نوع فایل: word
قابل ویرایش 50 صفحه
چکیده:
طی چند سال اخیر بحث ریسک و مدیریت آن در ادبیات مالی و بانکی بسیار مورد توجه قرار گرفته است. به بیان دیگر نظام مالی و بانکی با انواع گوناگونی از ریسک روبه‌رو است که مدیریت آنها در جای خود بسیار اهمیت دارد. نظام بانکداری و مالیه اسلامی نیز با عنایت به ویژگی‌های خاص خود با ریسک‌هایی روبه‌رو است. این ریسک‌ها از دو دیدگاه قابل بررسی است. نخست؛ ریسک‌هایی که بین نظام بانکی و مالی متعارف واسلامی مشترک هستند. دوم؛ ریسک‌هایی که فقط در بانک‌های اسلامی وجود دارد. از این‌رو شناسایی و مدیریت انواع ریسک در نظام مالی و بانکی اسلامی بسیار مهم است. الگوی کنونی بانکداری بدون ربا در کشور نیز با توجه به ویژگی‌های خاص آن با ریسک‌هایی روبه‌رو است. برخی از این ریسک‌ها با ابزارهای رایج و متعارف مدیریت ریسک قابل کنترل هستند، اما برخی دیگر با روش‌های رایج قابل مدیریت نیستند.
در این مقاله پس از مروری بر مطالعه‌های انجام‌شده درباره ریسک و مدیریت آن در بانکداری اسلامی، انواع ریسک‌هایی که نظام بانکی کشور با آن روبه‌رو است؛ مورد بررسی و تحلیل قرار می‌گیرد و سرانجام چند روش کاربردی سازگار با اصول و مبانی اسلامی جهت مدیریت انواع ریسک پیشنهاد می‌شود.
مقدمه:
یکی از مهم‌ترین تکنیک‌های بخش مالی و بانکی که امروزه بسیار مورد توجه قرار گرفته است، تکنیک مدیریت ریسک است. نظام مالی و بانکی با توجه به ویژگی‌های خاص آن با انواع گوناگونی از ریسک و مخاطره مانند: ریسک اعتباری، ریسک نقدینگی، ریسک بازار و ... روبه‌رو است. از طرفی شناسایی، کنترل مقدار و میزان هر یک از این ریسک‌ها در جایگاه خود برای بخش مالی و بانکی بسیار پر اهمیت است. بنابراین، تکنیک مدیریت ریسک از یک‌سو به تبیین و تشخیص انواع ریسک می‌پردازد و از سوی دیگر، روش‌های مدیریت این ریسک‌ها را ارایه می‌کند.
نظام بانکداری ایران با توجه به الزام‌های شرعی و ویژگی‌های خاص آن در تخصیص و تجهیز منابع با ریسک‌های ذیل روبه‌رو هستند:
ریسک‌هایی که همه بانک‌های متعارف و اسلامی در برخورد با آن مشترک هستند؛
ریسک‌هایی که فقط نظام مالی و بانکی اسلامی با آن روبه‌رو می‌شود.
با توجه به ویژگی‌های خاص در تخصیص و تأمین وجوه و الزام‌های شرعی، نظام مالی و بانکداری اسلامی با پاره‌ای از ریسک‌های روبه‌رو می‌شود که تکنیک و روش‌های مدیریت ریسک متعارف قابلیت برخورد با آنها را ندارند. از این‌رو ارایه روش‌های مدیریت ریسک در بانکداری اسلامی که از یک‌سو با قانون‌ها و الزام‌های شرعی مطابقت داشته باشد و از سوی دیگر قابلیت کاربرد در این نظام را داشته باشد، ضرور است.
افزون بر آن‌دو الگوی کنونی بانکداری بدون ربای ایران نیز با توجه به ویژگی‌های خاص آن با ریسک‌هایی روبه‌رو است که برخی قابل کنترل و برخی دیگر با روش‌های رایج قابل مدیریت نیستند.
