اختصاصی از کوشا فایل
دانلود با لینک مستقیم و پرسرعت .
فرمت فایل : word(قابل ویرایش)
تعداد صفحات:71
مقدمه :
انسان نقش مواد معدنی را در خوراک حیوانات را از ابتدای اهلی کردن حیوانات و پرورش گله ای آنها تشخیص داده است. علیرغم قدمت این تشخیص هنوز هم موضوعات مهم و ناشناخته ای در مورد تغذیه و کاربرد مواد معدنی بویژه برای حیوانات پر تولید وجود دارد. برای بیان نقش و اهمیت کاربرد مواد معدنی در تهیه خوراک دام و طیور تقسیم بندی زیر را که بر اساس هدفهای افزودن این مواد در خوراک می باشند، ارائه می گردد.
الف: تکمیل عناصر مورد نیاز متابولیسم بدن حیوانات جهت سلامتی
ب: افزودنی های غیر مغذی تحریک کننده و افزایش دهنده قدرت هضم .
ج: افزودنی های معدنی جهت آماده سازی خوراک و افزایش کیفیت تولید.
تقسیم بندی فوق نقش و اهمیت بعضی از مواد معدنی را که جهت برآورد بیش از یک هدف قید شده اضافه می گردد را انکار نمی کند.
مواد معدنی مختلف به دلیل اینکه تأثیرات پیچیده ای در خوراک دام و طیور نشان می دهند که نقش کاربرد آن بیش از یک هدف یاد شده جلوه گر می شود. به همین دلیل در این نوشتار مواد معدنی و اهداف افزودن آنها را بطور کامل منفک نکرده و در مورد هر یک از ترکیبات معدنی و کانیهای خوراکی بطور کلی توضیحاتی ارائه می گردد.
۱-۱-عناصر مورد نیاز متابولیسم بدن
ضرورت وجود عناصر کلسیم ca ، فسفر p ، منیزیم، k ،Na ، cl ، s ، I ید، آهن، Cu مس، کبالت Co ، منگنز Mn ، روی Zn ، سلنیوم se ، مولیبدن Mo ، فلوئور F ، کروم Cr ، سلسیم Si، وانادیم V ، برای یک یا چند گونه حیوان ثابت شده است که بدون شک برای اکثر حیوانات نیز ضروری می باشند.
بهمین ترتیب مدارک کافی وجود دارد که نشان مید هد قلع Sn و نیکل نیز احتمالاً ضروری هستند. همچنین این احتمال می رود که به لیست عناصر ذکر شده عناصر مورد نیاز دیگری نیز درآینده افزوده گردد.
(عناصر مورد نیاز بدن حیوانات به چند روش تقسیم بندی می گردند. یکی از مناسب ترین روشها، استفاده از اختلاف وسیع در مقادیر مورد نیاز یا افزودنی در جیره می باشد. در این تقسیم بندی
مواد به عناصر پر مصرف ( یا اصلی ) و عناصر کم مصرف تقسیم بندی می شوند. در جدول شماره یک لیست عناصر مهم و مقدار عناصر پر مصرف و عناصر کم مصرف مورد نیاز در حیوانات اهلی ارائه شده است. البته عدم ارائه لیست بعضی از عناصر کم مصرف در جدول فوق الذکر از کم ارزشی این عناصر نمی باشد و تنها به دلیل مقدار کم این عناصر در بدن، و همچنین تأمین اکثر آنها در حالت معمولی توسط خوراکهای ترکیبی، بدون افزودن مکملهای معدنی این مواد است.
