قرنطینه نباتی و برخی از اصول و استانداردهای مرتبط با قرنطینه داخلی
لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب*
فرمت فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)
تعداد صفحه:91
فهرست مطالب :
فصل اول
کلیات................................................................... 1
1-نگاهی گذرا بر مبارزه با آفات گیاهی......................................... 2
2-قرنطینه..................................................................... 4
3-سابقه قرنطینه در دنیا ......................................................... 4
4-سابقه قرنطینه در ایران....................................................... 5
5-همکاری های بین المللی حفظ نباتات ............................................ 7
6-مفاهیم کاربردی اصطلاحات بهداشت گیاهی............................. 10
فصل دوم:
استانداردهای بین المللی موازین بهداشت گیاهی................................ 14
1-آفات بومی...................................................................... 15
2-آفت قرنطینه ای ............................................... 15
3-عوامل قرنطینه ای ................................................................. 15
4-نظارت و مراقبت بر وضعیت آفات گیاهی در منطقه ........................ 15
5-نظارت و مراقبت بر منابع عمومی اطلاعات..................................... 16
6-نظارت و مراقبت با انجام بازدیدهای ویژه ................................. 16
7-بازدیدهای ویژه از آفت.................................................... 17
8-بازدیدهای ویژه از کالا...................................................... 18
9-نظارت صحیح ......................................................................... 19
10-نیازهای فنی خدمات تشخیص..................................................... 19
11-ثبت و نگهداری.................................................. 19
12-تعیین وضعیت آفت............................................................. 20
13-شرایط کلی برای تعیین وضعیت آفت....................................... 21
14-سوابق آفت............................................................. 21
15-اعتبار اطلاعات مربوط به آفت......................................... 22
16-ناحیه عاری از آفت................................................... 24
17-شرایط کلی نواحی عاری از آفت.......................................... 25
18-برنامه ریشه کنی آفت............................................................ 28
19-فرایند برنامه ریشه کنی.................................................... 28
20-تیم مدیریت و اجرای برنامه ریشه کنی............................. 29
21- شرایط قرنطینه ای شدن آفت.................................................. 34
22- رفتار و خصوصیات عوامل غیر بومی و جدید ................................ 34
23- مقایسه آفات قرنطینه ای و آفات غیر قرنطینه ای تحت کنترل و آفات معمولی 38
24-بازرسی....................................................... 42
25-بازرسی عینی.................................................................... 43
26-بازرسی ویژه .................................................. 44
27-کلاس بندی کالاهای کشاورزی و چگونگی نمونه برداری از آنها................. 45
28-کالاهای کلاس یک ............................................................... 50
29-کالاهای کلاس دو ...................................................... 50
30-کالاهای کلاس سه .......................................................... 52
31-کالاهای کالای چهار..................................................... 53
32-کالاهای کلاس پنج ................................................................. 55
33-کالاهای کلاس شش......................................................... 56
34-کالاهای کلاس هفت ................................................................ 58
35-کالاهای کلاس هشت ................................................... 58
36-کالاهای کلاس نه ................................................................ 59
37-کالاهای کلاس ده............................................................. 61
فصل سوم: بازرسی و جمع آوری آفات منطقه و چگونگی صدور گواهی بهداشت نباتی
1-روش های جمع آوری نمونه حشرات ............................................ 63
2-نگهداری شفیره و تخم حشرات .................................................... 65
3-باز و پهن کردن (اتاله کردن) و خشک کردن حشرات........................ 67
4-تهیه پرپاراسیون لارو و حشره.................................................... 68
5-فرمول تهیه الکل های مختلف الغلضه........................................... 69
6-تخمین میزان الودگی مزارع و باغات به آفات گیاهی.................... 70
7-محاسبه تخمین آلودگی دانه ها در انبار............................. 74
8-فهرست عوامل قرنطینه داخلی مزارع و باغ های کشور در ده ساله اخیر........ 78
9-اقدامات بهداشت گیاهی برای جلوگیری از انتقال، ریشه کنی و کنترل عوامل قرنطینه داخلی در مناطق آلوده کشور............................................. 80
10-مقررات صدور گواهی بهداشت نباتی برای کالاهای صادراتی........... 83
11-اهداف و مسئولیت های مدیریت سیستم صدور گواهی بهداشت نباتی........... 84
12-مسئولیت های بازرس................................................... 86
13-جایگزینی گواهی بهداشت مفقود شده ............................... 87
14-مسئولیت های صادر کننده کالا ................................................. 88
15-روند کار بازرسی و صدور گواهی بهداشت گیاهی.......................... 89
منابع.......................................................... 90
چکیده :
1- نگاهی گذرا بر مبارزه با آفات
مبارزه با آفات بمنظور جلوگیری از خسارات وارده از آنها در کشتزارها و باغها از اوایل قرن هیجدهم میلادی در دنیا متداول گردید و با پیشرفت علوم، فنآوری و کشف و ساخت ترکیبات شیمیایی آفت کش بشر موفق گردید تا بمقدار قابل توجهی از زیان اقتصادی آفات پیشگیری نماید. اجداد ما در دورانهای خیلی گذشته در برابر حمله و طغیان آفات عاجز وناتوان بوده و در امر کنترل آنها موفق نبودند. عملیات اولیه کنترل در گذشتههای دور بر اعتقادات مذهبی و یا بر تصوف و اعتقاد به جادو وخرافات استوار بوده است. بعنوان نمونه ذکر یکی دو مثال کوتاه خالی از لطافت نیست:
قاسم ابن یوسف انونصری هروی نوه شیخ ابونصر طبسی مشهور به پیر حاجات که در هرات سکنی داشته درکتاب الرشاد الزراعه که در تاریخ 921 هجری قمری نگاشته در خصوص دفع ملخ چنین نقل میکند « و آنچه زراعت را نقصان میرساند دعا بر چهار گوشه زمین بر سر چوب کنند بلاها را بگرداند .» جالینوس حکیم گوید « هر که ملخ سبز را که در میان گیاه بود بگیرد و در میان کشتزار آویزد دیگر ملخان از آنجا بگریزند و یا هر که ملخ را بزهره گاو بیالاید پس بکارد هیچ چیز بدان کشت زیان نرساند .» با گذشت زمان بشر از خواص ضد آفت برخی ازگیاهان و املاح معدنی پی برد و تجارب تازهای از روشهای کنترل آفات را آموخت. بعنوان نمونه چند مثال دیگر از الرشاد الزراعه نقل میگردد :
دفع ملخ: هر که تخم حنظل را با آب بجوشاند چنانچه آب نیک تلخ شود پس قدری نمک بروی افکند و بگرد کشت افشاند ملخ از آن حوالی بگریزد . برای دفع کرم ،دیگر هر که خواهد که کرم نباشد در باغ و زمین ،حنا را با آب بباید جوشانید و پیش از آفتاب برآمدن ،بگرد زمین افشاند و تخم حنظل نیز مناسب است .
برای محافظت بذر: افلاطون حکیم گوید چون برگ درخت سرویا برگ چغندر با تخمی که زراعت خواهد شد مخلوط کرده در خانه نگاه دارند ، هیچ آفت بدان تخم نرسد تا وقتی که زراعت خواهد شد .
محافظت غله در انبار از موش: انبار از نم و بخار و اصطبل و چهار پایان و مزبله و موضعی که دباغان کار میکنند و از حمام و آتش خانه ومطبخ دور باشد و خاکی که با آن این خانه بنا کنند خاک خالص باید و آن گل که زمین و دیوار خانه به آن اندود شود جو عوض کاه با آن گل مخلوط سازند از موش محفوظ بماند و همچین از او سایر حیوانات موذی دور باشد و اگر زمینش نمناک بود بواسطه نم گندم و جو و غیر آن ، پایدار نماند و شپشه و کرم در وی افتد و مغز آن بخورند و نابود گردد .