از این‌رو الگوی بانکداری بدون ربای ایران نیاز به بررسی انواع ریسک و مدیریت آنها با توجه به قانون‌های اسلامی را دارد. در مقاله کوشیده شده انواع ریسک و روش‌های مدیریت آن در بانکداری غیرربوی ایران مورد بررسی قرار گیرد. در این جهت ابتدا مطالعه‌های انجام‌گرفته درباره مدیریت ریسک در بانکداری اسلامی و بدون ربا مورد بررسی خواهدگرفت. پس از آن مروری بر ادبیات مدیریت ریسک در بانکداری متعارف انجام خواهد پذیرفت و پس از معرفی ساختار بانکداری بدون ربا در ایران، انواع ریسک‌های موجود در نظام بانکی کشور معرفی و روش‌های مدیریت آنها ارایه می‌شود و سرانجام جمع‌بندی و ارایه پیشنهادهایی برای مدیریت ریسک در نظام بانکداری بدون ربای کشور ارایه می‌شود.
فهرست مطالب:
چکیده
مقدمه
ادبیات موضوع
فرایند و نظام مدیریت ریسک در بانکداری متعارف
بررسی روش‌های مدیریت ریسک‌های معین
چگونگی مدیریت ریسک اعتباری
نحوة مدیریت ریسک نرخ بهره
راه‌های مدیریت ریسک نقدینگی
چگونگی مدیریت ریسک عملیاتی
برسی و تحلیل نظام کنونی بانکداری بدون ربای ایران
تجهیز منابع در نظام بانکداری بدون ربای ایران
سپرده قرض‌الحسنه جاری
سپرده قرض‌الحسنه پس‌انداز
سپرده سرمایه‌گذاری
تخصیص منابع در نظام بانکداری بدون ربای ایران
اعطای وام قرض‌الحسنه
عقدهای مبادله‌ای
عقدهای مشارکتی
سرمایه‌گذاری مستقیم
روش‌های تخصیص منابع
بررسی و تحلیل انواع ریسک در نظام بانکداری بدون ربا ایران
ریسک اعتباری
ریسک قیمت
ریسک عدم تعدیل
ریسک نقدینگی
ریسک عملیاتی
ریسک اعتماد
ریسک کاهش سپرده
ریسک دولت
ریسک‌های تخصیص وجوه در بانکداری بدون ربای ایران
عقدهای مبادله‌ای
ریسک اعتباری جعاله
اجاره به شرط تملیک
ریسک عدم تعدیل
ریسک اعتباری
سلف
ریسک قیمت
ریسک اعتباری
ریسک نقدینگی
فروش اقساطی
ریسک عدم تعدیل
عقدهای مشارکتی
قراردادهای سهمی از سود
ریسک اعتباری
ریسک قیمت
ریسک عملیاتی
قراردادهای سهمی از محصول
پیشنهاد ابزارها و روش‌های مدیریت ریسک در نظام بانکداری بدون ربای ایران
ذخیره‌های زیان اعتباری (Loan Loss Reserves)
رهن (وثیقه) و ضمانت
تبدیل عقد مضاربه به جعاله
کاربردهای قرارداد صلح در کاهش و مدیریت ریسک
قرادداد دو گامی (Two-Step Contract)
بیع العربون
تبدیل به اوراق بهادار کردن دارایی‌ها (Securitization)
نتیجه‌گیری و پیشنهادها
منابع و مأخذ
منابع ومأخذ:
فارسی
اکبریان، رضا و دیانتی، محمدحسین، 1385ش، «مدیریت ریسک در بانکداری بدون ربا»، فصلنامه علمی ـ پژوهشی اقتصاد اسلامی شماره، ش25.
راعی، رضا و سعیدی، علی، 1383ش، مبانی مهندسی مالی و مدیریت ریسک، تهران: دانشکده مدیریت دانشگاه تهران و سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، اول.