مقادیر مورد نیاز عناصر ضروری پر مصرف بطور قابل توجهی بیشتر از ۱۰۰ یا بصورت درصدی از وزن بدن حیوانات می باشد. و عناصر ضروری کم مصرف همیشه کمتر از این مقدار می باشد. در جدول (۱-۱ ) لیست برخی از عناصر و مقدار آنها آورده شده است)
جدول ( ۱-۱ ) لیست و مقدار عناصر کم مصرف و پر مصرف مورد نیاز در بدن حیوانات
عناصر پر مصرف درصد % عناصر کم مصرف Mg / kg
Ca کلسیم ۵/۱ آهن ۵۰-۲۰
P فسفر ۱ روی ۵۰-۱۰
K پتاسیم ۲/۰ مس ۵-۱
سدیم Na 16/0 منگنز Mn 5/0-2/0
کلر Cl 11/0 ید I 6/0-3/0
گوگرد s 15/0 کبالت Co ۱-۰۲/۰
منیزیم Mg 04/0 سلنیوم Se 7/1
مولیبدن Mo 4-1
( ۱ – ۳ ) اهمیت شکل شیمیایی مواد معدنی :
اگر چه اغلب شکل عناصر معدنی تغییری نمی کند ولی دارای فرمهای شیمیایی، ظرفیت، ترکیب و پیوندهای مختلفی می باشند. فرم شیمیایی تأثیر عمده ای روی مسیری که ماده معدنی بوسیله حیوان متابولیزه می شود می گذارد. اشکال مختلف شیمیایی مواد معدنی نه فقط جذب و مصرف مواد معدنی را تحت تأثیر قرار می دهد، بلکه متابولسیم بعد از جذب را نیز ممکن است بطور محسوسی تغییر دهد.
اختلاف عمده ای در شیوه استفاده از ترکیبات مختلف معدنی بین حیوانات متفاوت وجود دارد بطوریکه بعضی از ترکیبات شیمیایی مواد معدنی دارای قابلیت جذب بهتری توسط گونه ای از حیوانات بوده، در صورتیکه برای نوع دیگر دارای قابلیت بیولوژیکی پایین و یا حتی فاقد ارزش می باشد. به همین دلیل بایستی درباره انتخاب ترکیب شیمیایی مواد معدنی برای حیوانات دقت
بیشتری بعمل آید تا مواد معدنی که دارای ارزش بیشتری برای حیوان می باشد انتخاب شود.
در این زمینه به ذکر مثالهایی که بصورت جدول شماره (۱-۲) و (۱-۳ ) ارائه می گردد پرداخته شود. در جدول شماره ( ۱-۲ ) ارزش بیولوژیکی شکل های متفاوتی از ترکیبات فسفر برای یک گونه حیوان یعنی طیور اشاره شده است.
در جدول شماره (۳) اشکال شیمیایی مختلف از عنصر منگنز و قابلیت جذب بیولوژیکی آنها برای سه گونه مختلف از حیوانات نشان داده شده است.
جدول (۱-۲ ) ارزش نسبی بیولوژیکی منابع فسفرهای غیر آلی برای طیور
بتا – تری کلسیم فسفات ۱۰۰ درصد
دی کلسیم فسفات (۹۸-۹۶ ) درصد
پودر استخوان (۱۰۰ –۹۰ ) درصد
سنگهای فسفاته فلوئور زدایی شده (۹۴-۷۰) درصد
جدول شماره ( ۱-۴ ) ارزش نسبی بیولوژیکی ترکیبات مختلف منگنز
نوع حیوان / نمکهای منگنز دار خوک طیور نشخوار کنندگان
سولفات منگنز ۱۰۰ ۱۰۰ ۱۰۰
کربنات منگنز – ۷۰ –
اکسید منگنز ۱۰۰ ۹۰ ۱۰۰
۱-۴ نقش متابولیکی عناصر معدنی
عناصر معدنی نقش گسترده و متنوعی را در بدن ایفا می کنند. معمولی ترین نقش عناصر معدنی ارتباط آنها با سلولها می باشد. منیزیم جزء معمولی ترین فعال کننده آنزیمها می باشد. کلسیم جهت فعال سازی سیستمهای آنزیمی ارسال کننده پالس های عصبی و کنترل عضلانی لازم می باشد. فسفر، منیزیم، کلسیم عامل اصلی تکمیل کننده استخوان بندی بدن می باشند و عناصری همانند سدیم ، پتاسیم و کلر برای حفظ مایعات ضروری بدن لازم می باشند.
فعالیت عناصر کم مصرف متنوع می باشند بطور نمونه منگنز، مس، سلنیم و مولیبدن دارای نقش اساسی در بسیاری از سیستم آنزیمها می باشند.
