دولت فاطمیان و آلبویه تقریباً به طور هم زمان به ظهور رسیدند.وجه عمده اشتراک آنها ـ علیرغم تفوّق مذهب تسنن در سرزمینهای اسلامی ـ تبلیغات شیعی بوده است. فاطمیان با استفاده از داعیان خود، فعالیتهای مذهبی وسیعی آغاز کردند؛ اگر چه نتوانستند دامنه حکومت سیاسی خود را از مصر و شام فراتر نهند. با نفوذ و حضور آلبویه در خلافت عباسی، مکاتباتی بین ایشان و دولت فاطمی صورت گرفت و این تعامل و تبادل مذهبی، سبب احیاء آیین و رسوم شیعی گردید؛ اگر چه این امر با چالشها و مخالفتهایی همراه بود و با ظهور سلجوقیان در شرق و ایوبیان در مصر و شام، شیعه زدایی به اوج خود رسید، تشیع، مسیر خود را در تاریخ استمرار بخشید.
واژههای کلیدی: فاطمیان، آلبویه، تشیع، خلافت عباسی، سلجوقیان.
چشم اندازی بر تاریخ سیاسی دولت فاطمیان و آلبویه
دولت فاطمیان در سال 297ه در افریقیه[1] شکل گرفت. حضور حدوداً 65 ساله ایشان در آن دیار عمدتاً به جنگ و نزاع با مخالفان و پارهای از آن به تحکیم قدرت و بقای خود سپری شد. دولتمردان فاطمی با آگاهی از اوضاع آشفته مصر بعد از مرگ کافور اِخشیدی (357ـ 355ه)، جوهر صِقلی (سیسیلی)، سردار معروف خود را مأمور فتح مصر نمودند و او در 358ه وارد مصر گردید. وی چهار سال والی مصر بود تا اینکه در 362ه المُعزّ فاطمی (365ـ341ه) رسماً پا به مصر گزارد و مرحله دوم دولت ایشان آغاز شد.[2]