چکیده
بررسیهای به عمل آمده از وضعیت علم و فناوری در کشور در اسناد برنامههای سوم و چهارم توسعه و ارزیابی انجام گرفته از چهار ساله اول برنامه سوم توسعه و نیز مطالعات تطبیقی نشان میدهد که متأسفانه ساختار مناسب علوم و فناوری در کشور بصورت فرابخشی بوجود نیامده و اکثر مطالعات آنرا به عنوان یک عامل بازدارنده میدانند. بررسی تحلیلی ساختار، زیر ساخت و ملزومات توسعه فناوری در ایران نشان میدهد که این سه ستون اصلی متاسفانه در زوایای گوناگونی دچار اخلال و اشکال گردیده و با وضعیت موجود و تداوم آن انتظار هماهنگی این زمینه توسعه با سایر زمینه های دیگر رشد وتوسعه به تحقق نخواهد پیوست. این مقاله با نگاهی بنیادی و روشی تحلیلی مبتنی بر محتوا و با الگو گرفتن از مطالعات مروری در نظر دارد تا به گونه ای علمی ساختار، زیر ساخت و ملزومات توسعه علمی و فناوری کشور را به نقد بکشد. در پایان این مطالعه نیز براساس مطالب متن به هشت تاکید در سیاستگذاری و برنامه ریزی در راستاس تقویت نظام علمی و فناوری کشور بسنده شده است.
لغات کلیدی: توسعه علمی/ فناوری/ساختار علمی/زیرساخت فناوری/ملزومات فناوری
1- مقدمه
جهان در نیم قرن اخیر شاهد تحولات و دگرگونیهای گسترده ای در عرصه علوم و فناوری و توسعه اقتصادی، اجتماعی کشورها بوده است. منشاء این دگرگونیها سه نیروی متعامل: جهانی شدن اقتصاد و گسترش سریع موافقتنامههای تجاری بین کشورها، توسعه شتابان علوم و فناوری بطور عام و انقلاب در فناوری اطلاعات و تحول در مفاهیم دانش و انقلاب معرفت شناختی هستند. حاصل این دگرگونیها ظهور فاز جدیدی از توسعه را منجر گردیده که اصطلاحاً اقتصاد مبتنی بر دانش نامیده میشود. تحولات جهانی و توسعه پایدار مبتنی بر توسعه دانش و مدیریت، فضای رقابت را در عرصه جهانی به شدت گسترش داده و لزوم تغییر و تحولات در محیط منطقهای و جهانی را پدید آورده است.
امروز در کلان شهرهای ایران، شهروندان زمان زیادی را صرف فعالیت های تکراری و غیر مفید نظیر پیمودن مسافت های طولانی برای خرید کالا و دریافت خدمات، معطل شدن در ترافیک های سنگین انتظار در صف بانک ها می کنند. در عصر حاضر فناوری اطلاعات مهمترین ابزار برای مدیریت صحیح کلیه واحدهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی محسوب میگردد. در شهر الکترونیک، شهروندان در تمام اوقات شبانه روز به پایگاه های داده خدمات دولتی و بخش خصوصی بر روی شبکه وب دسترسی دارند. ایجاد شهر الکترونیک تاثیرات بسیاری را در زمینه های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی برای اداره شهر و شهروندان به دنبال خواهد داشت. استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات نقش اساسی در حل مسائل ترافیکی کلان شهرها دارد. امروزه ترافیک در بسیاری از کلا ن شهرهای کشور به بزرگترین معضل شهر نشینی تبدیل شده است. در آسیب شناسی معضل ترافیک که منشا خیلی از مشکلا ت امروز شهرها محسوب می شود به مواردی بر می خوریم که نشان می دهد ریشه های حل ترافیک به حوزه های فرابخش شهرداری و شهروندی می رسد.ابتدا باید تعریفی ساده از واقعه ترافیک داشته باشیم.ترافیک به معنای افزایش حجم رفت و آمد در فضای محدودی از معبر تعریف شده است.حال ریشه های افزایش حجم رفت و آمد مردم و وسائط نقلیه شان چیست، سوژه ای است که در این مجال به بررسی آن خواهیم پرداخت.رفت و آمدها در شهرها اکثرا برای مراجعه به دفاتر، نمایندگی و ادارات گوناگون صورت می گیرد. هنگامی که این مراجعات در تعداد ادارات و تعداد ارباب رجوع آنها ضرب می شود عدد کلانی را ارایه می کند که برابر است با همان حجم فزاینده ترافیک در خیابان های اصلی و مرکزی شهرها.این وضع ترافیکی زمانی غیر قابل تحمل تر می شود که مراجعات ارباب رجوعان به دلا یل متعدد بروکراسی اداری برابر چندین بار در یک مقطع زمانی کوتاه تکرار می شود.در این راه بن بست گونه معضل ترافیک توجه به دولت الکترونیک و توسعه آن خودنمایی می کند.دولت الکترونیک در ابعاد گوناگون زندگی یک شهروند ساکن شهرهای بزرگ نقش ایفا می کند از دوره کودکی تا زمان پیری استفاده از امکانات فضای مجازی ادارات می تواند شهروندان را بدون جابه جایی به دریافت خدمات گوناگون شهری برساند . باید یک مرور ساده البته در حجم بسیار بالا می توان متوجه شد که خیلی از مراجعات روزمره شهروندان کاهش پیدا خواهد کرد.
