مقاله درباره آجر

اختصاصی از کوشا فایل مقاله درباره آجر دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

لینک پرداخت و دانلود در "پایین مطلب"

 فرمت فایل: word (قابل ویرایش و آماده پرینت)

 تعداد صفحات:31

مقدمه

آجر یکی از قدیمی ترین مصالح ساختمانی است که در ایران مورد استفاده قرار گرفته است. هزاران سال که بشر با نحوه پخت و ساخت آجر آشنا گردیده بناهای تاریخی ایران نشان می دهد که ایرانیان از آجر به شکل گسترده ای در ساختمان سازی های خود استفاده نموده اند. طبق آمار مربوط به سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1365 مشخص است که بیش از 60 درصد واحدهای مسکونی معمولی در نقاط شهری ایران از آجر و آهن ساخته شده است و آمار بدست آمده حاکی از این است که بیش از 40 درصد واحدهای مسکونی معمولی کل کشور آجری است. علاوه بر کشور ایران، در کشورهای پیشرفته غربی هم از آجر بطور وسیعی در صنعت ساختمان استفاده می شود. در انگلستان هرساله متجاوز از 6000 میلیون قالب آجر ضرب می شود.

آجر

آجُر، (معرّب آگور، آگُر در فارسی دَری، اَگورو در فارسی باستان) قطعاتی از گل رس پخته با اشکال هندسی که از روزگاران بسیار کهن پس از کشف آتش بشر آنرا شناخته و به عنوان یکی از با‌ارزش‌ترین و ضروری‌ترین عناصر و موادّ دست ساخت (مصنوع) آدمی در آثار ساختمانی کهن‌ترین تمدنها در سرزمینهای مختلف به کار رفته و همچنان تا امروز ارزش ساختمانی، صنعتی و هنری خود را در سطحی بسیار گُسترده‌تر و ظریف‌تر حفظ کرده است (لغتنامة فارسی؛ لغت‌نامة دهخدا؛ کِنت ، 165؛ اهری، 2، 96، 97؛ سپنتا، 85؛ زاهدی، 148). در پژوهشهای جدید معماری در کنار سفال و سرامیک (هم‌ریشه با سراموس یونانی، کراموس لاتین، سرامیکا در اسپانیایی و ایتالیایی و کرامیک المانی و هلندی) «رشته‌ای وسیع از علم و صنعت سرامیک معرفی شده که مدنیت و امکان شهرنشینی بشر با آن آغاز شده» (اهری، 2) و از آن به عنوان مادة هنر پلاستیک (هنرهای تجسمی) و پیشرو در هنرهای زیبا یاد شده است (همو، 10)

پیشینة تاریخی: با توجه به آثار به دست آمده از کندوکاوهای باستان‌شناسی به آسانی می‌توان حدس زد که بشر به گونه‌ای اتفاقی به ویژگی شکل‌پذیری خاک و گِل پی‌برده و نیز به همین‌گونه پس از گذشت روزگاری دراز و تقریباً هم زمان با کشف آتش از تأثیر معجزه‌گونة آتش در تغییر کیفی گِل و خشت‌خام آگاه شده است (دورانت، 1/155). به عنوان نمونه در حفریات تپة قبرستان سگزآباد (واقع در استان مرکزی، در شمال ساوه و جنوب قزوین) اجاقِ گردی به دست آمده که کف آن کاملاً سوخته و دیوارة آن که در اصل از خشت بوده به صورت آجرهای نیم‌پخته‌ای درآمده (مجیدزاده، 57؛ قس: اهری، 5، 96). شاید باور کردنی نباشد که برخی از پژوهشگران آجر را از آثار تمدن عصر حجر دانسته‌اند (اهری، 4). در حفاریهای مصر، قطعات تقریباً سالمی از زیر لایه‌های رودخانة نیل به دست آمده است که می‌توان تاریخ تقریبی آنها را به دورتر از 5000 ق‌م رساند. این قطعات از نوع آجرهای پختة امروزی نیست، شیوة ساخت آنها هنوز بدوی بوده است: لجن رود نیل را با سِرگین شتر در می‌آمیختند و تاب می‌دادند و در آفتاب خشک می‌کردند. ساخت این نوع آجر که دارای استحکام بسیاری است هنوز به همین شیوه در شرق و آفریقا متداول است (اهری، 4؛ قس: سفر خروج، 5:6 ـ 8). آثار به دست آمده در بین‌النهرین نشان می‌دهد که آجر، از حدود 5000 ق‌م به این سوی، کاملاً شناخته شده بوده است.

