کانون پرورش فکری کودکان
لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب*
فرمت فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)
تعداد صفحه:195
چکیده :
این دست کیست؟
این دست کیست، یک دانشمند، یک هنرمند، یک تاجر، یک سیاستمدار، یک کارگز، یک روحانی، یک معلم، یک گانگستر، یک مددکار اجتماعی، یک دزد، یک کارمند بایگانی، یک متصدی تراولینگ در گروه فیلم برداری و یا یک مطبوعاتی؟
- او هر که هست، برای من و تو یک دست است و یک کودک، کودکی که هیچکدام آنها نیست ولی می تواند جای هر یک و یا چندتایی آنها باشد...
- این که دنیا در دست بچه ها باشد، آرزوی خامی بیش نیست و شاید تنها بتواند شورة یک فیلم سینمایی باشد...
- ولی فکرش را بکنید! این سیاره کوچک ما چقدر دوست داشتنی می بود اگر انسان می توانست تمامی شعور و پیچیدگی های پس از دوران بلوغ را که زیستن و حتی مرگ او را معنا می دهد، با سادگی و خلوص دوران کودکی اش بیامیزد. سادگی خیرکنندگی که نه مرزی می شناسد و نه رنگی. خلوص غریبی که در آن همه چیز تازه است و هر لحظه، لحظه کشف است و تازه و پاکیزه دیدن
2-1- شناخت کلی کودک:
هر کودک از لحظه ای که به دنیا می آید در جریان تحولات جسمی و روانی قرار می گیرد. از نظر پیاژه (روانشناس معروف) تحولات روانی از بدو تولد شروع و تا سن 14-15 سالگی به تکامل خود می رسد و در سنین 14-15 سالگی ساختمان ذهنی فرد کامل می شود. این امر اهمیت سنین کودکی و نوجوانی را آشکار می سازد. آشنایی دست اندرکاران تعلیم و تربیت (اعم از خانواده ها و مراکز آموزشی) با خصوصیات هر مرحله از دورة تکامل روان آدمی می تواند طفل را به فرد متکاملی تبدیل کند و یا حداقل این آگاهی باعث می شود که اعمال با فضاها و عملکردهایی که ما برای کودک خود می سازیم سدی در مسیر تکامل او نباشد.
«روسو می گوید: هر سن و هر حالت از حیات، کمال و بلوغ متناسب با خود دارد که مخصوص آن است آموزش و پرورش باید این پیشرفت را آسان کند و به این کمال برسد.»
موریس دبی استاد روان شناس و تعلیم و تربیت در دانشگاه سوربن فرانسه در ابتدای کتاب مراحل مختلف می نویسد: رشد کودکان از روزی که به دنیا می آیند تا موقعی که به درجه کمال می رسند از مراحل متوالی و بهم پیوسته ای عبور می کند که می توان آنها را فصول مشخص یک تاریخ دانست. این رشد اگرچه ظاهراً ترقی دائمی و یکنواختی است ولی در واقع کند و تند می شود و گاه دوره هایی پر جوش و خروش و زمانی آرامتر دارد. این تغییرات به ظاهر آرام و پیوسته است، اما در واقع موجودی است که می بالد و مراحل معینی را طی می کند. هریک از این مراحل، ساختمان روانی خاصی دارد که می توان آن را در رفتاری که مخصوص این مرحله است مشاهده کرد. پرورش حتی الامکان باید بر طبق مراحل روانی رشد صورت گیرد و تنها در این صورت است که می توان همه استعدادهای شاگرد را به ظهور رساند.»
2-1-1- چگونگی شناخت رفتار کودک
برای شناخت رفتار کودکو مراحل رشد و عواملی متعددی دخالت دارند که می توان بطور کلی آنها را به پنج گروه تقسیم نمود:
- عوامل جسمانی معلول توارث
- عوامل غیر توارثی (مانند کمبود اکسیژن هنگام تولد یا عدم فعالیت مناسب غدد بدن)
- یادگیریهای طفل
- محیط اجتماعی کودک (مانند: والدین، خواهران، برادران، همسالان و محیط مدرسه)
- محیط و بافت اجتماعی و فرهنگی که رشد نهایی کودک را در بر می گیرد.
گروه اول را عوامل توارثی و گروههای دیگر را عوامل محیطی می نامند. بنابراین رفتار و شخصیت کودک در هر لحظه از زندگی اش معلول عوامل توارث و محیط است. توارث زمینه را فراهم ساخته و محیط در شکوفا شدن زمینه ها مؤثر می باشد. نقش توارث و محیط در شناخت رفتار کودک باید توأماً مورد توجه قرار گیرند. مثل دو روی سکه که با یکدیگر همگام می باشند.
2-2-2- مراحل تحول مفاهیم ذهنی با توجه به رشد کودک:
در این قسمت مراحل تحول مفاهیم ذهنی از نظر طبقه بندی پیاژه بررسی می شود. بطور کلی، پیاژه، هوش را قدرت انطباق با اوضاع و احوال جدید و همچنین توانایی درک و ابداع یا آفرینش می داند و به منظور کسب این توانایی گذشتن از از چند مرحله رشد را در طی سالهای اولیه زندگی فرد الزامی تصور می کند.