همانطور که در بالا اشاره شد در دو سه قرن اخیر بوده است که انسان با کشف آفت کشها ( بخصوص بعد از جنگ جهانی دوم ) و تدوین روشهای نوین کنترل آفات تحول عظیمی در امر حفظ نباتات و فراوردههای گیاهی پدید آورد و این تحولات همچنان ادامه دارد. با گسترش تبادل کالاهای کشاورزی در میان اقوام و ملل گوناگون ، آفات و بیماریهای گیاهی و علفهای هرز از مبادی اولیه و زیستگاههای طبیعی خود نیز جابجا و مسایل و مشکلات عدیدهای برای زراعات و باغات و محصولات گیاهی کشوهای مقصد ایجاد نموده و مینماید و این امر موجب گردید تا کشورها برای سلامت وحفاظت از ساکنین گیاهی و مردم خود دست به اقدامات لازم بزنند .
2- قرنطینه Quarantine
قرنطینه در اصل Quadriginata (به زبان لاتین ) بوده که در زبان ایتالیائی Quarantina و در زبان فرانسوی Quarantaine نامیده شده و به اختصار Quarantine گفته میشود که با هدف جلوگیری از ورود و استقرار و اشاعه بیماریهای مسری بخصوص طاعون از مرزها ( بخصوص مرزهای آبی ) اعمال میشده و در بنادر تا 40 روز (از دوره کمون عامل بیماری تا ظهور علائم مرض) از تخلیه کشتی ها ممانعت بعمل می آمد .
3- سابقه قرنطینه در دنیا :
قرنطینه انسانی در سال 1374 میلادی ( قرن چهاردهم ) در ایتالیا و بمنظور پیشگیری از شیوع و انتشار بیماریهای ساریه نظیر طاعون تصویب گردیده و بمورد اجرا گذاشته شد . قرنطینه دامی درسال 1884 میلادی در آمریکا به تصویب رسید و هدف از آن جلوگیری از سرایت و اشاعه بیماریهای مسری دامی بود .
قرنطینه گیاهی: برای اولین بار در سال 1876 در فرانسه و بمنظور جلوگیری از شیوع و اشاعه آفت مهم مو (شته فیلوکسرا ) پایه ریزی گردید و بعد از آن در سال 1883 در آمریکا و در سال 1887 درانگلستان به تصویب رسیده و به اجرا درآمده است. لزوم تعیین و تصویب و اجرای ضوابط و مقررات قانونی برای قرنطینه نباتی ناشی از وقوع دو حادثه تلخ تاریخی در اروپا در طی سالهای 1847 میلادی با طغیان سفیدک دروغی سیب زمینی و 1859 با طغیان سفیدک دروغی مو بوده است .
4- سابقه قرنطینه نباتی در ایران :
اولین ضابطه قرنطینه گیاهی در ده ماده تنظیم و دراواخر شهریور 1314 تصویب و درخصوص مقررات واردات بذر و سایر قسمتهای نباتی از خارجه جهت تامین صحت نباتات بود ، که توسط اداره پنبه و تفتیش صحی نباتات به اجرا در آمد اگر چه با اجرای مفادی از این نظامنامه مشکلات معتلابه موجود مرتفع شد اما این مقررات با توسعه زراعتهای پنبه ، چغندرقند ، توتون و برنج و غلات وحبوبات و احداث باغهای مرکبات و میوه و معالاً توسعه مبادلات کالاهای کشاورزی مطابقت نداشت. لذا در سال 1325 دومین نظام نامه قرنطینه نباتی ایران در دو فصل شامل کلیات و واردات و 20 ماده تصویب و توسط اداره کل دفع آفات نباتی اجرا گردید .
توسعه و پیشرفت کشاورزی ،افزایش سطح روابط بینالمللی و داد و ستد فرآوردههای کشاوری و توجه ویژه کشورها به امر پیشگیری از ورود و شیوع آفات و بیماریهای قرنطینهای و مطالبه گواهی بهداشت نباتی برای واردات کالاهای کشاورزی ، وزارت کشاورزی را بر آن واداشت تا نسبت به تاسیس اداره کل قرنطینه نباتی اقدام نماید که این مهم در سال 1341 واقع گردید .
در این دوران نسبت به توسعه مراکز قرنطینه از سه مرکز به دوازده مرکز وتامین پرسنل متخصص ( از 4 نفر به حدود 20 نفر ) و تهیه وسایل فنی و آزمایشگاهی و ادوات مورد نیاز اقدمات قابل توجهی بعمل آورد. بروز آفت کرم خاردار پنبه و طغیان آن در منطقه عاری از این آفت در گرگان و گنبد در تابستان سال 1345 سرو صدای زیادی به پا کرد و تمام مقامات و مسئولان مربوطه محاکمه و تنبیه شدند. بروز کرم خاردار تهولی در تشکیلات مبارزه با آفات ایجاد کرد و منجر به تصویب سومین نظامنامه حفظ نباتات و قرنطینه گیاهی در کشور یعنی قانون و آئین نامه حفظ نباتات در سال 1346 گردید . از تاریخ تصویب این قانون سازمان حفظ نباتات وزارت کشاورزی تشکیل گردید و دارای شورائی متشکل از وزیر کشاورزی (ریاست شورا) معاون فنی وزارت کشاورزی، معاون وزارت دارائی، معاون وزارت کشور، معاون وزارت بهداری و رئیس موسسه بررسی آفات، رئیس سازمان حفظ نباتات، مدیر عامل شرکت پخش کود و سه نفر کارشناس دفع آفات با انتخاب وزیر کشاورزی و با جلسات ماهانه شد. قانون حفظ نباتات در 25 ماده و 8 تبصره در 12/2/1346و آئین نامه اجرایی قانون حفظ نباتات که مشتمل بر4 فصل ( فصل 1 کلیات فصل 2 قرنطینه فصل 3 شرکتهای خصوصی و دفع آفات فصل 4 سموم) و 59 ماده و 26 تبصره است توسط هیئت وزیران درجلسه مورخ 4/10/46 تصویب وبمورد اجرا درآمد
5- همکاریهای بینالمللی حفظ نباتات
آفات قرنطینهای از مشکلات اساسی کشاورزی همه کشورهاست و حل این معضل بهمکاری کشورهای مختلف نیازمند است . در واقع از قرن گذشته بود که برای این مشکل و ایجاد تسهیلات لازم برای مبادله کالاهای کشاورزی همکاریها و تشکیلات بینالمللی ایجاد گردید.
اولین قرارداد بینالمللی بهداشت گیاهی درسال 1881 بنام قرارداد فیلوکسرا ( کنوانسیون فیلوکسرا ) بین کشورهای فرانسه و آلمان و اتریش ، مجارستان ، پرتقال و سوئیس برای بازرسی صادرات و واردات ( مو ) منعقد گردید که بعداً 11 کشور دیگر به آن کنوانسون ملحق شدند دومین قرارداد بین المللی درسال1914 با شرکت 30 کشور منعقد و مقرر گردید که هر کشور نسبت به تاسیس سازمانی جهت تدوین و تصویب و اجرای مقررات قرنطینه و بهداشت گیاهی اقدام و امر بازرسی بر صادرات و واردات را اعمال نماید . سومین قرارداد در سال 1929 با شرکت 46 کشور تشکیل و طرح نهایی قرنطینه تصویب و مقرر گردید تا هر کشور با توسعه تشکیلات و سرویس دفع آفات و قرنطینه نباتی، معاینه و بازرسی زراعت و خزانهها رادر کشور خود به مورد اجرا در آورد . این موافقت نامه در حقیقت اولین نشانههای بروز آگاهیهای بینالمللی برامر قرنطینه بعنوان ضامن توسعه کشاورزی و امنیت غذا بوده است. پس از جنگ جهانی دوم مهمترین قرارداد و عهدنامه بینالمللی حفظ نباتات یا International plant protection convention که متضمن نکات اساسی در زمینه بهداشت گیاهی بود در سال 1951 توسط FAO به تصویب رسید ودر سال بعد به اجرا در آمد که بموجب آن توسعه و تکمیل تشکیلات بهداشت گیاهی و بکارگیری گواهی بهداشت نباتی استاندارد برای محصولات کشاورزی صادراتی به دولتهای عضو توصیه و تاکید گردید. دولت ایران در سال 1972 یا (1351) به عضویت این پیمان درآمد و درحال حاضر 116 کشور در I.P.P.C عضویت دارند . این کنوانسیون تا کنون دوبار یکی در سال 1979 و دیگری در سال 1997 مورد تجدید نظر واقع که متن دوم توسط 37 کشور امضاء شده است .