آهن و مس جهت ترکیبات خون ضروری است. کبالت برای ویتامین B12 که تکمیل کننده کاربری انرژی است لازم است و ید نقش اصلی را در هورمون داراست. زئولیت ، باعث تسریع رشد در حیوانات و تسهیل حمل خوراک توسط این کانی می گردد. افزودن پرلیت و رمیکولیت ها باعث رقیق شدن شیر و تولید شیر کم چربی و مداوم می گردد و چندین مثال دیگر که در این موارد تا حد امکان هنگام معرفی مواد معدنی به نقش آنها نیز اشاره خواهد گردید.
۱-۵ مسائل ناشی از کمبود عناصر معدنی
کمبود مواد معدنی در خوراک روزانه حیوانات در جهت تأمین احتیاجات فعالیتهای روزمره، موجب بروز یک سری اثرات سوء در عملکرد طبیعی بدن حیوانات می شود.
کمبود عناصر معدنی ممکن است تغییرات اساسی روی تضعیف ماهیچه ها، لاغری، کم خونی، عقب ماندگی یا بسیاری از بیماریهای دیگر که از کمبود عناصر معدنی ناشی می شود را انجام دهد. تأمین عناصر معدنی مورد نیاز بدن حیوانات توسط مکملهای خوراکی می تواند این کمبود را کاهش داده اگر چه در این مرحله امکان عدم ظهور علائم کمبود عناصر معدنی وجود دارد اما جهت رفع نیاز و بهبود بایستی افزودن مکملهای معدنی ادامه داده شود.
جهت رشد و بازدهی بیشتر پرورش حیوانات با در نظر گرفتن مسائل و هزینه ها ی متوالی مالی توصیه می گردد مواد مغذی افزوده شود.
( بایستی در نظر گرفت که تمام مواد معدنی و در حقیقت تمام مواد مغذی اگر بیش از حد خورده شود می توانند سمی باشند. حد اطمینان بین حداقل مورد نیاز در جیره غذایی و مقداری که تأثیر سوء دارد در نوسان بوده و میزان آن بر حسب نوع مواد معدنی و شرایط فرق دارد. برای مثال اگر نمک طعام (Nacl) فقط به میزان ۴ تا ۵ برابر غلظت مورد نیاز خوراک در جیره خ
۱-۶- آلودگی با مواد سمی و ذرات سنگین فلزات
مواد معدنی شامل سرب ( pb ) ، جیوه Hg ، کادمیوم Co ، فلوئور F، (مولیبدن Mo ) مشکلات عملی بیشتری را برای خوراک بوجود می آروند.
این نوع خوراکهای آلوده باعث بروز انواع بیماریها می گردد. سازمان تنظیم غذای حیوانات در سال ۱۹۹۸ لیستی از عناصر و محدوده قابل قبول از وجود آنها را در غذا بصورت کامل ارائه کرده است.
(schedulte 5 part 1 )
در جدول شماره (۱-۴ ) برای نمونه حداکثر مقدار مجاز برای عناصر سنگین و سمی در ترکیبات و نمکهای منگنزهایی که جهت مصارف خوراکی تهیه می گردند ارائه گردیده است.
جدول شماره ۱-۴ حداکثر مقدار مجاز عناصر سنگین و سمی در ترکیبات منگنز خوراکی
عناصر حداکثر مجازmg/lit عناصر حداکثر مجاز mg/lit
سرب ۵ آرسنیک ۵
جیوه ۲/۰ سلنیوم ۱
کادمیوم ۱ کروم ۵
نقره ۵
( همانند جدول فوق برای اکثر مواد معدنی جهت مصارف خوراکی و کشاورزی جدولهای حداکثر مقدار مجاز وجود دارد لذا بایستی سعی گردد مواد معدنی که انتخاب می گردند سنگ مادر آنها فاقد این عناصر باشند در غیر اینصورت بایستی با روشهای کانه آرایی مواد مزاحم را تا حد مجاز حذف نمود.
۱-۷ کانیهای یا عناصر پر مصرف
بدلیل گستردگی عناصر مورد نیاز متابولیسم بدن، این عناصر را به دو گروه بزرگ عناصر پر مصرف و کم مصرف تقسیم بندی می شود. این تقسیم بندی بر اساس مقدار مورد نیاز و موجود در بدن حیوان می باشد و هیچگونه مقایسه ارزش متابولیکی عناصر را در بدن شامل نمی شود.
