در این فصل چارچوب پژوهش که شامل تعریف مسأله ، شرح مختصر موضوع، هدف از اجرای پروژه (شامل اهمیت و ضرورت)، دلایل انتخاب موضوع، هدف کلی و اهداف جزئی، پرسش های محوری به تفکیک مورد بررسی قرار می گیرد.
1-1- تعریف مسأله ، شرح مختصر موضوع
مسکن به عنوان اساسی ترین نیاز انسان از ابتدا مورد توجه ویژه بوده است.
در جوامع و فرهنگ های گوناگون در طول اعصار انواع مختلفی از مسکن به وجود آمده اند. از مسکن انسان های اولیه در غارها گرفته تا خانه های شخصی و ویلا ها و در نهایت آپارتمانها و مجتمع های زیستی.
اما آنچه که در این مقوله باید بدان توجه شود ویژگی های اقلیمی – بافت شهری و خصوصیات روحی و فیزیکی ساکنان آنهاست. با دقت در دنباله های مسکونی موجود و به جا مانده از گذشته در می یابیم که مساکنی که با خصوصیات فوق طراحی و ساخته شده اند در حال حاضر یا مورد استفاده اند و یا از طرف جامعه معماری ایران به خصوص در مناطق مرکزی و در شهرهایی نظیر کاشان – اصفهان و یزد به عنوان شاخصه های معماری مسکونی ایران مطرح می باشند.
روند طراحی و ساخت مسکن با گذشت زمان دائماً در حال تغییر و تحول می باشند و در هر دوره عناصری به آن افزوده یا از آن کم می شود ولی آنچه که همیشه ثابت و بی تغییر باقی ماند اصالت به عنوان خانه است. در سالهای اخیر در ایران با توجه افزایش سرسام آور جمعیت نیاز به مسکن به طرز بی سابقه ای رشدکرده است. در دهه های اخیر با توجه به این نیاز در کنار شهرها توسعه های جدیدی تحت عنوان شهرک ها و بعضاً شهرهای جدید انجام شده است به دلیل کمیت زیاد مورد نیاز و بعضی بی توجهی ها به کیفیت مشکلات و معضلاتی نیز به وجود آمد.
پرداختن به این مشکلات و ارائه الگوی طراحی می تواند از نابسامانی های موجود در عرصه معماری و شهرسازی ما بکاهد.
اهمیت موضوع را از این باب می توان مورد بررسی قرار داد که انسان امروزی حداقل نیمی از اوقات شبانه روز خود را در مسکن و به اصطلاح در خانه می گذراند و طراحی مجموعه ای با کیفیت و کمیت والای فضایی که بتواند جوابگوی نیازهای انسان عصر مدرن باشد احساس می شود.
1-2- هدف از اجرای پروژه (شامل اهمیت و ضرورت)
ضرورت پرداختن به این موضوع از این جهت است که فضاهای زیستی با محوریت ارزش های انسانی خلق فضاهایی را متناسب با زندگی اجتماعی انسان می طلبد که شاید نپرداختن صحیح به این موضوع مهم و حیاتی در زندگی جوامع امروزی منجر به فضاهایی شود که شاید روح و فرهنگ و خواست های اصلی بشر را مورد توجه قرار ندهد از این رو ما بر آنیم که الگوهای صحیح و مناسب طراحی و ساختارهای فضایی را مورد توجه قرار دهیم تا بتوانیم برای رسیدن به اهداف مورد نظر گام برداریم.
خانه اولین و مهمترین فضایی است که فرد با آن در ارتباط است. تحقیقات نشان داده است میزان رضایت فرد از مسکن خود در روان او تأثیر دارد و باعث ایجاد اثرات مثبت و منفی در روابط فردی و اجتماعی وی می گردد. به عنوان مثال نور نامناسب خانه ساکنین را دچار افسردگی می کند و یا رعایت نکردن حریم خصوصی و عمومی در فضای خانه آرامش افراد را مختل می سازد. به نظر می رسد به دلیل اهمیت فضای خانه افراد، طراحی مسکن از خطیرترین مواردی می باشد که یک معمار در طول دوره ی کاری اش با آن روبروست. تقریباً معماران در دوران حرفه ای خود نمونه های مختلفی از طراحی مسکن را داشته اند و ارائه الگوی مناسب مسکن سالهاست که ذهن جامعه معماری را به خود مشغول داشته است. موضوع مسکن در شهرهای پر جمعیت وضعیت حادتری دارد، زیرا در این شهرها علاوه بر کیفیت آن بحث کمیت نیز مطرح است. در چنین موقعیتی که مسکن یک معضل اجتماعی، اقتصادی، سیاسی تبدیل می شود، باید دقت در کیفیت بسیار بالا رود، زیرا معمولاً در این وضعیت هزینه پایین، سرعت بالا و استفاده حداکثری از زمین برای تأمین ضروری ترین زیر فضاها بیشترین توجه را به خود معطوف داشته و دقت درمسائل فرهنگی و ایجاد مطلوبتر روانی کمتر می شود.