قانون ومقررات قرنطینه توسط مقامات ذیصلاح تنظیم و بوسیله پارلمان و یا هیئت دولتها تصویب و بمرحله اجرا گذاشته می شود . این مقررات تولید و دادو ستد محصولات گیاهی را تحت کنترل و بازرسی بهداشتی قرار داده و آنرا مقید و متعهد به اعمال شرایط خاص و تضمین سلامت کالا میسازد. به این ترتیب، جلوگیری از ورود و جابجایی آفات و بیماریهای گیاهی و شرایط بازرگانی بینالمللی، گیاه و اندامهای گیاهی بر مبنای قانون استوارکه هدف نهائی آن تامین بهداشت گیاهی و حفاظت محصولات کشاورزی در برابر ورود و خسارت آفاتی است که در آن کشور شیوع نداشته و یا دامنه انتشار آنها محدود است . این قوانین نه تنها در سر حدات و مرزها قابل اجراست بلکه در داخل کشور نیز برای جلوگیری از جابجایی و انتشار آفات و بیماریهای گیاهی از نواحی آلوده به مناطق سالم اعمال میگردد (قرنطینه داخلی) و بدین طریق ورود و خروج میوه و یا نهال به علت آلودگی به حشره یا عامل بیمایزا از محلی به محل دیگر ممنوع یا منوط به اعمال شرایط بهداشتی میگردد .
مهمترین فرازهای متن تجدیدنظر شده پیمان بین المللی حفظ نباتات که دارای 23 ماده و 77 بند و 54 تبصره است عبارت میباشد از اینکه اعضاء با به رسمیت شناختن لزوم همکاریهای بینالمللی برای مهار آفات فراوردههای نباتی و ممانعت از انتشار جهانی آنها، با به رسمیت شناختن اینکه مقررات بهداشت نباتی از نظر فنی باید روشن بوده و مورد قبول همگان و بیتبعیض و شفاف وعاری از پنهانکاری باشد. با تمایل به تضمین هماهنگی با مقررات و تهیه چارچوب و ضوابط استاندارد برای تنفیذ آنها و با احترام به قوانین بینالمللی در خصوص حفاظت از گیاهان، سلامتی انسانها و حیوانات و محیط زیست و اعمال مقررات بهداشتی و بهداشت نباتی موافقت کردند تا اهداف: تامین روشهای متعارف و موثر برای ممانعت از ورود و انتشار آفات فرآوردههای کشاورزی، مسئولیت اجرای الزامات و تعهدات و استانداردهای کنوانسیون در سرزمینهای تحت سلطه خود، مشمول نمودن فرآوردهها، انبارها، بستهبندیها، کانتی نرها ، خاک و غیرو به مقررات بهداشت گیاهی، ایجاد تشکیلات سازمان حفظ نباتات و قرنطینه گیاهی درکشور خود، تهیه لیست آفات قرنطینهای و غیر قرنطینهای مهم و انتشار آنها، بکارگیری مقررات گواهی بهداشت نباتی و شرکت درعملیات گروهی و همکاری در توسعه استانداردها محقق شود .
6- مفاهیم کاربردی اصطلاحات بهداشت گیاهی
Commodity (کالا – متاع – جنس ) : نوعی از گیاه ، تولیدات گیاهی یا فرآوردههای آنهاست که برای تجارت یا مناسبتها و اهداف دیگر نقل مکان میشود .
Commodity pest (لیست آفات کالا ) : لیست آفات منطقهای که با کالای خاصی در ارتباط میباشند .
Consignment( محموله ) : حجمی از گیاه یا تولیدات گیاهی یا کالاهای مشمول مقررات که از کشوری به کشور دیگر با یک گواهی بهداشت منتقل میگردد. یک محموله ممکنست شامل یک یا چند بهر ( Lot) باشد.
Certificate (گواهی ) : سند رسمی که وضعیت و موضوع شرایط بهداشت گیاهی هر محموله را گواهی میکند .
(P.C) Phytosanitary certificate (گواهی بهداشت گیاهی ) : گواهی معتبر و مستندی که توسط بخش قرنطینه سازمان حفظ نباتات و یا نمایندگیهای آن طبق الگوی کنوانسیون بینالمللی حفظ نباتات تنظیم و برای محموله مورد تقضا صادر و شامل مشخصات محموله و توضیحات اضافی و چگونگی رفع آلودگی و آفت زدایی محموله بوده و باامضاء و مهر قرنطینه سازمان حفظ نباتات ممهور میگردد .
Area( ناحیه ) : تعریف رسمی یک ناحیه و منطقه یا کشور یا قسمتی از یک کشور و یا تمامی و یا قسمتهائی از چند کشور است .
Endangered area( ناحیه در معرض خطر ) : یک منطقه یا ناحیه با عوامل و شرایط محیطی مناسب برای استقرار و گسترش یک آفتی که فعلاً در آن منطقه وجود نداشته و در صورت ورود خسارات مهم و اقتصادی ایجاد مینماید .
Survey( جستجو و تفتیش، ردگیری، تفحص و تحقیق):رویهای رسمی است که در طی یک مدت زمان معین و بمنظور تعیین مشخصات و خصوصیات جمعیت یک آفت و چگونگی وجودگونههای مختلف آن در یک منطقه اعمال میگردد .
Detection survey: بازدید و جستجو برای تعیین وجود و حضور یک آفت در یک منطقه است .
Delimiting survey: بازدید و جستجو برای تعیین حدود و مرزهای منطقه آلوده با مناطق سالم عاری از آفت است .
Monitoring survey: جستجو و بازبینی مداوم علائم و مشخصات جمعیتی آفت برای تائید ادامه حضور آفت است .
Establishment( استقرار ) :دایمی شدن و تداوم حضور وجودیک آفت در یک منطقه بعد از ورود آن آفت .
Introduction (ورود آفت ) : ورودیک آفت و در نتیجه استقرار آن در منطقه.
Introduction potential: (توانایی ورود آفت ) : برخورداری از توان لازم آفت برای ورود و استقرار در منطقه.
Pest free area( منطقه عاری از آفت ): منطقهای که براساس شواهد و مدارک علمی وجود و حضور یک آفت خاص و موردنظر در آنجا به اثبات نرسیده وشایع نبوده و از این وضعیت حفاظت شده است.
spread ( انتشار ) : توسعه و انتشار جغرافیایی یک آفت در یک منطقه.
Spread potential ( توانایی انتشار ) : توان انتشار یک آفت در یک منطقه.
Surveillance( نظارت و مراقبت ) : فرایند رسمی جمع آوری و ثبت اطلاعات شیوع یا عدم شیوع آفت از طریق بازدید و تفتیش.
(PRA) pest Risk Analysis فرایند تحلیل شواهدو مدارک علمی و اقتصادی بمنظور تعیین وضعیت کنترلی آفت و تعیین سطح ( شدت و ضعف) مقررات بهداشت گیاهی علیه آن .
Pest Risk Assessment : ارزیابی خطر یک آفت و تشخیص قرنطینهای بودن آن و بررسی توان ورود آن به منطقه مورد نظر.
Pest Risk Management : مدیریت اتخاذ تصمیمات برای کاهش خطرات ناشی از اعلام یک آفت قرنطینهای .
Phytosanitary Measure: وضع هر گونه قانون و آئین نامه و مقرارت بهداشتی برای جلوگیری ازورود و اشاعه یک آفت قرنطینهای ...
Phylosanitary regulation: اعمال رسمی اقدامات لازم بهداشتی برای جلوگیری از ورود واشاعه یک آفت قرنطینهای مانند منع کشت و انتقال.
Limit (محدود کردن): اعمال اقدامات بهداشت گیاهی درداخل واطراف یک منطقه آلوده جهت پیشگیری از انتشار آفت.
control (کنترل) : سرکوب،محدود یا ریشه کن کردن جمعیت یک آفت .
Interception coopa pest (رهگیری آفت ): کشف یک آفت طی بازرسی از یک محموله وارداتی
Occuranee ( شیوع ) : وجود آفتی در یک منطقه که رسماً غر بومی بودن و جدید بودن آن اعلام و رسماً گزارشی مبنی بر سابقه آفت pest record: سندی که اطلاعات در مورد حضور یا عدم حضور یک آفت معین در دست نباشد .