۱-۷-۱ منابع معدنی تأمین کننده کلسیم
کلسیم فراوان ترین عنصر معدنی دربدن حیوانات می باشد. حدود ۹۹ % از کلسیم در استخوان بندی و دندانهای حیوان جای می گیرد. کلسیم نقش مهمی در بدن داراست که از آن جمله می توان به موارد تشکیل استخوان و دندان، تولید مثل، ترشح شیر، افزایش وزن، تولید تخم مرغ، کیفیت پوسته تخم مرغ و غیر ه اشاره کرد.
کلسیم مورد نیاز جهت مصارف خوراکی بصورت کربنات کلسیم تهیه می گردد. در اوائل استفاده از مواد معدنی جهت تأمین کلسیم مورد نیاز طیور فقط از گوش ماهی استفاده می گردید. اخیراً از منابع دیگری همانند سنگ آهک، باطله های سنگ بری ها، صدف های دریایی، خرچنگ ها نیز استفاده می گردد.
سنگ آهک پر مصرف ترین ماده معدنی در خوراک دام و طیور می باشد. بطور متوسط (۲-۱) درصد در خوراک دام و ( ۸-۷) درصد در خوراک طیور تخم گذار مصرف می گردد.
حیوانات نشخوار کننده ای که اغلب توسط حبوبات و غله پرورش داده می شوند بیشتر در معرض کمبود کلسیم قرار دارند. این کمبود باعث نرمی استخوان، اشکال در دندان و استخوان بندی، کاهش رشد و غیره می گردد.
در مقابل مصرف بیش از اندازه مورد نیاز حیوانات باعث تأثیر منفی در جذب سایر عناصر می گردد.
طبق استاندارد ASTM (92- 706c) خواص شیمیایی مواد معدنی آهک مصرفی جهت خوراک دام و طیور بایستی مطابق مشخصات ارائه شده در جدول شماره ( ۱-۵ ( باشد.
جدول شماره ( ۱-۵ ( مشخصات آنالیز شیمیایی منابع معدنی جهت مصارف خوراکی (ASTM )
انواع مصارف آهک مینیمم درصد
Caco3 ماکزیمم درصد
Mgco3 مینیمم درصد
Mgco3 رطوبت درصد
کلسیم بالا ۹۵ ۵ – ۵/۰
منیزیم دار ۶۰ ۳۵ ۵ ۵/۰
دولومیت ۴۹ ۴۶ ۳۵ ۵/۰
سنگ آهک ۸۲ – – –
از منابع غیر معدنی تأمین کلسیم در بازار تهیه خوراک دام و طیور می توان به باطله های گوشت، استخوان های خرد شده و پودر ماهی اشاره کرد.
این مواد همچنین جهت برآورد فسفر مورد نیاز جیره خوراک دام و طیور نیز افزوده می گردند. بزرگترین عیب این مواد بخصوص دو مورد اول بروز عدم رعایت نظافت و توزیع بیماریهای واگیر دار می باشد.
در اکثر کشورهای اروپایی با وجود منابع غیر معدنی کلسیم مصرف ماده معدنی آهک جهت تأمین کلسیم مورد نیاز رتبه اول را داراست. بطوریکه در کشور انگلستان مصرف سنگ آهک جهت خوراک دام و طیور سالیانه بطور متوسط ۳۷۰ هزار تن است. یکی از مسائل محدود کننده مصرف آهک که بایستی حتما مد نظر قرار بگیرد هزینه حمل این ماده معدنی از سر معدن تا محل مصرف می باشد که این مشکل می تواند خیلی از موارد معدنی را حذف نماید.
با وجود اینکه روند مصرف صدفهای دریایی برای طیور افزوده می گردد ولی این ماده جهت تأمین کلسیم مورد نیاز نشخوار کنندگان و سایر حیوانات پرورشی کمتر مصرف می گردد.
