لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
فرمت فایل word و قابل ویرایش و پرینت
تعداد صفحات: 6
آشنایی با کار بر روی چوب
کار روی چوب یکی از حرفه‌های کهن و زیبای ایرانی است
که زیر مجموعه‌هایی همچون منبت‌کاری، "درسازی"، "معرق‌کاری"، "فرنگی‌سازی" (ساختن مبل و صندلی) و "خاتمکاری" دارد.
خیلی‌ها معتقدند در بین حرفه‌های هنری کار با چوب،خاتمکاری از همه زیباتر و باارزش‌تر است. هنر خاتمکاری در دوره صفویه رواج پیدا کرد و در دوره قاجار به نهایت کمال خود رسید. خوشبختانه این هنر در طول زمان به دلیل کاربرد داشتن در زندگی روزمره مردم از بین نرفت و امروزه در خانه بسیاری از ایرانی‌ها حضور دارد. اما من‌و‌توی ایرانی چقدر درباره این هنر ارزشمند کاربردی-که نمونه‌هایش در خانه‌هایمان هست و به مناسبت‌های مختلف به دوستان و آشنایان هدیه‌شان می‌دهیم- می‌دانیم؟ سبد خرید این شماره اطلاعاتی درباره هنر خاتمکاری به شما می‌دهد که می‌توانید بر اساس آن آگاهانه‌تر به سراغش بروید.
خاتمکاری یعنی چه؟
«خاتمکاری» هنری است برای تزئین جعبه، صندوق، قاب عکس، سازهای سنتی و سایر اشیا. به زبان ساده‌تر خاتمکاری یعنی هنر چیدن چوب، فلز و استخوان(امروزه پلاستیک) در کنار هم و ایجاد نقوش زیبا و گاه شگفت‌انگیز.
بعضی‌ها فکر می‌کنند خاتم‌کارها، تکه‌های چوب و فلز و پلاستیک را دانه دانه- آن هم در اندازه‌های چنددهم میلی‌متری- در کنار هم می‌چسبانند و این‌طوری مثلا یک جعبه کوچک طلا می‌سازند اما این تصور غلط است. در واقع مراحل ساخت یک اثر خاتمکاری به شرح زیر است:
خاتم‌کارها ابتدا مواد خام مورد نیاز را آماده می‌کنند؛ اول از همه ابزارآلات و چسب چوب و سریش، بعد چوب درخت عناب که قرمزرنگ است، چوب درخت نارنج که رنگش زرد روشن است، همچنین چوب «بقم» و «ساج» که قهوه‌ای رنگ است. البته هنرمندان خاتم‌کار که خودشان یک پا کیمیاگرند، با استفاده از محلول‌های عجیب و غریب طی چند مرحله، بخشی از چوب‌ها را که قهوه‌ای کمرنگ هستند، به رنگ‌های سبز، سیاه، نارنجی و... تبدیل می‌کنند.
اینکه می‌نویسم آماده می‌کنند یعنی که چوب‌ها را به اندازه‌هایی با قطر 5/2 تا 5/5میلی‌متر و ارتفاع 7 تا 10سانتی‌متر برش می‌زنند و درمی‌آورند. بعد از آن مفتول‌های باریک فلزی را که عموما برنجی است و در موارد خیلی معدود نقره، به قطعاتی با ارتفاع 7 تا 10 سانتی‌متر تبدیل می‌کنند. در گذشته از استخوان یا عاج فیل برای قسمت‌های سفید کار استفاده می‌کرده‌اند که امروزه به دلیل صرفه اقتصادی، از پلاستیک‌های سفید که به نوارهای بسیار باریکی تبدیل شده، استفاده می‌کنند.
در مرحله بعد، خاتم‌کار شروع به کنار هم چیدن آن قطعات باریک و نازک‌شده چوب و فلز و پلاستیک می‌کند؛ به نحوی که نقوش سحرانگیزی ایجاد می‌شود و با این روش باندهایی می‌سازد که عرض 3 تا 5 سانتی‌متر و طول 10تا20 سانتی‌متر دارند. بعد هنرمند خاتم‌کار شروع می‌کند به سوهان‌کشی باندهایی که رویشان نقوش زیبایی ایجاد شده است. بعد از سوهان‌کاری و مسطح شدن باند، جناب خاتم‌ساز با اره مویی به برش لایه‌های 2 تا 3 میلی‌متری از روی کار مشغول می‌شود و در قسمت آخر به چسباندن آن باندها روی کارهای چوبی می‌پردازد.
البته گفتنی است که گرچه بخش چینش چوب و فلز و پلاستیک در کنار هم، ظرافت و دقت زیادی می‌خواهد ولی مرحله برش باندها و بعد چسباندنشان روی کار، آن‌قدر سخت است و هزار فوت و فن کوزه‌گری دارد که هر تازه‌کاری از پس آن برنمی‌آید و خلاصه اینکه وقتی ما یک کار هنری خاتم را می‌خریم، در واقع فقط لایه رویی‌اش خاتم است و زیر کار چوب معمولی.