در یک محل مشخص و در یک زمان معینی در داخل منطقه تحت شرایط تشریح شده بدست میدهد
pest status (وضعیت آفت): حضور یا عدم حضور آفت درحال حاضر در یک منطقه و در صورت امکان انتشار آن بنحوی که با استفاده از قضاوتهای کارشناسانه براساس شواهد فعلی و گذشته ودیگر اطلاعات مربوط به آفت تعیین شده است.
Transience(ناپایداری): حضور آفتی در منطقه که انتظار نمیرود به استقرار منجر گردد .
Emergency action (اقدام اضطراری): یک اقدام بهداشت گیاهی فوری که در یک وضعیت بهداشت گیاهی جدید یا غیر منتظره صورت میگیرد
و...
اصول مدیریت کیفیت
چکیده
این سند هشت اصل مدیریت کیفیت که در استانداردهای سیستم مدیریت کیفیت بر مبنای سری ایزو 9000-2000 کاربرد دارد را معرفی مینماید.
مدیریت ارشد هر سازمان میتواند از این اصول بعنوان چارچوبی برای راهنمایی سازمان خویش به منظور بهبود عملکرد ها استفاده نماید
اصل اول: تمرکز بر مشتری (Customer Focus)
هر سازمانی به مشتریان خود وابسته است و باید نیازهای حال و آینده آنان را درک نماید و نیازمندی های مشتریان خود را برآورده نماید.
علاوه بر این سازمان ها باید برای عبور از انتظارات مشتریان خود برنامه ریزی و تلاش نمایند.
تمرکز بر مشتری و درک نیازهای حال و آینده او باعث پاسخگویی منعطف و سریع سازمان به فرصت های بازار و در نتیجه افزایش سود سهام و سهم بازار برای سازمان خواهد شد.
رضایت مشتریان با افزایش اثربخشی بکارگیری منابع سازمان، افزایش یافته و بهبود وفاداری مشتری به سازمان باعث ماندگاری در تجارت می گردد.
بکارگیری اصل تمرکز بر مشتری عموما باعث می گردد که سازمان:
-برای درک نیازها و انتظارات مشتریان تحقیقات لازم را صورت دهد.
-از ارتباط اهداف سازمانی با نیازها و انتظارات مشتریان اطمینان حاصل نماید.
-ارتباطات درون سازمانی را در راستای نیازها و انتظارات مشتریان هدایت نماید.
-رضایت مشتریان را اندازه گیری نموده و بر مبنای نتایج حاصل از آن اقدام نماید.
-ارتباطات با مشتریان را به صورت سیستمی مدیریت نماید.
-از وجود توازن بین رضایتمندی مشتریان و سایر ذینفعان سازمان (نظیر مالکین، کارکنان، سرمایه گذاران، انجمن ها و مجامع محلی) اطمینان حاصل نماید.
اصل دوم: رهبری در مدیریت (Leadership)
مدیر سازمان که از منش رهبری برخوردار است باید مقاصد و جهت گیری یکنواختی را در سازمان ایجاد نماید و محیط داخلی سازمان را به گونه ای ایجاد و نگهداری نمایند که کارکنان بتوانند در دستیابی به اهداف سازمانی کاملا مشارکت نمایند.
مدیریت سازمان با منش رهبری باعث می گردد کارکنان مقاصد و اهداف سازمانی را درک نموده و برای دستیابی به آنها از انگیزه کافی برخوردار شوند.
علاوه بر این با بکاربستن منش رهبری فعالیت های سازمان ارزیابی شده و در مسیری یکسان، منظم گردیده و استقرار می یابد و در نتیجه فقدان ارتباط بین سطوح مختلف سازمان به حداقل خود خواهد رسید.
تعداد صفحات: 35
اصول سرپرستی
مقدمه
بنام خدا
من قصد دارم با تلاش خودم و به امید خدا تحصیلاتم را ادامه بدهم تا بتوانم تواناییهای علمی و عملی خود را بالا برده، در کنار درس کار هم انجام دهم، در این صورت میتوانم اشکالات کارم را در کنار تحصیلاتم رفع کنم و در حین تحصیل موارد تازه و جدیدی بیاموزم .
اگر بتوانم در آینده شرکتی را اداره کنم و مدیر شرکتی بشوم ، مدیری خواهم بود که کاملاً جدی و در عین حال خوشرو با مخاطبم برخورد کنم در کمال آرامش و اطمینان خاطر صحبت کنم، پوشش و برخوردم طوری باشد که بتواند اعتماد طرف مقابلم را جذب کند ، در مورد همکارانم رفتار خوبی داشته باشم به طوری که آنها از کار کردن با من راضی باشند.
مدیری خواهم بود که از نظر عملی آنقدر پیشرفت کرده باشم که بتوانم صریح در مورد مسألهای اظهار نظر نموده و اگر مشکلی بود بتوانم به درستی آن را تشخیص داده و برطرف نمایم.
مشکلاتی را که در محل کار سبب ناراحتی و مشغلة فکری کارکنانم
میشود را از میان برمیدارم و اگر کاری به من مراجعه شد کاملاً درست، صحیح و کامل انجامش میدهم و مشکلی در کارم نباشد تا بتوانم مراجعه کنندهام را راضی کنم.
میخواهم از تمام وسایل و لوازم ضروری مربوط و در ارتباط با کارم استفاده نمایم و شرکتم را به کلیه وسایل پیشرفته و مورد نیاز حرفهام که جزء وسایل روز دنیا هستند مجهز نمایم.
در مورد برخورد با فردی که برای کار به من مراجعه کرده بعد از اطمینان از درستی و بیعیب و نقص بودن کارشان با ایشان قرارداد تنظیم مینمایم، تا به این وسیله اعتماد و اطمینان طرف مقابلم را جلب نمایم.
جدی ـ خوش برخورد ـ اعتماد به نفس ـ آرام ـ منظم ـ صبور ـ سخنران ـ لایق و شایسته ـ استفاده از وسایل پیشرفته ـ پیشرفت علمی ـ فکور ـ سیاستمدار
فصل اول خلاصة تاریخی مقدمه
گر چه مدیریت به مفهوم کلی آن سابقهای به قدمت زندگی انسان و حتی بیشتر از آن را دارد، اما آنچه که به نام دانش مدیریت برای مدیریت سازمانها و مؤسسات، به خصوص مؤسسات انتفاعی تکامل پیدا کرده است، مربوط به اواخر قرن نوزدهم و عمدتاً قرن بیستم است. تا قبل از قرن بیستم سازمانها در مقیاسی کوچک و با استفاده از روشهای ساده اداره میشدند و هنوز پیچیدگی امروز خود را پیدا نکرده بودند، در حالی که امروز مدیریتها با مسایل گوناگونی همچون جمعیت فزاینده ، رکود، آگاهی اجتماعی، کمبود منابع ـ به خصوص منابع انرژی، تورم، تأمین رفاه، رقابت و نظایر آن روبرو هستند. رعایت همة این مسایل ، همراه با بزرگ شدن نسبی سازمانها و پیشرفت تکنولوژی و استفاده از علوم ریاضی، اقتصاد و کامپیوتر پیچیدگی مدیریت را بیشتر کرده است.
پیشرفت مدیریت تا انقلاب صنعتی ، هماهنگ و محسوس نبود. در سال 1776، آدام اسمیت با اطلاعاتی که از کارخانة سنجاقسازی به دست آورده بود محسنات تقسیم کار را اعلام کرد که خود گامی در جهت سازماندهی و میریت بود. البته قبل از آدام اسمیت نیز در زمینة مدیریت، در برخی کشورها روشهایی آزمایش شده بود مثل روشی که در «کارخانة کشتیسازی» و نیز در ایتالیا در قرن پانزدهم به کار گرفته شد یعنی روش «خط زنجیر» که در آن قطعات برای ساختن کشتی، با نظم پشت سر هم قرار میگرفتند.