تورات پس از ذکر نام پسران نوح، سام و حام و یافث، و بر شمردن پسران و نوادگانی که از این 3 تن پس از طوفان زاده شدند می‌گوید: «... چون از مشرق کوچ کردند همواره‌ای در زمین شِنعار یافتند و در آنجا سکنی گرفتند و به یکدیگر گفتند بیایید خشتها بسازیم و آنها را خوب بپزیم، و ایشان را آجر به جای سنگ بود و قیر به جای گچ» (پیدایش، 11: 2، 3)؛ شِنعار نام عبرانی دشت اَرام است که در میانة رود فرات و دجله واقع بود و به نظر می‌رسد که مراد از شِنعار بخش شمالی بابل باشد (هاکس، 536). اگر به روایات تورات بتوانیم به لحاظ تاریخی استناد کنیم، تاریخ بسیار کهن ساخت و به کار بردن آجر در بین‌النهرین تأیید می‌گردد: در سومر توانگران کاخهای خود را با آجر می‌ساختند (دورانت،‌1/199)، در بابل خانه‌ها را بیشتر با خشت و گِل می‌ساختند، ولی خانه‌های ثروتمندان، معابد و برجهای انها (زیگوراتها ) از آجر ساخته می‌شد (همو، 1/381،‌382؛ اهری، 6ـ7). آجرهای یافت شده در شهر اور و زیگوراتهای بنا شده در سراسر مصبّ دجله و فرات و کرانه‌های خلیج‌فارس به شکل چهارگوش مسطح است و شباهت بسیاری به آجرهای امروزی دارد. در بنای عظیم و معروف برج بابل که پس از بارها ویرانی بار دیگر میان سالهای 2000 تا 1780ق‌م در همان جای ساخته یا مرمت شده، نزدیک به 85 میلیون آجر به کار رفته بوده است. آجرهای با.مانده و پراکندة این برج هنوز سخت و استوار و دارای ابعاد صافند، به گونه‌ای که آدمی گمان می‌برد که هم‌اکنون از کوره بیرون آمده‌اند (اهری، 7ـ9). تزیین بناها با آجرهای لعابدار در روزگار نبوکد نصر، در میان سالهای 2950 تا 2660ق‌م، نخستین مقابر از آجر و چوب ساخته شده است (اهری،5).

ایرانیان وارثان تمدن بابلی و آشوری، با آنکه مصالح ساختمانی بسیاری در دسترس داشتند از زمانهای بسیار کهن آجر را می‌شناختند و به کار می‌بردند. آجرهای به دست آمده در پازارگاد و تخت‌جمشید متعلق به سالهای 546 و 518 ق‌م (روزگار کوروش و داریوش هخامنشی) و نیز کشف آثار کورة آجرپزی از دورة پارتها (اشکانیان) مؤید این ادعاست (سپنتا، 85). گلاک تاریخ استفاده از آجر را در ایران به هزارة هفتم ق‌م می‌رساند (ص 387). معماران ایرانی از آجر آثار هنری بزرگی چون قصر شوش پدید آوردند و آجر لعابدار را به عنوان مادة اصلی تزیین به کار بردند و در شکل دادن آجر و پرداخت نقشهای برجستة آجری (رلیف ) به پایگاهی رسیدند که قابل تقلید نبود (اهری، 13؛ دورانت، 1/559). اینان با به کار گرفتن آجر در ساختمان به شیوه‌ای تازه در ساختن گنبد و بر آوردن طاقهای عظیم چون تیسفون دست یازیدند. ایجاد طاق کِسری در تیسفون که محقّقاً به فرمان شاپور اول میان سالهای 241 تا 272م ساخته شده (گدار، 245) با طاق تخم‌مرغی بلند و دهانه‌ای بیش از 25 متر، کاری بزرگ در معماری بوده است (اهری،13)ش.