سوغات شیراز و اصفهان
-«شیراز» شهر اصلی تولد هنر خاتمکاری بوده است اما این هنر در شهر اصفهان رشد کرده و تنوع نقش پیدا کرده. به‌هرحال اگر به شیراز سفر کردید، از آنجا خاتم‌هایی با خود به سوغات بیاورید که روی کارشان نقوش مینیاتور وجود دارد و از اصفهان هم می‌توانید خاتم‌هایی را سوغات بیاورید که تلفیقی از خاتم و معرق یا خاتم و قلمزنی هستند.
-اگر می‌خواهید از جعبه خاتم‌کاری‌تان به‌صورت کاربردی استفاده کنید، بهتر است جعبه‌ای بخرید که درونش با مخمل پوشیده شده.
-با انواع اشیای خاتمکاری- از قاب گرفته تا جعبه و ظروف و دکوری‌ها- می‌توانید سالن‌تان را – به‌ویژه اگر در آن مبل‌های استیل هست– به بهترین شکل تزئین کنید.
برای خرید قاب عکس‌های خاتم بهتر است به نکات زیر توجه کنید:
1 - در هنر صنایع دستی وقتی صحبت از اندازه قاب می‌شود – یعنی وقتی مثلا می‌گویند قاب 28×14 است- درواقع منظور اندازه طول و عرض شیشه وسط است؛ چون در قاب، اصل آن، قسمت شیشه‌خور است و اینکه ممکن است با چه هنری (مینیاتور، قلمزنی، مشبک و...) پر شود.
2 – در مرحله بعدی ممکن است خود قاب خاتم ارزش بالای هنری داشته باشد؛ در این مورد تعاریف متفاوتی وجود داردکه با نام‌های «تک گل»، «دو گل»، «یک سانتی لب تاجی»، «دو گل معرق» و... خوانده می‌شوند. البته ممکن است به قاب تک‌گل «سه سانت» و به قاب دو گل «هفت سانت» هم بگویند.
3 – در قاب خاتم، فاصله بین هر گل، یا با چوب معرق‌کاری شده یا با طرح اسلیمی یا با فلز قلمزنی‌شده یا حتی با یک فاصله چوبی ساده پر می‌شود.
4 – در قاب خاتم هم مثل سایر اشیای خاتمکاری شده، اصل، نقش و ظرافت ساخت آن است؛ برای همین ممکن است یک قاب تک‌گل 24×18 پرکار مرغوب، از یک قاب «دوگل» 24×18 که با نقوش ساده و کم‌کار پر شده، خیلی گران‌تر باشد.
نقوش هنر خاتمکاری
هنر خاتمکاری، نقوش متنوعی دارد؛ نقوشی مثل «هفت شمس»، «پوست ماری»، «عالم زر»، «کلنگی»، «تخمه‌دار»، «پری وارو»، «ابری» و... اما معروف‌ترین نقوش آن که امروز در بازار بیشتر دیده می‌شوند، شامل موارد زیر هستند:
هفت شمس: در این طرح به خاطر قرار گرفتن یک مفتول دایره‌ای برنجی در وسط و 6 مفتول دایره‌ای برنجی دور دایره وسطی، یک گل شکل می‌گیرد که به آن هفت شمس می‌گویند.
پری وارو: به آن «21دونه» هم می‌گویند. در این طرح از کنار هم قرار گرفتن 21 مفتول سیمی و 21 قطعه چوب و مرزهای پلاستیکی، یک نقش شش‌ضلعی به‌وجود می‌آید.
تخمه‌دار: به آن «ستاره‌دار» هم می‌گویند. در این طرح از کنار هم قرار گرفتن 6 یا گاهی 8مثلث- که در هر مثلث 6سیم وجود دارد- طرح یک ستاره بزرگ شکل می‌گیرد.
پوست ماری: در این طرح 95درصد فلز برنج کار می‌شود و 5درصد چوب سیاه‌رنگ که از کنار هم قرار گرفتن دایره‌های زردرنگ برنج و چوب‌های سیاه‌رنگ بسیار باریک، نقشی درست همانند پوست مار شکل می‌گیرد.
عوامل موثر در تعیین قیمت خرید
ممکن است برای خرید یک کادوی خاتمکاری وارد یک فروشگاه صنایع دستی بشوید، آن وقت ببینید 2 جعبه 5×15 با ارتفاع 6سانتی‌متر، یکی قیمت خورده است 4هزار تومان و آن یکی 40هزار تومان! اما این تفاوت قیمت از کجا آمده؟
عواملی که در تعیین قیمت یک اثر خاتمکاری شده مؤثرند، شامل موارد زیر می‌شوند:
مقاله آشنایی با کار بر روی چوب