در سال 1832چارلز بابیج (1871ـ1792) ریاضیدان انگلیسی و سازندة ماشین حساب مقالهای به نام «دربارة اقتصاد ماشینها و کارخانهها»در زمینة تولید نوشت. بابیج در این مقاله برای اولین بار موضوع اختلاف در مهارت و نقش آن در تعیین مقدار دستمزد و نیز مفاهیمی از مهندسی صنعتی را به بحث گذاشت. به اعتقاد چارلز بیرد نوشتههای بابیج مبنای کارها و مطالعات تیلور برای تدوین مدیریت علمی قرار گرفت.
علاوه بر بابیج، هنری تاون نیز یکی از نویسندگان مدیریت علمی است که قبل از تیلور و همزمان با او، با بهرهگیری از تجربة طولانی خود در مدیریت شرکت صنعتی «ییل و تاون» در سال1921 مقالهای به نام «مهندس به عنوان یک اقتصاددان» را به نگارش در آورد. در ابن مقاله او نیاز مدیران را به قدرت تشخیص و تجزیه و تحلیل اطلاعات و طبقهبندی اطلاعات به منظور رفع مشکلات و همچنین نیاز آنها را به دیدن دورههای آموزش مدیریت در دانشگاهها، مورد تأکید قرار میدهد. به این ترتیب نویسندگان مختلف در گوشه و کنار مطالبی مینوشتند، اما آنچه که به صورت مدون در زمینة مدیریت تهیه و ارائه شد توسط تیلور انجام گرفت که به عنوان بنیانگذار مکتب کلاسیک در مدیریت شناخته شده است.
از زمان تیلور تا امروز کوششهای زیادی برای تکامل تئوری مدیریت در کشورهای صنعتی ، به خصوص در آمریکا انجام شده است. صدها جلد کتاب قطور و هزاران مقاله پیرامون مشکلات مدیریت و سازماندهی به رشتة تحریر در آمده است و میزان کتب ومقالات به اندازهای زیاد است که یکی از نویسندگان به نام هارولدکونت در سال 1961 مقالهای به نام «جنگل تئوری مدیریت» نوشت و اظهار داشت که در این جنگل اگر نخواهیم گم شویم نیاز به راهنما داریم.
اما آیا این در هم ریختگی ، همیشگی خواهد بود و در آینده ، در این زمینه و رشتة تحقیقات به ناکامی و تنگنا خواهد افتاد؟ یا اینکه تکوین و تکامل آنها به پیدایش یک تئوری مدیریت واحد منجر خواهد شد؟ آنچه که باید اظهار داشت این است که میتوان در میان انبوه کتب و مقالاتی که در زمینة مدیریت و تحقیق عملیات نوشته شده است . خطوط، مفاهیم و گرایشهای کلی را که معمولاً به شکل یک مکتب فکری در دانش مدیریت عرض اندام کردهاند، استخراج و تدوین کرد.
این گرایشها، در کتب مربوط به مدیریت در چند مکتب فکری خلاصه شده است که تعداد آن مختلف و گاهی تا پنج مکتب را در بر میگیرد. ولی در یک تقسیمبندی روشن و مشخص سه مکتب اساسی را میتوان نام برد و تمامی روشها، اصول و گرایشها را در آن جای داد که عبارتند از : مکتب کلاسیک یا سنتی، مکتب روابط انسانی و مکتب مبتنی بر تئوری سیستمها.
قبل از اینکه به تشریح این سه مکتب بپردازیم لازم است توضیح دهیم که بین دو مکتب روابط انسانی و تئوری سیستمها، برخی گرایش دیگری را نیز قایل هستند که گاهی از آن به عنوان مکتب تجربی یا آمپریک نام میبرند. دانشمندان مدیریت مانند دراکر نویسندة کتابهای«تجربة مدیریت» و «دوره ناپیوستگی» و کتابها و مقالات دیگر، و همچنین دیویس نویسندة کتاب«مبادی مدیریت عالی رتبه» (1951)و بسیاری کتب و مقالات دیگر ، از افرادی هستند که جزء طرفداران این تفکر قلمداد شدهاند. همچنین برخی گرایش جدیدی را نسبت به مکتب مبتنی بر تئوری سیستمها ترسیم مینمایند و از آن به عنوان مکتب جدید مدیریت علمی نام میبرند، که وظیفة اصلی آن تحقیق پیرامون فرایند تصمیمگیری با استفاده از جدیدترین روشها و متدهای ریاضی و به کارگیری پیشرفتهترین ماشینهای محاسب الکترونیکی است .
دانشمندانی چون لئونتیف متخصص علم اقتصادسنجی و فورستر استاد و پایهگذار متد مدلسازی دینامیک در دانشگاه ام.آی.تی، حامیان این گرایش معرفی شدهاند. ولی آنچنان که پیش از این توضیح داده شد گرایشات اصلی را میتوان در همان یاد شده خلاصه کرد و نظریات دانشمندان مذکور را نیز در یکی از این سه گرایش قرار داد.
مکتب کلاسیک
مکتب کلاسیک یا مکتب سنتی ، در بحث مربوط به مدیریت ، همان مکتب«مدیریت علمی» است که با نام فردریک مینسلوتیلور(1915ـ1856) آمیخته شده است از این رو گاهی آن را مکتب تیلور یا تیلوریسم مینامند.
همچنان که پیش از این اشاره شد از آغاز انقلاب صنعتی در 1790تا1895که تیلور اولین مقالة خود را به نام «سیستم پرداخت مزد برای واحد کار» منتشر کرد، دانشمندان مختلفی در زمینة مدیریت به تحقیق و بررسی مسایل مدیریت پرداختند و مقالات و جزواتی نیز توسط آنها در این باره به چاپ رسید که از این جمله این دانشمندان چارلزبابیج ، هنری تاون و هنری متکالف را میتوان نام برد . اما آنچه که ازآغاز قرن جاری به نام مکتب مدیریت علمی به آن همت گماشته شد کوششی بود که برای جمعبندی اصول عام مدیریت بر اساس تحقیقات متنوع در زمینة تجربة فعالیتهای تجاری و صنعتی انجام گرفت.
تیلور در اولین مقالة خود به نام «سیستم پرداخت مزد برای واحد کار یا سیستم نرخبندی یک قطعه» به لزوم اندازهگیری زمان انجام یک واحد از کار و جمعآوری اطلاعات برای تعیین آن اشاره میکند . در دومین اثر خود که به صورت سخنرانی به نام«مدیریت کارگاه» در 1903ایراد شد. و بعدها به چاپ رسید راجع به لزوم همکاری صمیمانه بین کارگر و کارفرما و لزوم پرداخت دستمزد مناسب به کارگران، به منظور کاهش هزینة تولید بحث کرد. او سرانجام در سال 1911کتاب«اصول مدیریت علمی» خود را انتشار داد که در آن مسائل مدیریت را به صورت مدون و منظم و با ذکر مثالهای زنده توضیح داده است. وی در این کتاب از تجربیات طولانی خود در شرکت بزرگ فولاد میدویل و شرکت فولاد بتلیهم که سالیان متمادی در آنها به کار و کوشش و مدیریت پرداخته بود حداکثر استفاده را برده است.
برای شناخت مکتب کلاسیک سه محور اساسی از کتاب مدیریت علمی یعنی انگیزه نگارش کتاب، اصول مدیریت علمی و مکانیسم اجرای آن را به اختصار بیان میکنیم.
انگیزة نگارش مدیریت علمی
تیلور هدف خود را از نگارش کتاب مدیریت علمی سه چیز میشمارد:
1ـ تشریح زیانی که کشور در اثر عدم کارآیی متحمل میشود.
2ـ توضیح این موضوع که راه حل مرتفع کردن عدم کارآیی استفاده از اصول مدیریت علمی است.
3ـ نشان دادن این واقعیت که مدیریت علمی بر اصول و قواعدی مبتنی است که میتوان آن را در مورد کلیه فعالیتهای انسانی به کار برد و از آن نتایج مفیدی به دست آورد.
اصول مدیریت علمی
اصول چهارگانة مدیریت علمی به این شرح است:
متخصصان دانش مدیریت سنگینتر میشود.