هدف اصلی از طراحی خانه ایجاد «مسکن مطلوب» برای افراد می باشد. در شهرهای کوچک معمولاً خانواده خود تصمیم می گیرد خانه اش چگونه طراحی شود و فضاها چگونه با یکدیگر ارتباط داشته باشند. اما در شهرهای بزرگ تر طراحی خانه بیشتر تحت تأثیر خانواده شکل می گیرد. در همین راستا اهمیت کار معمار مشخص می شود که چگونه طراحی اصولی و مناسب را با علاقه ساکنین و اقتصاد آنها همراه سازد.
پیشگفتار 1
فصل اول: چارچوب پژوهش 3
مقدمه 4
1-1- تعریف مسأله ، شرح مختصر موضوع 4
1-2- هدف از اجرای پروژه (شامل اهمیت و ضرورت) 4
1-3- دلایل انتخاب موضوع 5
1-4- اهداف 5
1-4-1- اهدف کلی 5
1-4-2- اهداف جزئی 6
1-5- پرسش های محوری 6
1-6- نتیجه گیری 6
فصل دوم: مطالعات محیطی 7
مقدمه 8
2-1 مشخصات عمومی استان سیستان و بلوچستان 8
2-1-1- ویژگی های طبیعی استان سیستان و بلوچستان 10
- ناهمواریها 10
- آب و مسائل آن 10
2-2- مشخصات اقلیمی استان 11
فهرست مطالب
صفحه
2-2-1- آب و هوا 11
2-2-2- بادها 12
2-2-3- دانش بومی برای استفاده از بادهای 120 روزه در سیستان 13
2-3- ویژگی های انسانی استان سیستان و بلوچستان 15
2-3-1-نژاد شناسی سیستان 15
2-4- بررسی شرایط اقلیمی شهر جدید رامشار 16
2-4-1- خصوصیات اقلیم گرم و خشک(فلات مرکزی) 16
2-4-2- خصوصیات منطقه بیابانی 17
2-4-3- فرم ساختمان در رابطه با اقلیم 17
2-4-4- تهویه مورد نیاز در اقلیم گرم و خشک 18
2-4-5- راهکارهای اقلیمی در مناطق گرم و خشک 19
2-4-6- شهر جدید رامشار 21
2-4-6-1- موقعیت و توپوگرافی زمین 21
2-4-6-2- شیب شهر 23
2-4-6-3- بارندگی 23
2-4-6-4- دما 23
2-4-6-5- رطوبت نسبی و ساعات آفتابی 24
2-4-6-6- وضعیت بادها 24
فهرست مطالب
صفحه
2-4-6-7- تابش آفتاب 26
2-4-6-8-تقویم نیاز به سایه و آفتاب 26
2-4-6-9- بررسی منابع آب 28
2-4-6-10- پوشش گیاهی 29
2-4-6-11- تعیین مناسب ترین گونه ها از نظر زیبایی و مناسبت های اقلیمی 29
2-4-6-12- تعیین زاویه بهینه استقرار ساختمان 30
2-4-6-13- محاسبه عمق سایبان 31
2-4-6-14- امکانات بهره گیری از تیپولوژی معماری بومی در طراحی مسکن رامشار 33
2-4-6-15- روش ماهانی و رهنمودهای طراحی اقلیمی در شهر جدید رامشار 35
2-5- تجزیه و تحلیل موجود ( آنالیز سایت ) در طراحی فضا های شهری 36
2-5-1- کلیات 36
2-5-2- تعیین کیفیت سایت 37
2-5-3- تجزیه و تحلیل سایت 38
2-5-4- کیفیتهای فرح بخش سایت 39
2-5-5- محدودیت های سایت 40
2-5-6- وضعیت عملکردی درون سایتی و برون سایتی 41
2-5-7- وضعیت عملکردی درون سایتی 41
2-5-8- کیفیت های فرح بخشی درون سایتی 42
فهرست مطالب
صفحه
2-5-9- وضعیت عملکردی برون سایتی 43
2-5-10- عوامل فرح بخش برون سایتی 44
2-6- تحلیل سایت 45
2-6-1- موقعیت 45
2-6-2- هندسه 45
2-6-3- شیب و توپوگرافی 45
2-6-4- همسایگی ها 47
2-6-5- محورهای سایت 48
2-7- چکیده و نتیجه گیری مطالعات اقلیمی 49
منابع و مآخذ 50
فصل سوم: مطالعات موضوعی 51
برنامه فیزیکی و استانداردها 52
مقدمه 52