واژگان کلیدی: شهر الکترونیک، فناوری اطلاعات، کاهش ترافیک ،اینترنت
چکیده
این پژوهش به روش پیمایشی توصیفی و با هدف شناخت زیرساخت فناوری اطلاعات در کتابخانه های مرکزی واحدهای دانشگاهی منطقه پنج دانشگاه آزاد اسلامی انجام شده است . جامعه پژوهش شامل 15کتابخانه مرکزی وابسته به منطقه پنج دانشگاه آزاد اسلامی است . جهت آگاهی از وضعیت زیرساخت فناوری اطلاعات دوپرسشنامه برای مدیران و کتابداران کتابخانه های مرکزی واحدهای دانشگاهی تدوین گردید. تجزیه و تحلیل یافته ها با استفاده از نرم افزار اکسل انجام شد.
یافته های پژوهش حاکی از آن است که در کل کتابخانه های مرکزی مورد پژوهش ، 5/62درصد کتابداران دارای تحصیلات کتابداری و 5/37درصد دارای تحصیلات غیرکتابداری هستند. از نظر وضعیت تحصیلات مدیران کتابخانه های مورد پژوهش ، 3/73درصد مدیران دارای تحصیلات کتابداری بوده و6/26درصد دارای تحصیلات غیرکتابداری هستند . از نظر امکانات سخت افزاری ، بیشترین امکانات سخت افزاری شامل کامپیوتر ، چاپگر ، دستگاه محافظ ، تلفن و اسکنر است و بیشترین امکانات نرم افزاری موجود شامل نرم افزار جامع کتابخانه و CD-ROM های آموزشی می باشد. بیشترین استفاده از منابع الکترونیکی در کتابخانه های مورد پژوهش مربوط به کتاب الکترونیکی به صورت CDو پایگاههای اطلاعاتی به صورت online می باشد . در کتابخانه های مرکزی واحدهای دانشگاهی منطقه پنج ، جهت ارائه خدمات بازیابی اطلاع رسانی بیشتر از روش جستجوی اطلاعات به صورت کامپیوتری استفاده می شود و نرم افزار مورد استفاده در اکثر کتابخانه های دانشگاهی نرم افزار شرکت پارس آذرخش بوده است .
از نظر دیدگاه مدیران کتابخانه ها ، عمده ترین موانع استفاده از فناوری اطلاعات ، نبود کارکنان آموزش دیده و عدم آموزش کافی می باشد . تقریبا 40% درصد از مدیران کتابخانه ها ، دوره های آموزشی ضمن خدمت آموزش استفاده از فناوری اطلاعات را گذرانده اند.
کلیدواژه ها : زیرساخت اطلاعاتی ، فناوری اطلاعات ، زیرساخت فناوری اطلاعات ، کتابخانه مرکزی دانشگاهی ، منطقه پنج دانشگاه آزاد اسلامی
معرفی پژوهش
1-1- مقدمه
امروزه دسترسی کاربران کتابخانه های دانشگاهی به روزآمدترین منابع علمی در کوتاه ترین زمان ممکن، ضرورتی است که این کتابخانه ها را از ارایه پیشرفته ترین خدمات اطلاع رسانی ناگزیر می سازد. کتابخانه ها برای ایفای رسالت سنگینی که در جهت ارایه خدمات اطلاع رسانی نوین بر دوش دارند، نیازمند به کارگیری فناوری اطلاعات در پیچیده ترین سطوح ممکن هستند. فناوری اطلاعات که کتابخانه به مفهوم امروز، بدون آن معنا نمی یابد، ضرورتاً متکی بر عناصر بنیادینی است که زیرساخت فناوری اطلاعات را تشکیل می دهند.