در این کتاب، اصول و مبانی مدیریت مربوط به سازمانها و مؤسسات، و در حقیقت آنچه که امروز در دانشگاههای پیشرفتة جهان، دانش مدیریت را به خود اختصاص داده در سه بخش جداگانه بررسی شده است. بحث مربوط به مدیریت اسلامی را که نیاز جامعة اسلامی و خواست به حق و صمیمانه دانشجویان و دانشپژوهان ما در دانشگاهه است به کتاب دیگری ارجاع میدهیم که به زودی به نام مباحثی از مدیریت اسلامی به چاپ خواهد رسید.
تعداد صفحه :60
مقدمه
اگر با تأمین در مجموعه دستاوردهای فرهنگی بشر (هنر، ادبیات، فلسفه و…) و اشیاء و وسایلی که لوازم زندگی ما را به عنوان «بشر قرن بیستم» تشکیل داده اند، بیفکنیم، به آسانی درمییاییم که حتی ساده ترین لوازم موجود در این مجموعه (مثل میز، صندلی و …) نیز محصول خلاقیت ونوآوری اندیشمندانی بوده است که در طول سالها با پردازش اندیشه ها و نظریه ها و ابتکارها به شکل امروزین خود در آمده است ودر آغاز با ابتدایی ترین شکل خود در ذهن یک انسان خلاق به وجود آمده ، سپس در مسیر گذشت زمان و پیشرفت دانش تکامل یافته است. این اصل حتی رشد ذهن بشر را نیز در بر می گیرد. بی شک بشر در آغاز ظهور بر این کره خاکی دارای ذهنی تهی بوده است که از طریق در گیر شدن با جهان پیرامونش ، بذرهای نهفته درون خویش را شکوفا نموده است و امروز مفاهیم ذهنی بشر روزگار ما را ، مجموعه ای از طرحهای تکامل یافته تشکیل داده اند که در گذشته به شکلهای ابتدایی در ذهن هزاران اندیشمند خلاق جوانه زده و هر یک بنا به قدر نبوع و نو آوری خویش در تکمیل آنها کوشیده است؛ و در این فرآیند متفکران با به کارگیری عناصر درست محصولات تلاش پیشینیان و بالفعل کردن استعداد های نهفته خویش و افزایش توان درست دیدن بودها و نبودها، در جهت ایجاد و ارائه یک مفهوم یا نظریه جدید – که گاه با نظریه های پیشین نیز تباین داشته باشد- گام برداشته اند و توانسته اند واقعیتی نوین را بر دستاوردهای مادی و معنوی بشر بیفزایند . بدیهی است که قدرت خلاقیت بشر زمینه خاصی نداشته ، بلکه به گواهی تاریخ در عرصه کلیه فعالیت های خویش در طی قرون به نوآوری ، ابداع ، عرضه و تکمیل آنچه پیشتر نبوده، دست یازیده است ؛ برای مثال یکی از جالبترین این زمینه ها، نوآوری بشر در ایجاد زبان است. براستی آدمی چگونه به سخن گفتن رسید؟ برای سوال فوق پاسخهای متنوعی ارائه شده شده است؛ پاسخ درست هر چه باشد ، بی شک در بر گیرنده این واقعیت است که بشر روزی اقدام به تعیین قرار داد کرده است . برای مثال وسیله ای را که بدان می نویسند، قلم نامیده است واین لفظ را نشانه مفهومی قرار داده است که ذهن برای بیان آن قبلاً واژه ای نداشت ، وامروز انباشتگر ذهن ما از نامها وواژه ها حاصل نوآوری و خلاقیت گذشتگانی است که رنج تعیین لفظها را برای مفاهیم ذهنی برخود هموار نموده اند؛ اینک این پرسش بجاست که چرا بشر تنها در کاروان حیات ، قادر به خلاقیت (به معنای ابداع)می باشد؟ خداوند درقرآن برای شناخت «خویش»و «هستی»، انسان را دعوت به تدبر در آیات خویش می کند ؛ آیات و نشانه هایی که از کوچکترین ذره تا اجرام آسمانی و کهکشانها ، جلوههای آن قدرت خلاقیت خلاق ازلی ، هستند ؛به زیباترین ونیکوترین وجهی بر اندام نیستی ، خلعت هستی پوشانده وبه آن لذت بودن را انعام کرده است؛ بودنی که نعره تکرار تسبیح تکوینی ذره ذره اجزایش غلغله ای در گردونه حیات در افکنده است:
نطق آب ونطق گل
هست محسوس حواس اهل دل
جلمه ذرات زمین و آسمان
با تو می گویند روزان وشبان
ما سیعیم و بصریم و هشیم
با شما نا محرمان ما خامشیم
خامشیم و نعره تکرارمان
می رود تا پایتخت یارمان
وی در مجموعه هستی تاج و کرمنا را به انسان کرامت نمود و او را بر صورت خویش در نگار خانه مشیت رقم زد و به عنوان جانشین ، بر روی زمین ، خلافت را به او واگذار کرد و آدمی با بهره گیری از قطره «علم» و «علمناه» که بر او چشانیده بودند ، به تصرف در طبیعت ، از قعر زمین تا خلوت کهکشان ها پرداخت و تمدن امروزی را در گذار زمان بنا نهاد؛ تمدنی با چهره های گوناگون از غار آسمان خراش؛ از سنگهای تیز تا اشعه لیزر. اما متأسفانه بشر گاهی به علت تبعیت از غرایز کور نفسانی ، قدرت خلاقیت ونوآوری خویش را در جهت نابودی بشریت وایجاد وحشتناکترین سلاحها به کار برده است که بر «ذهن تمدن پیشین» یادی از آنها نیز خطور نکرده است.
نوآوری
خلاقیت
دانشمندان ، خلاقیت را به صورتهای متعدد و متنوعی تعریف کرده اند که هر کدام به نوعی ، روشنگر بعدی از فرایند مهم خلاقیت است[1].در مجموع می توان گفت:
خلاقیت ، عبارت است از به کارگیری تواناییهای ذهنی برای ایجاد یک فکر یا مفهوم جدید[2].
از تعریف فوق می توان چنین استنباط کرد که خلاقیت در هر نوع فعالیتی صورت می گیرد و تنها محدود به نوع خاصی از آن نیست .
تداوم حیات سازمان ها به بازسازی آنها بستگی دارد؛ بازسازی سازمانها از طریق هماهنگ کردن اهداف با وضعیت روز واصلاح و بهبود روشهای حصول این اهداف انجام می شود؛ بدون بازسازی ، سازمان نمی تواند دوام زیادی بیاورد.
برای مثال، یک شرکت باید محصول و خدمتی مورد نیاز مشتریان باشد؛ نیاز مشتریان با گذشت زمان تغییر می کند و با لطبع محصول یا خدمت مورد نیاز مشتریان باید با قیمت و کیفیت خوب و در زمان مناسب ارائه گردد؛ اگر شرکت خود را با این تغییرات ونیازها هماهنگ نسازد، ممکن است ضمن تحمل هزینه هنگفت، چنانکه باید، به اهداف خود دست نیابد.
خلاقیت برای بقای هر سازمانی لازم است . در طی زمان ، سازمانهای غیر خلاق از صحنه محو می شوند؛ و اگر چه چنین سازمانی ممکن است در عملیاتی که در یک مقطع از عمر خود درگیر آن است، موفق باشد ولی سرانجام مجبور به تعطیل یا تغییر سیستم می گردد.
تأثیر عمده تغییرات محیطی بر واحد تجاری و صنعتی ، ضروری ایجاد تغییر در آن را اجتناب ناپذیر می سازد. این تغییر ممکن است در محصول ، خدمت ، تکنولوژی ، ساختار تجاری، روابط کارگری و یا در هر قسمت دیگری باشد؛ آنچه که در دهه های اخیر تازگی دارد سرعت تحولات شگفت انگیز در زمینه های مختلف است.
آنچه که امروز بیشتر از گذشته بر سازمانها آشکار گشته است، ضرورت پیش بینی راههایی است به جهت رفع نیازهایی که ممکن است ، در آینده به دنبال تغییرات احتمالی پدیدار شود؛ که هر سازمانی یا باید از پیش خود را برای چنین تغییراتی آماده سازد با انیکه خطر مواجهه با وضعیت بحران واقعی را بپذیرد.