ساندراراجان، وی و اریکو، لوکا، 1381ش، «جایگاه ابزارهای سرمایه‌گذاری و مؤسسات مالی اسلامی در نظام مالی اسلامی در نظام بین‌المللی، مباحث اصلی در مدیریت ریسک و چالش‌های موجود»، مجموعه مقالات سیزدهمین همایش بانکداری اسلامی، تهران: مؤسسه عالی بانکداری ایران.
عقیلی‌کرمانی، پرویز، 1381 ش، «مدیریت ریسک در بانکداری سنتی در مقایسه با بانکداری بدون ربا»، مجموعه مقالات سیزدهیمن همایش بانکداری اسلامی، تهران: مؤسسه عالی بانکداری.
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، قانون عملیات بانکی بدون ربا، 1363ش، تهران: بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
کدخدایی، حسین، 1379ش، «پدیده ریسک در بانکداری اسلامی»، مجموعه مقالات سیزدهمین همایش بانکداری اسلامی، تهران: موسسه عالی بانکداری ایران.
مراجع عظام تقلید، 1383ش، رساله توضیح المسائل، قم: جامعه مدرسین حوزة علمیة قم.
موسویان، سیدعباس، 1385ش، «الگوی جدید بانکداری بدون ربا»، فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، ش22.
ــــــــ ، 1386ش، ابزارهای مالی اسلامی (صکوک)، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، اول.
موسوی‌خمینی، سیدروح‌الله، 1416ق، تحریر الوسیله، قم: جامعه مدرسین حوزة علمیة قم.
مهدوی‌نجم‌آبادی، سیدحسین، 1381ش، «تفاوت‌های اساسی توزیع ریسک در دو نظام بانکداری اسلامی و سنتی»، مجموعه مقالات سیزدهمین همایش بانکداری اسلامی، تهران: مؤسسه عالی بانکداری ایران.
ناصری، مهدی و باقری، وحید، 1386ش، «بررسی ساز و کار پرداخت سود واقعی به سپرده‌های سرمایه‌گذاری در بانکداری اسلامی و مشکلات فراروی اجرای آن»، مجموعه مقالات هجدهمین همایش بانکداری اسلامی، تهران: مؤسسه عالی بانکداری ایران.
نجفی، محمدحسن، 1392ق، جواهر الکلام، تهران: انتشارات اسلامی.
ویلیامز، چستر آرتور و هانیز، ریچارد، 1382ش، مدیریت ریسک، داور ونوس و حجت الله گودرزی، تهران: نگاه دانش، اول.
هدایتی، سیدعلی‌اصغر و همکاران، 1381ش، عملیات بانکی داخلی ـ2، تهران: مؤسسه عالی بانکداری ایران.
انگلیسی
BCBS, 1999, ''Principles for the Management of Credit Risk'', Consultative Paper, Basel Committee on Banking Supervision.
BCBS, 2001, ''Principles for the Management and Supervision of Interest Rate Risk'', Basel Committee on Banking Supervision
Crouhy, Michel, Dan Galai, and Robert Mark. (2001), Risk Management, New York; McGraw Hill.
Gleason, James T. 2000, Risk: The New Management Imperative in Finance, Princeton; Bloomberg Press.
Jorion, Phillippe and Sarkis J. Khoury. 1996, Financial Risk Management Domestic and International Dimensions, Massachusetts; Blackwell Publishers.
Khan,T and Ahmed,H. 2001, Risk Management: An Analysis of issues in Islamic Financial Industry . Jeddah: Islamic Research and Training Institute (IRTI).
Mishkin, Frederic S. 2004, The Economics of Money, Banking and Financial Markets, New York; Harper Collins, 7th ed.
Obaidullah, M. 2002, "Islamic Risk Management: Towards Greater Ethics and Efficiency" , International Journal of Islamic Financial Services
پروژه بررسی انواع ریسک و روش‌های مدیریت آن در نظام بانکداری بدون ربای ایران. doc