2-1-2-1 دوره اول: دوره حسی- حرکتی
این دوره از تولد تا دو سالگی می باشد و شامل شش مرحله است:
مرحله اول: از تولد تا یکماهگی
مرحله دوم: از یکماهگی تا چهار و نیم ماهگی
مرحله سوم: از چهار و نیم ماهگی تا نه ماهگی
مرحله پنجم: از دوازده ماهگی تا هیجده ماهگی
مرحله ششم: از هیجده ماهگی تا بیست و چهار ماهگی
2-1-2-2 دوره دوم: دوره فعالیت های حسی
این دوره از 2 تا 11 سالگی می باشد که شامل پنج مرحله است:
الف- نیم دورة اول: از 2 سالگی تا 7 سالگی
مرحله ائل: از 2 سالگی تا 4 سالگی- مرحله هوش تصوری مستقیم.
مرحله دوم: از 4 سالگی تا 5 یا 6 سالگی- شکل بندی های راکد و ادراکی
مرحله سوم: از 5 تا 6 الی 7 سالگی- مرحله برزخ یا عملیات مفصلی(پیوندی)
ب- نیمدوره دوم- از 7 سالگی تا حدود 11 سالگی
مرحله اول: 7 تا 9 سالگی- مرحله بروز عملیات منطقی عینی
مرحله دوم: 9 تا حدود 11 سالگی- تشکیل بنیادهای مجموعه ای
2-1-2-3- دوره سوم: دوره فعالیت های رسمی:
از دورة 11 سالگی تا 14 سالگی می باشد که شامل دو مرحله است.
مرحله اول و دوم از حدود 11 سالگی تا حدود 14 سالگی است.
در اولین ماه که به طفل، نوزاد می گویند زندگی او بر خلاف تصویر بسیاری، از لحظه تولد آغاز نشده و در واقع هنگام تولد بیش از نه ماه از سن او می گذرد و دارای تحریکات حسی و توانائی های مختلف می باشد. نوزاد پاسخ های حرکتی مختلفی نیز نشان می دهد و توانایی ظاهر نمودن رفتارهای متعدد را دارد. به همین ترتیب پاسخ‌های عاطفی مانند گریستن از لحظه تولد آشکار است. دستگاههای بدن او توانایی ارتباط با محیط را به بهترین وجهی دارا می باشند. و از این رو ثابت بودن فعالیت های زیستی و تعادل حیلتی را نشان می دهد.
تکامل انفرادی شامل کیفیات مختلفی می شوند که عبارتند از:
الف- رشد جسمانی که در دو سال اول زندگی سریع می باشد.
ب- رشد مهارت های حسی و حرکتی: در سالهای اولیه زندگی یادگیری و رسیدگی در ظهور مهارت های مزبور اهمیت دارند. لمس و نگاهداری اشیاء، کاربرد انگشتان، حرکت، ادراک عمیق و ابعاد سه گانه نیز در همین سالها بتدریج آشکار شده و مورد کاربرد طفل قرار می گیرد.
ج- تغییرات تکاملی در نیازهای ابتدایی: این تغییرات شامل تکامل تغذیه، خواب، دفع، جنسیت، هیجانها، مفاهیم ذهنی، مفاهیم ادراکی، زبان و شخصیت می گردند. پیاه معتقد است کودک برای بدست آوردن توانائی سازگاری با محیط باید از چند دوره رشد بگذرد. هر یک از دوره های تکاملی از نظر پرفسور پیاژه دارای خصوصیات متفاوتی است.
رشد جسمانی کودک همیشه یک سیر صعودی را طی می کند ولی از لحاظ روحی اینطور نیست و نمی توان تضمین کرد که هرچه بزرگتر شود از نظر اخلاقی هم بهتر شود، که در این سیر تکامل و پیشرفت، اخلاق کودک یکنواخت و بی وقفه نیست و در آن بازگشت به عقب هم وجود دارد.
طفل در کودکستان، مرحله ای را طی می کند که با احساس شدید شخصیت همراه است. بازی از فعالیت های اساسی اوست و خود فعالیتی پیچیده می باشد و بصورت طبیعی خودنمایی می کند.