خلاقیت با ساختن و یافتن فکرهای جدید و نوآوری در کاربرد فکرها سروکار دارد. از نظر گاه مدیریتی ، خلاقیت صرف، کافی نیست.فکر باید به عمل نیز در آید، و لازمه این امر به کارگیری فکرهای جدید برنامه های مدیری است. هر برنامه ریزی بسیار موفق ، نیاز به صدها فکر و ایده کاربردی دارد. موفقیت نهایی و در بعضی از موارد بقای خود سازمان به توانایی برنامه ریز در ایجاد و به کارگیری فکرهای جدید بستگی دارد.
هر انسان مدیر یا غیر مدیری از استعداد خلاقیت برخوردار است؛ بنابراین نباید خلاقیت فقط در انحصار مدیران خاصی باشد؛ زیرا آنچه محکمتر از وجود استعداد خلاقیت است، جلوگیری از عوامل بازدارنده ظهور آن است که در صورت آزادسازی ذهن، از پیش فرضها و الگوهای زنجیره ای ذهنی ، در مدت کوتاهی توان خلاقیت و به کارگیری فکرهای نو در عمل را میتوان به دو برابر افزایش داد[3].
در راه خلاقیت ، موانعی وجود دارد که در اینجا تنها به موانع اصلی به اختصار اشاره می کنیم[4].
آزاد ساختن توان خلاقیت وبه کارگیری فکرهای نو، در گرو پیروزی بر موانع مذکور است؛ همگی ما عادت زده ایم. روش انجام کارهای معینی که طی زمان آزموده شده ، به صورت روشهای ثابت در می آید[5].
خلاقیت فردی را با مشاوره وهدایت نیز می توان تقویت کرد. در بعضی از موارد این گونه ابزارها خیلی مؤثر می افتد. به طور کلی تعامل گروهی ، فکرها را به فعالیت وا می دارد، زیرا افراد یکدیگر را بر می انگیزانند . سؤالات و پیشنهادات مطرح شده در جمع ، توجه هر شرکت کننده را به سوی فرایند خلاقیت هدایت می کند واین آگاهی را به وی می دهد که فکرهایی هست که باید با جست و جو بدانها دست یافت ودستیابی بدانها نتیجه هوش و استعداد فرد نیست ، بلکه حاصل کار سخت و طولانی بر روی موضوع است.
فرد خلاق نوعاً هر چیزی را از دیدگاه های گوناگون بررسی می کند؛ معمولاً نسبت به وضعیت موجود احساس نارضایتی می کند، یا قویاً معتقد است که روشهای جاری انجام کار را می توان بهبود بخشید. ویژگیهای ذیل را در افراد خلاق می توان یافت[6]:
بیشرت ایده های جدید، با اندیشیدن به دست می آید. انواع عمده شیوه تفکر عبارتنداز[7] :
این نکته را نیز باید یادآوری شد که ، بعضی از شیوه های تفکر بیشتر از بقیه کارایی دارد.
اندیشیدن است که در آن ذهن به طور عمیق با یک مسأله درگیر می شود ،به تجسم و واضح کردن آن می پردازد و به منظور فرموله کردن فکر یا دریافت مفهوم جدیدی به جرح و تعدیل آن می پردازد. واقعیات در فرایند خلاقیت به کار گرفته می شوند و با توجه به اینکه تفکر خلاق بر این موضوع آگاهی دارد که واقعیتها آنچنان که باید شناخته نشده اند و اطلاعات موجود تنها بخشی از دانش مربوط به وضعیت موجود است ،به شناسایی و کشف آنها میپردازد و با حذف و یا ترکیب واقعیتهای موجود ، به روشن شدن فکر جدید کمک می کند. بینشی که بدین ترتیب حاصل می شود، قوه تصور را در یافتن فکرهای جدید تغذیه می کند. منشأ فکر جدید ، قوه تصور و تخیل است؛ نه قدرت منطقی بشر. سرنخهای مختلفی که به دست می آید ، مورد ارزیابی قرار گرفته و به هم ربط داده می شود تا بهترین فکر به دست آید.
این نوع تفکر ، بر شکل دادن حوادث و دستاوردهای آتی به جای واگذار کردن مسائل به حوادث آینده تأکید دارد(واقعیت آتی بررسی می شود علتهای هر واقعه ارزیابی، و جهت آن معلوم می گردد.)وضعیت طراحی شده، به عنوان یک رشته از وقایع به هم پیوسته ای که وضعیت مطلوب را سبب خواهد شد، در نظر گرفته می شود. اثر متصور آتی ، در سری حوادثی که برنامه ریزی واجرا خواهد شد، شکل عاملی «سببی» در می آید. از این رو وجه مشخص اندیشیدن سببی، به اصطلاح ، اندیشیدن به طور معکوس است که در آن فعالیتهای ظاهراً بی ثمر کنونی، به حوداث به هم پیوسته ای که به وضعیت مطلوب آتی ختم می گردد تبدیل شده و نتایج استخراج می گردد.
در این شیوه ، فرد اتسدلالهای خود را ، بر اساس اجزای گوناگونی برای رسیدن به یک نتیجه یا اصل کلی قرار می دهد، از جزء به کل یا از فرد به همه ، استدلال می کند؛ این فرایند ترکیبی است، زیرا اجزا سرهم می شوند تا کل را شکل دهند.
این شیوه ، درست عکس تفکر استقرایی است. از نتیجه گیریهای کلی به فکری خاص میرسد. یعنی حرکت ذهن از کل به جزء است . در این نوع تفکر ، کل به اجزای تشکیل دهنده اش تقسیم یا تجزیه می شود. تفکر قیاسی ، دانش صریح را ارائه می دهد نه دانش ضمنی یا کلی را.
قضاوتی (حل مسأله)
در این شیوه – همان طوری که از عنوانش بر می آید- فرد به کسب واقعیات درباره هر وضعیت توجه دارد، تا مسأله را معین کند و واقعیات را به طور منطقی تجزیه وتحلیل و ارزیابی کرده ، رابطه معنی داری میان آنها بر قراری کند و سرانجام درباره مسأله تصمیم بگیرد. این روش به میزان زیادی تحت تأثیر نیروهای قضاوت ، تجارب گذشته و سنت است.
آیا ابداع[8] همان خلاقیت[9] است؟
با توجه به پیچیده بودن فرایند ظهور خلاقیت در افراد خلاق، غالب صاحبنظران بر این باورند که میان ابداع و خلاقیت تفاوتهایی وجود دارد. در ذیل به تفاوت عمده میان خلاقیت و ابداع اشاره شده است.
خلاقیت اغلب به توانایی و قدرت ایجاد فکر (ایده )های جدید ونو گفته می شود.
ابداع معمولاً به معنی به کارگیری ایده های نوین ناشی از خلاقیت است. ابداع در یک سازمان می تواند، یک محصول جدید، خدمت ،یا راه جدید انجام کارها باشد[10].
لازم به تذکر است که ابداع ، گاهی کاربرد یک فن قدیمی در حل مسأله ای است که هرگز از آن استفاده نشده است[11].از مقایسه ای که در فرق به عمل آمد می توان استنباط کرد که سازمانهای نه تنها ایده های جدید را در مسیر نیازهای سازمانی (پیش بینی موارد لازم )ایجاد می کنند ، بلکه ایده های جدید را جنبه کاربردی بخشیده وبه آنها در روند فعالیتهای سازمانی نیز تحقق می بخشند.
یکی از بنیادنی ترین پرسشهایی که در تحلیل فعالیتهای بشری مطرح می باشد این است که:
انسانها چگونه خلاقیت را از خود بروز می دهند؟ یا به عبارتی ، انسان خلاق تا ظهور خلاقیت در زمینه ای خاص چه مراحلی را طی می کند؟
صاحبنظران برای پاسخ به سؤال مذکور متأسفانه تا کنون شناخت جامعی از فرایند خلاقیت ارائه نداده اند؛ اما اکثر آنان درباره مراحلی از سیر خلاقیت که به شکل مجزا و به هم پیوستهای هستند اتفاق نظر دارند، این مراحل به شرح ذیلند[12]:
برای اینکه استعداد خلاقیت بالقوه فرد، کاملاً از حالت نهفتگی خارج شده و آشکار (بالفعل) گردد، لازم است که انسان نسبت به آزادی فکر ، علی رغم واکنشهای غیر مطلوب اولیه ای که فرد ممکن است دریافت کند، نگرشی مثبت داشته باشد.