زیرساخت به معنی بنیاد یا شالوده ای است که یک سازمان یا نظام بر آن استوار شده است. به بیان دیگر، امکانات ، خدمات و تأسیسات اساسی مورد نیاز برای عملکرد یک مجموعه مانند نظام های ارتباطی، سازمان های عمومی و ... زیرساخت خوانده می شود (آمریکن هریتیج ، 2009)
زیرساخت فناوری اطلاعات شامل عناصر بنیادینی است که فعالیت های اطلاعاتیِ مبتنی بر فناوری، بر آن استوار می شوند و بدون فراهم بودن این عناصر و شرایط در سطح مطلوب ، استفاده کارآمد از فناوری اطلاعات تحقق نخواهد یافت.
هنوز تعریفی جامع و دقیق از مفهوم زیرساخت اطلاعات یا فناوری اطلاعات ارائه نشده است . این مفهوم معمولا با بیان عناصر تشکیل دهنده زیر ساخت مورد نظر تعریف شده است. احتمالا آترتون [1](1977) تنها کسی است که تعریف روشنی از زیر ساخت اطلاعات ارائه داده است. به تعبیر او ، زیرساخت اطلاعاتی هرکشوری توانائیهای ملی در دسترسی به دانش و اطلاعات و همچنین انتقال دانش و اطلاعات به منظور استفاده عملی از دانش است .(داورپناه ، 1384، ص118-120)
کتابخانه دانشگاهی به عنوان مرکزی که مسوولیت ارایه خدمات اطلاعاتی به جامعه وسیعی از دانشجویان و اعضای هیأت علمی را برعهده دارد ، نیازمند همگامی با نوآوری های موجود در زمینه اطلاع رسانی است. افزایش تصاعدی تولیدات علمی و تأکید روزافزون دانشگاه ها بر انجام پژوهش های پربار علمی ، روز به روز بر سنگینی وظایفی که بر دوش کتابخانه های دانشگاهی است ،می افزاید. این کتابخانه ها تنها زمانی می توانندرضایت کاربران خود را جلب نمایند که خدمات اطلاع رسانی مورد تقاضای کاربران
را در مطلوب ترین سطح ممکن ارایه دهند و تحقق این هدف در گرو فراهم بودن امکاناتی مانند نیروی انسانی متخصص، بودجه کافی، تجهیزات سخت افزاری و نرم افزاری مناسب و دیدگاه مثبت و پذیرای سازمانی و مدیریتی در رابطه با فناوری اطلاعات است .
در مورد کتابخانه های دانشگاهی ایران نیز ، امروز بیش از گذشته، دلایلی وجود دارد که استفاده از فن آوری اطلاعات در کتابخانه ها و خودکارسازی آنها را ضروری می سازد. افزایش رو به رشد کاربران، نیاز بیشتر به استفاده از مواد کتابخانه ای در داخل و خارج از کتابخانه ها، رشد میزان مواد منتشر شده ، تغییر ماهیت مواد مطالعاتی (به معنی استفاده بیشتر از لوح های فشرده، مجلات الکترونیکی، پایگاه های اطلاعاتی پیوسته ) و توسعه کامپیوترهای جدیدتر و ارزان تر، تنها بخشی از دلایلی هستند که بر خودکارسازی تاکید دارند. علاوه بر فعالیت های داخلی عادی مثل فهرست نویسی ، فراهم آوری و کنترل امانت ، فن آوری های اطلاعاتی را می توان در کتابخانه برای سایر فعالیت ها مثل پردازش اطلاعات به کار گرفت . از آنجا که اکثر کتابخانه های دانشگاهی به انجام فعالیت های تحقیقاتی می پردازند، پردازش اطلاعات برای آنها بسیار اهمیت دارد (ناخدا وحری ،1384، ص 57- 76).
1-2- بیان مساله
امروزه دگرگونی همه جانبه منابع و خدمات کتابخانه ای، کتابخانه های دانشگاهی را در معرض آزمونی دشوار قرار داده است . در این شرایط دگرگون شده ، کتابخانه هایی در انجام رسالت آموزشی و پژوهشی خود موفق خواهند بود که با درک صحیح شرایط کنونی در جهت فراهم آوری زیرساخت های مناسب ، برای همگامی با شرایط امروز حرکت کنند . دانشگاه آزاد اسلامی که کانون آموزش و پژوهش خیل عظیمی از فرزندان مستعد کشور است ، با واقف بودن بر رسالتی که بر دوش کتابخانه های دانشگاهی قرار دارد، همواره در تلاش ارتقای سطح کمی و کیفی کتابخانه های خود بوده است. در این راستا کتابخانه های مرکزی واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی به منظور ارایه خدمات بهینه برای جامعه استفاده کنندگان و جلب رضایت آنان به فراهم آوردن امکانات زیربنایی لازم همت گماشته اند . کتابخانه های مرکزی واحدهای منطقه پنج دانشگاه آزاد اسلامی نیز که 15 واحد دانشگاهی را شامل می شود ، در تلاش جلب رضایت شمار بسیار مخاطبان خود به ارایه خدمات کتابخانه ای مختلف اقدام می کنند. با توجه به ضرورت شناخت وضعیت فعلی جهت برنامه ریزی های آتی ، پژوهش حاضر، مطالعه زیرساخت های فناوری اطلاعات در این کتابخانه ها را هدف خود قرار داده است .