3-1- انواع فعالیت‌ها 52
3-1-1- فعالیت‌های فردی 52
3-1-2- فعالیت‌های گروهی 52
3-2- فعالیت‌هایی که در خانه انجام می‌شوند 52
3-3- انواع رفتارهای گروهی در فضاهای متفاوت خانه 53
فهرست مطالب
صفحه
3-4- جمع بندی 57
3-5- فضاهای مسکونی و ابعاد آنها 58
3-6- گروه‌بندی فضاهای مسکونی 58
3-6-1- فضاهای خاص 58
3-6-2- فضاهای عام 58
3-6-3- فضای خدماتی 59
3-7- فضای ورودی 59
3-8- آشپزخانه 60
3-8-1- انواع آشپزخانه 61
3-9- هال و نشیمن 63
3-10- پذیرایی 63
3-11- اتاق خواب 64
3-11-1- اتاق خواب والدین 65
3-11-2- اتاق خواب فرزندان 65
3-12- حمام 66
3-13- توالت و سرویس بهداشتی 66
3-14- انبار 67
3-15- پارکینگ 67
فهرست مطالب
صفحه
3-16- ضوابط ایمنی 68
3-17- امنیت در مجموعه های مسکونی 68
3-18- ایمنی پیاده 70
3-19- واحد همسایگی 72
بررسی نمونه های مشابه 75
الف- بررسی نمونه های داخلی 75
3-20- معرفی مجموعه مسکونی زیتون اصفهان 75
3-20-1- ورودی های مجموعه 75
3-20-2- تحلیل ورودی ها 76
3-20-3- مسیرهای حرکت پیاده 76
3-20-4- بررسی سلسله مراتب در مسیر حرکت 77
3-20-5- الگوی حرکت پیاده 77
3-20-6- مسیرهای حرکت سواره 78
3-20-7- ارتباط بین سواره وپیاده 79
3-20-8- هویت بخشی به فضاها و عدم تکرار(نشانه ها) 79
3-20-9- هماهنگی وتنیدگی واحدها در عین متفاوت بودن 79
3-20-10- مدولهای تکرار شونده 80
3-20-11- فضاهای سبز 80
فهرست مطالب
صفحه
3-20-12- پر و خالی 81
3-20-16- پر وخالی در نما 82
3-20-17- تهویه و نور طبیعی 83
3-20-18- تاثیر اقلیم بر طراحی این مجموعه 84
3-21- مجتمع مسکونی 512 دستگاه 85
3-21-1- علت انتخاب 85
3-21-2- بررسی ویژگی‌های کالبدی- فضایی مجموعه 85
3-21-3- بررسی پلان طبقات 86
3-21-4- بررسی ویژگی‌های اجتماعی- اقتصادی ساکنین 87
3-21-5- ارتباط اجتماعی ساکنین 88
ب- بررسی نمونه های خارجی 91
3-22- نام پروژه: Spittelau Viaducts Housing 91
3-22-1- فرم کالبدی مجموعه 91
3-22-2- کیفیت فرم 92
3-22-3- عوامل موثر در شکل گیری مجموعه 92
3-22-4- مفاهیم موثر بر شکل گیری مجموعه 94
3-22-5- معرفی و تجزیه و تحلیل الگوهای اصلی و فرعی واحد های مجموعه 96
3-22-6- سازمان فضایی مجموعه 97
فهرست مطالب
صفحه
3-23- مجموعه های مسکونی رُکو 98
3-23-1- ویژگی های قابل توجه 98
3-23-2- تحلیل و نقد اثر 99
3-23-3- تاثیر فرهنگ و باورهای اعتقادی 99
3-23-4- هماهنگی بنا و ارتباط با طبیعت 100
3-23-5- ارتباط منطقی بین ساختار و طبیعت 100
3-23-6- ساختار حاکم بر نحوه ی همنشینی واحدها 101
3-23-7- فرم کالبدی 101
3-23-8- نور 101
3-23-9- دید و منظر 102
3-23-10- عرصه بندی ها 103
3-23-10-1- باغ جلویی 103
3-23-10-2- باغ (حیاط ) میانی 104
3-23-10-3- باغ پشتی 104
3-24- نتیجه گیری 105
منابع و مآخذ 106
فصل چهارم: روند طراحی و مداخله 107
مبانی نظری 108
فهرست مطالب
صفحه
مقدمه 108
4-1- مفهوم سکونت 108
4-2- تعریف مسکن 109
4-3- خانه 110
4-4- تفاوت مسکن و خانه 110