روحیات کودک در سنین مختلف
سن کودک
خصوصیات اخلاقی
2 ساله- 5 ساله-10 ساله
آرام، ثابت، متعادل
5/2 ساله- 5/5 تا 5/6 ساله- 11 ساله
زودرنج و حساس
3 ساله- 5/6 ساله- 12 ساله
متعادل
5/3 ساله- 7 ساله- 13 ساله
درون گرا
4 ساله- 14 ساله
ماجراجو و کنجکاو
5/4 ساله- 9 ساله- 15 ساله
گاهی درون گرا(متمرکز) و گاهی برون گرا
5 ساله- 10 ساله- 16 ساله
پراکنده، عصبی و احساساتی و آرام
2-1-4- شناخت سرگرمی های کودکان
کودکان علاقه زیادی به دیدن عکسهای کتابها و روخوانی آنها توسط شخص دیگری نشان می دهند. پس از سنین مدرسه کم کم شروع به خواندن کرده و کتابهای تفریحی و نشاط آور می پسندند که این علاقه در مدت کوتاهی به سمت کتابهای هیجان انگیز گرایش پیدا می کند و معمولاً تا قبل از سن 10 سالگی دیدن فیلم های موزیکال، حیوانات و کارتون را به فیلم های سینمای جدی، ترجیح می دهند. تلویزیون نیز به عنوان وسیله ای سرگرم کننده تلقی می شود که می تواند تحت کنترل بزرگترها باشد تا بدان وسیله پاداش و تنبیه و سامان دهندة بد خلقی های کودک باشد البته میزان برخورداری از برنامه ها و نوع ساعات آنها باید تحت کنترل والدین باشد
2-2- ویژگی ها و خصوصیات کودکان
انسان از بدو تولد، مراحل مختلفی از رشد را طی می کند که هر یک از آنها با تغییرات و ویژگی های جسمی و روانی خاصی همراه بوده و نیازهای ویژه ای را در پی دارد. بررسی و شناخت ویژگی های رشد و ارضای مناسب نیازها در هر مرحله نقش برجسته ای در لهداشت جسمی و روانی انسان به عهده دارد. به علاوه موفقیت در زمینه آموزش و پرورش ( تعلیم و تربیت) مستلزم برخورداری از مطالعه و آگاهی لازم نسبت به ویژگی های فرد است در نظر داشتن توانائی ها، رغبت ها و نیازهای سنی، و توجه هرچه بیشتر به آنها در سازماندهی و اجرای برنامه های مناسب مواردی اساسی در این زمینه می باشند.
آگاهی از ویژگی ها، نیازها و رغبت های فرد می تواند به شناخت انگیزه ها و علل رفتارهای وی کمک نماید. همچنین در آموزش و پرورش افراد، در نظر داشتن ویژگی ها، نیازها و رغبت های یادگیرنده، در هر یک از مراحل برنامه ریزی، اعم از «انتخاب هدف»، «تنظیم محتوا» و «تعیین روش ها» و نیز در ارزشیابی از اهمیتی اساسی برخوردار است.
2-2-1- ویژگی های ذهنی- شناختی کودکان
نظر به اهمیت رشد ذهنی و هقلانی در تشکیل شخصیت، موفقیت فردی و رشد اجتماعی و ضرورت توجه هرچه کامل تر به رشد شناختی در انتخاب هدف ها و شیوه های آموزش و پرورش، ابتدا به بررسی نکاتی چند در این زمینه می پردازیم.
در بررسی مباحث عمده در این زمینه لازم است ابتدا به محدودیت های ذهنی عقلانی در سنین آغاز کودکی اشاره داشت و این که معمولاً همزمان با افزایش سن کودک، به طور طبیعی، برخی از توانایی های تازه ذهنی و عقلانی در او ایجاد می شود، توانایی‌های تازه در هر مرحله انسان را قادر به درک بهتر امور و پدیده هایی می سازد که قبلاً فاقد آن بوده است. این گونه توانایی های شناختی، رفتار و زندگی فرد را تحت تأثیر قرار داده و توجه به آن می تواند در تعلیم و تربیت وی نقش مؤثر داشته باشد.
بعنوان مثال، اغلب کودکان در چهار سالگی درک انجام پاره ای از فعالیت های ذهنی نیستند. حال آنکه همین کودکان معمولاً از هشت سالگی به بعد می توانند به طور طبیعی و بدون آموزش دیدن همان موارد را به درستی انجام دهند. همچنین کودکانی که اغلب در سن هشت سالگی توانایی درک مناسب از امور مجرد و انتزاعی را ندارند، معمولاً با رسدن به سن نوجوانی قادر به انجام این گونه امور خواهند بود.
کلاً درک مفاهیمی چون کمیت، سطح، حجم، وزن، معنا، زمان و غهم امور مجرد و انتزاعی. به رشد ذهنی و شناختی فرد بستگی دارد. توانایی بدنی فعالیت های ذهنی چون نگهداری زهنی، طبقه بندی و ردیف کردن اشیاء و امور. استدلال، استنتاج فرضیه سازی، درک قضایای منطقی و حل مسائل و مشکلات پیچیده ای که فرد با آن مواجه است با رشد شناختی مرتبط است. رشد شناختی نیز در وهله اولمبتنی بر رشد طبیعی است یعنی گرچه محیط و «تربیت» در رشد شناختی و عقلانی انسان نقش برجسته دارد ولی موفقیت در تعلیم و تربیت، در مرحله نخست به «طبیعت» فرد بسته است و آمادگی طبیعی او را می طلبد.
و...