صدفهای دریایی جهت تأمین ویتامینهای مورد نیاز کمتر مورد توجه قرار می گیرند. به هر حال این ماده معدنی دریایی سالیانه در کشورهای اروپایی ۱۰۰ هزار تن جهت مصرف خوراک دام و طیور استفاده می گردد.
به هر حال تأمین کلسیم مورد نیاز طیور در صنعت پرورش مرغان تخمگذار از اهمیت بسزایی برخوردار است. زیرا که جیره غذایی طیور ارتباط مستقیم با مقاومت پوسته تخم مرغ دارد. ثابت شده است که استفاده از صدف دریایی در خوراک طیور باعث افزایش کیفیت پوسته تخم مرغ گردیده و سایز تخم تولید شده را نیز افزایش داده و در نهایت باعث کاهش شکستگی تخم مرغها می گردد.
بنابر گزارش با اضافه کردن (۵-۴ ) درصد صدف دریایی به خوراک طیور ۲% کاهش شکستگی تخم مرغ را سبب می شود. در جدول شماره ( ۱-۶ ) آنالیز شیمیایی نوعی صدف دریایی که جهت مصارف خوراک دام و طیور استفاده می گردد آورده شده است.
جدول شماره ( ۱-۶) آنالیز صدف دریایی مصارف خوراک دام و طیور
Caco3 %93 Na %81 /0 Fe P.P.M 5/0
Ca %37 cl %56/0 Cu p.p.m 6
co3 %56 Mn p.p.m85 مواد آلی %۸/۲
Mg %18/0 K p.p.m131 چگالی Cm3 /g 8/2
۱-۷-۲ منابع تأمین کننده فسفر:
منابع تأمین کننده فسفر مورد نیاز و ترکیبات معدنی مورد استفاده در خوراک دام و طیور در فصول بعد بیشتر توضیح داده خواهند شد لذا در این قسمت از ارائه توضیحات صرفنظر می گردد.
۱-۷-۳ منابع معدنی تأمین کننده منیزیم
منیزیم از کلاتیونهای مهم و ضروری در تغذیه حیوانات و گیاهان است. این عنصر نقش بسیار مهم و اساسی در فعال کردن صدها آنزیم داراست.
کمبود این عنصر بیشتر در حیوانات نشخوار کننده و شیرده که در چراگاهها تغذیه می شوند مشاهده می گردد. این کمبود دلایل متعددی می تواند داشته باشد که از آن جمله می توان به کاهش مقدار منیزیم قابل دسترسی از گیاه که در نتیجه استفاده از گیاهان تازه پرورش یافته با کودهای نیتراته ناشی می شود، شرایط آب و هوایی و تغییر ترکیب جیره غذایی اشاره کرد.
امراض متعددی در اثر کمبود منیزیم در حیوانات مشاهده می گردد که می توان سرگیجه، ریزش مو، ضایعات پوست، ایجاد لخته های خون در لاله گوش و تورم لثه و غیره نام برد. در مرغان تخم گذار کمبود منیزیم باعث کاهش سریع تخم گذاری، کاهش اندازه تخم مرغ و وزن تخم مرغ می گردد. مقدار کلسیم و فسفر جیره باعث افزایش منیزیم مورد نیاز جوجه ها می شود.
چندین روش تأمین منیزیم مورد نیاز حیوانات وجود دارد. معمول ترین روش تأمین عنصر منیزیم به شکل منیزیم کلسینه۱ می باشد. در شرایط ایده آل مقدار جذب منیزیم از این ترکیب بهتر می باشد.
عواملی که روی این جذب تأثیر می گذارد عبارتند از اندازه ذرات، درجه حرارت، عمل کلسینه منیزیم، منابع تأمین ماده معدنی.
بهترین دما جهت کارایی بالا و جذب بهتر در عمل کلسینه کردن ۸۰۰ الی ۱۰۰۰ درجه سانتیگراد می باشد. در عمل جهت مصارف خوراک دام سایز منیزیم کلسینه بصورت معمول mm 5/1 – ۱/۰ می باشد. جهت مصارف خوراک طیور و آبزیان این رنج بین ۲ /۰ – ۱/۰ می باشد. منیزیم کلسینه بصورت جعبه های لیسیدنی، ترکیبات خوراکی بصورت پاشیده شده در چراگاهها ، همچنین بصورت منیزیم محلول در منابع نوشیدنی حیوانات جهت تأمین منیزیم استفاده می گردد. مصرف سالیانه این ترکیب در انگلستان بالغ بر ۴۰ هزار تن و در ایالات متحده حدود ۸۰-۶۵ هزار تن کوچک می باشد. در جداول شماره ( ۱-۷) نمونه ای از آنالیز شیمیایی منیزیم کلسینه مورد استفاده در خوراک دام و طیور آورده شده است.