بدیهی است که ابتدا فکرهای زیادی غیر عملی به نظر خواهد رسید ، ولی فرد متفکر و خلاق نباید به خود اجازه دهد که این پیش فرض بر روی او اثر گذارد و در نتیجه از روی یأس، دست از نوآوری بکشد و بذر فکر جدید با قضاوتهای نارس، تنیلی ذهنی و موانع فکری از بین برود. برای نمونه ، موانع فرهنگی خلاقیت می تواند شامل موارد ذیل گردد: وضعیت پیشین دانش فرد، دوستان و سازمانهایی که الگوهای عادتی فرد از طریق آنها شکل می گیرد (معمولاًهر چیز نوین که الگوی عادت فرد را بر هم زند ، محکوم یانادیده گرفته می شود) و…
توانایی شناخت وداشتن آگاهی به وجود مسأله و موانعی که فرد را از طراحی برنامه بهتر باز می دارد، از بارزترین نشانه های مسلم حساسیت یک فرد خلاق نسبت به مسأله است.
آدم خلاق ابتدا آنچه را که می خواهد به انجام برساند مشخص می کند، و این امر خود از اهمیت ویژه ای بر خودار است ؛ زیرا بیان دقیق هدف ، ما رابرای تلاشهای خلاقانه در وضح صحیحی قرار می دهد. خلاقیت هنگامی می تواند مؤثر باشد که نیاز یا دلیل فکرهای جدید، شناخته شده باشد. صرف جستجو برای فکرهای جدید، بدون شناخت نیازها وتعیین هدف، کارنا امیدانه و عبثی است. فکر باید با یک هدف معین(یا تلاش برای برنامه ریزی)پیوند بخورد. حساسیت نسبت به مسائل ،به تمرکز ذهنی نیز کمک می کند. لازم است که در فرایند خلاقیت، تلاشها برنواحی نسبتاً محدودی تمرکز یابد؛ در غیر این صورت توان فرد خلاق پخش می شود و خلاقیت را به شدت کند می کند. اختصاص روزانه 20 الی 25 دقیقه به تمرکز کامل بر یک مسأله معین ، ورزش فکری خوبی در تربیت قوه خلاقیت است(این مدت تمرین باید بدون گسیختگی باشد).
فکرها از خزاینی سرچشه می گیرند که به طور عمده شامل دانش فرد، اندیشه های دیگران و تجربیات گذشته اند واین منابع از طریق مطالعه ، مشاهدات شخصی ، گفتگو با اشخاص آگاه، رسانه های گروهی ومسافرت فراهم می شوند.
جستجوی واقعیات باید دامنه وسیعی را بپوشاند و تمام اجزای مسأله را فراهم گیرد.
بدین طریق ، گنجینه اطلاعاتی فراهم می شود که ذهن می تواند غنچه های اندیشه های جدیدی را در گلستان آن بشکفاند. به بیان دیگر:
فکرها در خلاء شکل نمی گیرند.
در این مرحله فرایند خلاقیت ، بر ضرورت زمان ، تلاش، خود نظمی واصرار بر هدف تأکید دارد. اگر چه بعضی از اطلاعات به آسانی به دست نمی آیند، و بسیاری نیز ناقص هستند؛ ولی بهتر است بدانیم که اگر تمام واقعیات شناخته شده باشند، دیگر نیازی به خلاقیت نخواهد بود. اما آنچه که بدیهی است طبقه بندی و دسته بندی کردن مواد خام تفکر است .
سلاست فکر ، به معنای توان گرد آوری فکرهای متنوع و زیاد در مورد مسأله است ؛ ارزش این کار در این است که هر چه میزان فکرهای موجود بیشتر باشد احتمال یافتن راه حل عملی بیشتر است. به بیان دیگر:
کمیت فکرها در خلاقیت دارای اهمیت زیادی است.
یکی دیگر از عوامل مهم محرک خلاقیت ، تعیین یک «قرار زمانی» برای ایجاد و گردآوری فکرهاست، انسان در غالب موارد تمایل به مسامحه دارد،لذا فکرهای به دست آمده را نباید ارزیابی ؛ زیرا ارزیابی موجب متوقف ساختن روند بروز فکرهای نوین می گردد از این رو برای جلوگیری از این مسأله بهتر است پس از اینکه مقدار قابل توجهی از فکر برای بررسی فراهم آمد، آنگاه ارزیابی صورت پذیرد. این مرحله باید آن قدر ادامه یابد تا گردآوری هر نوع اطلاع واندیشه مفید دیگری ممکن نباشد.
در موقع معینی برای تحصیل تعدادی فکر تلاش کنید واز ارزیابی آنها در طول این مرحله از فرایند خلاقیت اجتناب ورزید.
هنگاهی که پس از کار سخت و مداوم بر روی یک طرح ، در آدمی حالت عجز پدیدار میشود؛ بهترین کار، پرهیز از وارد ساختن فشار بر ذهن برای فعالیت بیشتر است. یعنی اینکه ذهن خودآگاه، خود را از مسأله فارغ و آن را آسوده گذاریم.به هر حال علم روانشاسی میگوید که ذهن خود آگاه، تنها قسمت کوچکی از قدرت ذهنی آدمی را تشکیل می دهد، و در بخش عمده ای از سلولهای ناشناخته مغزی ما(ضمیر ناخودآگاه)تعداد نا مشخص و
مجهولی از واقعیات و معانی ، با فرایندهای ضمیر ناخودآگاه ما تداعی پیدا می کنند؛ به همین جهت اگر پس از پدیدار شدن حالت عجز به ذهن خود آگاه فراغتی بدهیم، برای ذهن ناخودآگاه این فرصت ایجاد می شود تا به کمک تداعی ، به یافتن راه حلی برای مسأله طراحی شده یاری کند.
[1] -به پیوسته شماره 8 مراجعه شود.
[2] .Kaiser, <You and Creativity> Aluuminum News, vol.25,no.3(1968),p.4.
[3] -George R.Terry,Principles of Management,(Homewood, III. Ric-hard D.Iewin,1975),p.227
[4] -Ibid
[5] -به پیوست شماره 9 مراجعه شود.
[6] - Gray A.Steiner, The Creative Organization,(Chicago:The Univer-sity of Chicago , Graduate School of Business Administretion, 1962),pp.22-23.
[7] George R. Terry,op. Cit. ,pp .227-228.
[8] -Innovation
[9] -Creativity
[10] -Harold Koontz,op.cit.,pp.228-237.
[11] -Flippo
[12] -George R. Terry,op. Cit., pp.228-231.
[13] -Geprge R. Terry.op.cit., p . 230
تعداد صفحه :41
دانلود تحقیق آموزشی با موضوع قاعده اصول 12 گانه خوشنویسی که شامل 8 صفحه میباشد:
نوع فایل : Word
قاعده اصول 12 گانه خوشنویسی
اصول به معنی ریشه ها و پایه هاست و در اصلاح عبارت است از حسن تشکیل مفردات حروف و استحکام و اعتدال آنها تا یاء از حیث قوت- ضعیف – سطح – دور- صعود مجازی و حقیقی و مجازی – اصول – کرسی – ترکیب – و شان بطوریکه در حلقه ها و گره ها و ارسال حق هر یک به کمال ادا گردد.
1-ترکیب باید حروف و کلمات را طوری قرارداد که چشم از دیدن آن احساس رضایت کند و قلب آرامش بخشد در خط نباید خلوت و و جلوت دیده شود بلکه باید مناسب باشد. بین حروف و کلمات باید فاصله ها به اندازه یکسان دیده شود ابعاد منطقی – معنوی که ایمان و اعتقاد قلبی هنرمند را به دنبال دارد ایجاد شود ترکیب یا composition جایگاه مهمی در خوشنویسی دارد یک تابلوی هنری همیشه در نگاه اول ارزیابی می شود و اگر اجرا خیلی فنی باشد اما کل ناهماهنگ انجام گرفته باشد.