم تا از تعداد فیلم های مورد تحلیل، نصف از فیلم های ژانر جنگی و نصف دیگر آن از فیلم-های ژانر اجتماعی که به موضوع کُردها و کُردستان پرداخته اند، انتخاب گردند.

1-3  ضرورت و اهمیت موضوع
سینما همواره به عنوان هنر در نزد مردم شناخته شده است و حتی به آن لقب هنر هفتم داده¬اند به این معنی که قابلیت¬ها و توانایی¬ها¬ی هنر¬های قبل از خودش را پوشش داده است. اما نکته مهم در مورد سینما این است که سینما به همان اندازه که هنر است رسانه هم هست و رسانه بودن آن به اندازه هنر بودن آن و یا حتی بیشتر مهم است (راودراد، 1382). بنابراین به علت ماهیت رسانه¬ای سینما، همواره معانی و دلالت¬هایی در اثر سینمایی وجود دارد که سازنده اثر سینمایی، آن را به منظور دریافت طیف گسترده¬ای از مخاطبان در اثر گنجانده است. در حال حاضر و در طی دهه¬های اخیر سینما هم به عنوان رسانه از طرف ارتباط¬گران و هم به عنوان هنر و داشتن بعد سرگرمی با طیف عظیمی از تماشاگران سراسر کشور و همچنین بینندگانی بسیاری از کشورهای جهان روبرو است. این موضوع، یعنی افزایش تعداد مخاطبان، به خصوص از زمانی که تولیدات سینمایی قابلیت و مجال پخش از رسانه تلویزون و یا توزیع به صورت سی.دی و دی.وی.دی را در بازار پیدا کرده¬اند ده چندان شده است.
با توجه به اینکه در ایران قومیت ¬های مختلف با زبان ها و فرهنگ های متفاوتی زندگی می کنند  لذا بازنمایی که از هر یک از این قومیت¬ها، به ویژه آنهایی که از لحاظ سیاسی فرودست و از حیث جمعیتی در اقلیت به سر می برند نظیر قومیت کُرد، در رسانه های داخلی به خصوص رسانه سینما ارائه می شود، از نقطه نظر مطالعات فرهنگی امری بسیار مهم و حساس تلقی می شود. به طوری که اگر این بازنمایی¬ها تصویری منفی از هر یک از قومیت¬های در اقلیت ارائه بدهند، اثرات عمیق فرهنگی منفی را همانطوری که در بالا ذکر آن رفت، برای آنها به جای می گذارد.
مطالب گفته شده فوق در جامعه چند قومیتی ایران به دو دلیل درخصوص قومیت کُرد می تواند به سادگی جنبه واقعیت پیدا کند. در درجه اول، قومیت کُرد از لحاظ جمعیتی در جامعه ایران یک اقلیت و از لحاظ سیاسی یک گروه فرودست به حساب می آید (نعمتی، 1382)، در درجه دوم، به دلیل وجود تبعیض ها و نابرابری¬های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی برعلیه کُردها، در طول تقریباً هفتاد سال گذشته چه قبل از انقلاب و چه بعد از آن، جامعه کُردی یکسری جریانات سیاسی به شکلی مقاومت گرایانه در برابر ایدئولوژی های سیاسی-فرهنگی حاکم وقت را تجربه کرده است که در موارد بسیاری به وقوع جنگ¬های ناگوار(هم برای جامعه کُردی و هم برای جامعه کلان ایران) انجامیده است . این امر توجه دوربین های فیلم ساز را با درجات متفاوتی از تابعیت از گرایشات ایدئولوژیک حاکم به سوی جامعه کُردی و مسأله کُردها جلب کرده است.
بنابراین باتوجه به اهمیت مسأله بازنمایی هویت کُردی در ایران به دلایلی که ذکر آن در بالا رفت، تحقیق حاضر تلاشی است در راستای بررسی این موضوع که آیا در عرصه سینما در ایران آثاری تولید شده است که آگاهانه یا ناآگاهانه بازنمایی منفی از کُردها و هویت کُردی به مخاطبان خود ارائه دهند. به این منظور با تحلیل نشانه شناختی فیلم هایی از دو ژانر متفاوت، در حالت کلی در پی آنیم تا ببینیم که در فیلم های مورد بررسی که به دو ژانر کاملا متمایز تعلق دارند، چگونه تصویری از سیمای هویت کُردی ارائه شده است و نحوه بازنمایی¬ها در دو ژانر چه تفاوت هایی داشته است.
با نتایجی که از این تحقیق بدست می آید در صورتی که اگر بازنمایی¬ها دارای ماهیت ایدئولوژیک باشند، می توان نتایج را به گوش فعالان در این عرصه رساند و آنان را از نتایج منفی -اشاره شده در بالا- ادامه این روند آگاه کرد، به هدف اینکه در آینده فیلم هایی که درباره هر یک از قومیت های ایران، به خصوص آنهایی که از لحاظ جمعیت شناختی و سیاسی اقلیت به حساب می آیند مانند قومیت کُُرد، ساخته می شوند نه تنها از ماهیت ایدئولوژیک به دور باشند، بلکه زمینه همزیستی در شرایط بدون کلیشه، پیشداوری و تبیض را برای قومیت های مختلف در ایران فراهم کنند.