جدول شماره (۱-۷ ) آنالیز شیمیایی منیزیم کلسینه مصرفی در خوراک دام و طیور
حداقل مقدار قابل قبول
%۸۵ Mgo
%7 Cao
% 6/3 Sio2
%5/2 Fe2o2
%4/0 Al2o3
%5/1 LOI
۱-۷-۴ نمک Nacl
طلب نمک برای برقراری حیات یک پافشاری ذاتی برای تمام حیوانات است. نمک طعام تأمین کننده دو عنصر مهم و اساسی سدیم و کلر برای بدن حیوان می باشد. مقدار مصرف نمک برای گاوهای شیری قابل توجه می باشد. روشهای تهیه نمک برای خوراک دام و طیور عبارتند از: تهیه بلوکهای لیسیدنی از نمک و افزودن بصورت پاشیدن روی خوراک و ترکیب با سایر مواد غذایی .
کیفیت سنگ نمکهای معدنی برای مصارف خوراک دام و طیور متفاوت است. بایستی حداقل ۹۲% حاوی نمک طعام Nacl باشد. اندازه ذرات مصرفی جهت گاوها پنج میلیمتر می باشد. برای طیور اندازه ذرات کوچکتری مورد نیاز بوده و کیفیت نمک مصرفی نیز بایستی بهتر باشد. سایز مورد نیاز طیور (۶/۰ –۱۵/۰ ) میلیمتر می باشد. مصرف نمک در صنعت خوراک دام و طیور در کشور انگلستان به ۷۸ هزار تن در سال و در کشور آمریکا حدود ۰۰۰/۲۰۰۰ (دو میلیون ) تن کوچک در سال است.
نمکهای سدیم به آسانی جذب و در بدن به گردش در می آیند.
افزایش جزئی سدیم در جیره طیور و سایر حیوانات معمولاً مشکل مهمی بوجود نمی آورد مگر اینکه آب مصرفی حاوی مقداری نمک باشد. طیور با افزایش مصرف آب، نمک زیادی را دفع می کنند. حدود ۷% نمک در آب آشامیدنی باعث آبکی شدن مدفوع، کاهش رشد، کاهش اشتها، و احتمالاً تلفات جانی می گردد.
کلرمیل ترکیبی اضافی برای ترکیب با پروتئین دارد و این خاصیت کلر را قادر می سازد که در توان بخشی به قدرت یونی محیط خارج سلولی نقش عمده ای داشته و به عنوان آنیون دائمی گیرنده یون سدیم عمل نماید. در جدول شماره (۱-۸ ) مقدار مصرف نمک بصورت پوند در سال برای گروهی از حیوانات ارائه شده همچنان که قبلاً توضیح داده شده مصرف نمک برای گاوهای شیری بالا می باشد.
جدول شماره (۱-۸) مصرف سالیانه نمک برای برخی از حیوانات
حیوان Ib/year حیوان Ib/gear
گاوهای شیری ۵/۵۳ بوقلمون ۹
گاوهای گوشتی ۲۲ بره ۵/۴
گوساله (۲-۱ ساله) ۱۸ بزغاله ۵/۴
گوساله((۱-۰) ساله ۹ بوفالوی آبی ۲۵/۲۹
بز شیری ۱۸ طیور در خوراک ۴۱۷/۰
بز گوشتی ۹
۱-۸ برخی از کانیهای کم مصرف
علاوه بر کانیهای ذکر شده اغلب حیوانات احتیاج به مقدار متنابهی از عناصر را دارند. مقدار مصرف این عناصر و یا ترکیبات مختلف شیمیایی آنها در جیره خوراک دام و طیور کم می باشد. ولی بالا بودن قدرت مانور و قیمت این ترکیبات در مقایسه با عناصر پر مصرف یا ترکیبات معدنی آنها ارزش قابل توجهی را به این گروه می دهد. عناصر مهم و اساسی که در صنعت خوراک دام و طیور اغلب به صورت ترکیبات معدنی و شیمیایی به جیره غذایی افزوده می گردند عبارتند از: مس، منگنز، روی، آهن، سلنیم، کبالت . در این نوشتار بیشتر در مورد منگنز و منابع تهیه و ترکیب شیمیایی آن پرداخته می شود و در مورد برخی از عناصر توضیحات مختصر ارائه می گردد.