4-5- بعد مفهومی مسکن 111
4-6- بعد کالبدی مسکن 111
4-7- مسکن و توسعه زندگی 111
4-8- مسکن مطلوب چیست؟ 112
4-9- تعاریف خانه 112
4-10- عوامل کلی موثر بر مطلوبیت مسکن 114
4-11- گونه شناسی مسکن 115
4-11-1- خانه های تک واحد مستقل 115
4-11-2- خانه های حیاط مرکزی 115
4-11-3- خانه های شهری 116
4-11-4- مجموعه مسکونی اشتراکی 117
4-11-5- آپارتمان های بلند 117
4-11-6- برجهای مسکونی 118
فهرست مطالب
صفحه
4-11-7- مجتمع های مسکونی با ارتفاع متوسط 119
4-12- شکل هندسی مجموعه‌های مسکونی آپارتمانی 119
4-12-1- ساخت و ساز مجموعه‌ای (ساختمان‌های مولکولی) 119
4-12-2- ساخت و ساز خطی 120
4-12-3- ساخت و ساز پیرامونی 121
4-12-4- ساخت و ساز ترکیبی 122
4-13- فضاهای باز مجموعه‌های مسکونی 122
4-13-1- انواع فضاهای باز و نحوه شکل‌گیری آنها 122
4-13-2- خیابان‌ها و دسترسی‌های سواره 123
4-13-3- دسترسی پیاده در مجموعه 123
4-13-4- فضاهای باز خصوصی 123
4-14- عوامل مهم در شکل‌دهی سیمای مجموعه‌های مسکونی 124
4-14-1- خط آسمان 124
4-14-2- جداره 124
4-14-3- زمینه 125
4-14-4- ریتم و تکرار 126
4-14-5- همردیفی 127
4-14-6- پویایی (تداوم ساخت) 127
فهرست مطالب
صفحه
4-14-7- تناسبات 128
4-14-8- پیچش 129
4-14-9- بافت 129
4-14-10- تعادل 129
4-14-11- نبش 130
4-14-12- نشانه 130
4-14-13- محوطه سازی 131
4-14-14- پوشش گیاهی 131
4-15- مفاهیم، نشانه ها و حس های تجربه شده در خانه های سنتی 132
4-16- ویژگی سازمان فضایی خانه های تاریخی 132
4-17- نتیجه گیری 133
4-18- دیاگرام 134
4-18-1- پیشینه 135
4-18-2- ویژگی های دیاگرام 136
4-18-3- انواع دیاگرام 137
4-18-3-1- دیاگرام کانسپت 138
4-18-3-2- دیاگرام عملکردی 138
4-18-3-3- دیاگرام منطقی عملکرد ها 138
فهرست مطالب
صفحه
4-18-3-4- دیاگرام توزیع کاربری ها و دسترسی ها 138
4-18-3-5- دیاگرام اندازه گذاری فضا ها بر حسب درصد 139
4-18-3-6- دیاگرام سازمان دهی فضایی 139
4-18-4- از دیاگرام تا فرم 140
4-18-5- زبان معماری 141
4-19- مبانی مورد انتظار در طراحی و نحوه برآورد شدن آنها 147
4-20- ارائه و ارزیابی گزینه های پیشنهادی با ماتریس ارزشگذاری 150
بررسی سازه و تاسیسات پروژه 155
4-21- بخش اول - بررسی سازه 155
4-21-1- اسکلت فولادی 155
4-21-1-1- مزایای اسکلت فولادی 155
4-21-1-2- معایب اسکلت فولادی 155
4-21-2- اسکلت بتنی 156
4-21-2-1- مزایای اسکلت بتنی 156
4-21-2-2- معایب اسکلت بتنی 156
4-22- بخش دوم - تاسیسات پروژه 157
4-22-1- تاسیسات حرارتی 157
4-22-2- سیستم های توزیع برودت و حرارت 158
فهرست مطالب
صفحه
4-23- تاسیسات الکترونیکی 158
4-24- سیستم جمع آوری و دفع فاضلاب 160
4-25- شبکه جمع آوری فاضلاب 160
4-26- سیستم اعلام و اطفاء حریق 160
4-27- سیستم های هوشمند اطفاء حریق 161
4-28- نتیجه گیری 162
ارائه مدارک طرح 163
منابع و مآخذ 178
نتیجه گیری نهایی 180
منابع و مآخذ 181
شامل 200 صفحه فایل word