1-4  سؤالات تحقیق
سؤالاتی که در این تحقیق در پی پاسخ به آنها هستیم در مجموع شش سؤال هستند. نکتۀ مهم دربارۀ سؤالات تحقیق این است که دو سؤال اول در واقع سؤال¬های اصلی تحقیق هستند که از فرضیه¬های تحقیق گرفته شده¬اند و اساساً این تحقیق در تلاش برای پاسخ¬دهی به این دو سؤال شکل گرفته است. اما چهار سؤال بعدی، سؤال¬های فرعی هستند که به شناخت بهتر و پرجزئیات¬تر ما از شیوۀ بازنمایی هویت کُردی در سینمای ایران کمک می¬کنند. بنابراین سؤالات این تحقیق شامل دو دسته سؤال اصلی و فرعی می باشند که در ذیل آورده شده¬اند.
سؤالات اصلی:
1.    نحوه بازنمایی هویت کُردی به عنوان یک اقلیت قومی در تولیدات سینمایی کارگردانان غیر کُرد ایران بعداز انقلاب 1357 چگونه است؟
2.    آیا بازنمایی ارائه شده از هویت کُردی در فیلم هایی از ژانر جنگی و فیلم¬های ژانر اجتماعی یکسان بوده است یا دارای تفاوت است؟ اگر دارای تفاوت است این تفاوت به چه صورت است؟

سؤوالات فرعی:
1.    براساس تحلیل¬های نشانه¬شناختی، این فیلم ها در صدد ارائه چه نوع رمزگان ایدئولوژیکی در ارتباط با بازنمایی هویت کُردی به مخاطبان خود هستند؟
2.    ساختار روایی در این فیلم¬ها چگونه است و این ساختار چگونه به تقویت معانی ضمنی و ایدئولوژیک پنهان در فیلم¬ها در قبال موضوع بازنمایی هویت کُردی کمک کرده است؟
3.    مهمترین تقابل¬های دودویی در این فیلم ها کدامند؟ و این تقابل¬ها چگونه در بازنمایی هویت کُردی نقش ایفا کرده¬اند؟  
4.    نحوه کلیشه¬سازی درباره هویت کُردی در فیلم های سینمایی مورد بررسی به چه صورت(هایی) است؟ به عبارت دیگر، در نهایت می¬خواهیم بدانیم که آگاهانه یا ناآگاهانه سعی می شود تا چه نوع کلیشه¬های ذهنی از طریق این قبیل فیلم ها از هویت کُردی در ذهن مخاطبان ایجاد شود؟
در تلاش برای پاسخ¬دهی به سؤالات فوق پایان¬نامه حاضر بدین صورت ارائه می¬شود که فصل اول به ارائه کلیاتی درباره پایان¬نامه حاضر اختصاص داشته و در آن پیرامون طرح مسأله، ضرورت و اهمیت بررسی مساله، سؤال یا سؤالات تحقیق و مروری بر مطالعات پیشین توضیحات لازم ارائه می¬گردد. در فصل دوم به مباحث نظری مطرح در حیطه بازنمایی از دیدگاه صاحبنظران مطرح در این حوزه نظیر استوارت هال و جان فیسک که عمدتا در حوزه مطالعات فرهنگی به تحقیق و نظریه¬پردازی مشغولند پرداخته خواهد شد، تا در نتیجه رویکرد نظری مناسب تحقیق این پایان¬نامه استخراج گردد.
فصل سوم، فصل متدولوژی یا روش¬شناسی است، در این فصل روش تحقیق مورد استفاده در این پایان نامه که تحلیل نشانه¬شناختی شامل دو سطح تحلیل رمزگان و تحلیل روایت به طور شفاف بیان شده و نحوه پیاده¬سازی آن در این پایان¬نامه مورد بحث قرار می¬گیرد. در فصل چهارم که فصل تحلیل می¬باشد، در این فصل شش فیلم مورد نظر این پایان¬نامه مورد تحلیل نشانه¬شاختی  قرار می-گیرد و از نتایج تحلیل به دست آمده به صورت توصیفی ارائه می¬شوند.
فصل آخر یا فصل پنجم، فصل جمع¬بندی و نتیجه¬گیری می¬باشد در این فصل با توجه به کلیه مباحث مطرح شده در فصول قبلی و به خصوص یافته¬های حاصل از فصل چهارم، در مورد سؤالات تحقیق نتیجه¬گیری شده و پاسخ هایی بر اساس داده¬های تحقیق ارائه می¬گردد.