1- Atherton
امروزه کنترل و حسابرسی The role of information technology (IT) control and audit has become a critical mechanism for ensuring the integrity of information systems (IS) and the reporting of organization finances to avoid and hopefully prevent future financial fiascos such as Enron and WorldCom. فناوری اطلاعات (1)(IT) تبدیل به یک مکانیسم حساس برای تضمین سیستم های اطلاعاتی یکپارچه (2)(IS) وهمچنین گزارشات مالی سازمانها جهت جلوگیری و ممانعت از وقوع شکست های سنگین مالی در آینده از قبیل آنچه در شرکت هایی مانند انرون (Enron) و ورلدکام WorldCom)) و یا بحران های مالی جهانی اتفاق افتاد ، شده اند.
Global economies are more interdependent than ever and geopolitical risks impact everyone. اقتصاد جهانی بیشتر از هر زمان دیگر به همدیگر وابسته شده اند و خطرات ژئوپلیتیکی همه چیز را تحت تاثیرقرار داده است. Electronic infrastructure and commerce are integrated in business processes around the globe. زیرساخت های الکترونیکی و تجارت در فرآیندهای کسب و کار در سراسر جهان یکپارچه شده است وThe need to control and audit IT has never been greater. نیاز به کنترل و حسابرسی فناوری اطلاعات هرگز بیشتراز حال حاضر نبوده است.
Initially, IT auditing (formerly called electronic data processing (EDP), computer information systems (CIS), and IS auditing) evolved as an extension of traditional auditing. در ابتدا ، حسابرسی فناوری اطلاعات (که پردازش الکترونیکی داده ها (3)(EDP) ، سیستم های اطلاعات کامپیوتری (کشورهای مستقل مشترک المنافع) (CIS)(4) ، و حسابرسی فناوری اطلاعات را در بر می گیرد) به عنوان توسعه و نسخه ی پیشرفته ای از حسابرسی سنتی به شمار می آمد. At that time, the need for an IT audit function came from several directions از مهمترین عواملی که منجر به لزوم انجام حسابرسی فناوری اطلاعات شدند بشرح زیر می باشند:
The early components of IT auditing were drawn from several areas. اجزای اولیه حسابرسی فناوری اطلاعات از شقوق مختلف بوجود آمده است. First, traditional auditing contributes knowledge of internal control practices and the overall control philosophy. اول ، استفاده از روش های حسابرسی سنتی، روش های کنترل داخلی و کنکاش و تحلیل برروی فلسفه کنترلAnother contributor was IS management, which provides methodologies necessary to achieve successful design and implementation of systems. و دوم، مدیریت سیستم های اطلاعاتی می باشد ، که روش های لازم برای رسیدن به طراحی و اجرای موفقیت آمیز سیستم های فراهم می کند. The field of behavioral science provided such questions and analysis to when and why IS are likely to fail because of people problems. زمینه های علوم رفتاری ، که سوالات و تجزیه و تحلیل های مناسب و به موقع را فراهم می کند به این معنا که چه وقت و چرا سیستم های اطلاعاتی به دلیل مشکلات انسانی ، به نظر شکست پذیر جلوه می نماید؟ Finally, the field of computer science contributes knowledge about control concepts, discipline, theory, and the formal models that underlie hardware and software design as a basis for maintaining data validity, reliability, and integrity. در نهایت سوم ، زمینه علوم کامپیوتر و دانش لازم در مورد مفاهیم کنترل ، نظم و انضباط ، نظریه ها، مدل های رسمی که زمینه ی طراحی سخت افزار و نرم افزار ها را به عنوان پایه ای برای حفظ اعتبار داده ها ، قابلیت اطمینان ، و صداقت فراهم می کند.
ساختار اتم
تاریخچه تولید آب سنگین
کاربرد های آب سنگینکند کننده نوترون
آشکار سازی نوترینو
آزمون های سوخت و ساز در بدنتولید تریتیم