۱-۸-۱ منابع معدنی تأمین روی
بدن یک حیوان معمولی جمعا حدود mg/kg 30 روی دارد. روی در برخی از آنزیمهایی که در سوخت و ساز پروتئین ها و کربو هیدراتها دخالت دارند وجود دارد. کمبود روی در طیور باعث تعویق رشد، کوتاه و ضخیم بودن استخوانها و بزرگی مفصل زانو، ضایعات پوستی بخصوص در ناحیه پاها، کاهش رشد پرها و کاهش تولید تخم مرغ می گردد. در اکثر حیوانات اثرات کمبود روی مشابه طیور می باشد. کمبود روی در انسانها باعث کوتاهی قد، کاهش رشد بیضه ها و عدم بروز صفات جنسی و تشدید رنگ پوست می گردد. امکان تأمین روی مورد نیاز انسان از طریق افزایش روی در تخم مرغ، گوشت ، مرغ و خوک وجود دارد.
علاوه بر مصرف خوراکی، ترکیبات روی اثرات قابل توجهی بر سوخت و سایر بهبود سوختگی و زخمها دارد. اگر چه به نظر می رسد مقدار روی موجود در بدن قبل از سوختگی و زخم اهمیت اولیه ای در سرعت بهبود داشته باشد ولی این امکان وجود دارد که با مصرف نمکهای روی سرعت التیام زخمهای جراحی شده را تسریع نمود.
در مواردی که غذای معمولی روی مورد نیاز طیور را تأمین نکند از منابع معدنی روی استفاده می گردد که با توجه به قیمت آنها و سهل الوصل بودن آنها در شرایط متفاوت از سولفات روی، اکسید روی و کربنات روی استفاده می گردد.
۱-۸-۲ منابع تأمین آهن
آهن مورد نیاز بدن حیوانات بطور متوسط (۸۰-۲۰) mg/kgمی باشند آهن در بدن حیوانات نقشهای مهم و اساسی را داراست که مهم ترین آنها وجود آهن در هموگلوبین خون می باشد. بطوریکه هموگلوبینهای خالص انواع حیوانات ( ۳۳۵/۰ ) درصد آهن داراست. با توجه به این توضیحات کمبود آهن باعث کمبود خون در بدن، زرد ی پوست، کاهش حجم هموگلوبینها می گردد. زیادی نمکهای آهن در جیره باعث اختلالات تغذیه می گردد، مانند فسفات آهن غیر محلول که باعث کاهش جذب فسفر می گردد. فسفات آهن غیر محلول عناصر معدنی کمیاب را جذب کرده و در نتیجه مانع جذب آنها نیز می گردد.
زرده تخم مرغ منبع خوبی از آهن می باشد و یکی از بهترین منابع آهن در تغذیه انسان است. زیادی آهن زرده تخم مرغ باعث نارضایتی مصرف کنندگان می شود به دلیل اینکه سبز رنگ شدن هاله زرده تخم مرغ در هنگام آب پز کردن تخم مرغها شکسته می شوند قابل رؤیت است.
کمبود آهن موجود در جیره خوراک دام و طیور بصورت نمکهای معدنی و ترکیبات شیمیایی برطرف می گردد. در ایران بیشترین ترکیب مصرفی سولفات آهن می باشد که به راحتی از ترکیب اسید سولفوریک با قراضه های آهن تهیه می گردد از سایر ترکیبات آهن همانند اکسید هیدراته آهن در تهیه مکملهای معدنی استفاده می گردد.
