بررسی عوامل اجتماعی و فرهنگی مؤثر بر کاهش ضایعات گندم آرد و نان
چکیده
یکی از چالشهای نظام جمهوری اسلامی ایران امنیت غذایی است. نگاهی گذرا به روند واردات مواد غذایی از جمله گندم، تصویر نگران کننده ای از امنیت غذایی نزدیک به 70 میلیون نفر جمعیت حاضر را ارائه می کند. بنابراین مسلم می گردد که کاهش ضایعات به طور کاملاً مستقیم با امنیت غذایی به عنوان یکی از سیاستهای کلان نظام در برنامه های توسعه مرتبط است. سالانه مبلغ کلانی ارز صرف واردات گندم می شود. از سویی شواهد حاکی از آن است که ضایعات گندم و نان در کشور ما بسیار زیاد است و گاهی در کلیه مراحل، از کاشت گندم تا مصرف نان، تا 30 درصد می رسد. در این بین عوامل متعددی در افزایش و یا کاهش این میزان دخیل هستند. به طور قطع از دسته عوامل تأثیرگذار در کاهش ضایعات گندم و نان عوامل اجتماعی و فرهنگی می باشند. در این مقاله عوامل مزبور در سه مرحله تولید گندم، تبدیل آن به آرد و مصرف نان مورد بررسی قرار می گیرد. روش تحقیق، علی- ارتباطی و منبع اصلی جمع آوری اطلاعات لازم، سه پرسشنامه مخصوص گندمکاران، نانوایان و مصرف کنندگان و جامعه آماری تحقیق نیز سه قشر مذکور در استانهای تهران، خوزستان، کرمانشاه و گلستان هستند. پس از تدوین پرسشنامه ها و تعیین Validityو Reliability آنها حجم نمونه برآورد و فرایند نمونه گیری انجام شد و در نهایت پرسشنامه ها به روش مصاحبه حضوری تکمیل گردید.
نیمی از مصرف کنندگان نان، مصرف گندم را به انحاء مختلف از جمله تهیه سبزه سفره هفت سین، روز طبیعت و... در افزایش ضایعات مؤثر نمی دانند. علیرغم اینکه مصرف کنندگان به تأثیر گذاشتن نان در سفره های بزرگ مثل سفره های اطعام و جشنها در افزایش ضایعات واقفند ولی به طور عادت و سنت به این کار مبادرت می ورزند. به زعم 48 درصد از مصرف کنندگان، عادت به تازه خوری نان در افزایش ضایعات نان موثر است. هرچه سطح تحصیلات مردم بیشتر باشد ضایعات نان نیز بیشتر است.
نانوایان معتقدند که اگر کارگر نانوایی و نانوا بر این باور باشند که باید به نان به عنوان یک نعمت الهی نگریست این باور باعث کاهش ضایعات می شود. ماهر بودن کارگر نانوایی و تناسب تخصص کارگران با نوع کار آنها در حد زیاد در کاهش ضایعات مؤثر است. در کل نگرش نانوایان به نان در افزایش یا کاهش ضایعات مؤثر است. هر چه رضایت شغلی نانوا بیشتر باشد ضایعات توسط او نیز کمتر است. کمترین میزان رضایت شغلی در بین نانوایان نان تافتون و بیشترین میزان آن در بین نانوایان نان فانتزی وجود دارد.
به اعتقاد گندمکاران، میزان مقید بودن سلف فروشان گندم نسبت به جلوگیری از ضایعات در حد خیلی کم است. حدود 30 درصد از گندمکاران دفع موجودات مضر مثل پرندگان و مورچه را باعث کاهش برکت گندم خود می دانند. بین سن، سابقه کار و تحصیلات گندمکاران و میزان ضایعات رابطه ای وجود نداشت ولی نتایج حاکی از آن است که رهبران محلی ضایعات کمتری دارند. میزان ضایعات کشاورزان دارای دیدگاهها و اعتقادات مختلف نسبت به شغل کشاورزی نیز متفاوت نبود.
مقدمه
گندم در الگوی غذایی سه چهارم جمعیت جهان، به دلیل مغذی و ارزان بودن نسبت به سایر مواد غذایی مشابه، جایگاه خاصی دارد و پیشبینی میشود در آینده نیز این نقش همچنان حفظ گردد. جمعیت ایران نیز علیرغم اینکه حدود یک درصد جمعیت جهان را تشکیل میدهد ولی حدود 5/2 درصد گندم جهان را مصرف میکند که بیش از سطوح استاندارد بینالمللی است. این واقعیت موجب شده تا بیشترین سطح زیر کشت اراضی زراعی کشور به گندم اختصاص یابد. با این حال تولیدات داخلی تکافوی مصرف را ننموده و دولت در هر سال حجم زیادی از گندم مصرفی را از خارج وارد میکند. از اساسیترین و مهمترین دلایل عدم تکافوی گندم تولیدی داخل کشور، مسألة ضایعات گندم از تولید تا مصرف است.
به طور کلی میزان ضایعات گندم در کشور را میتوان به چند دستة ذیل تقسیم نمود (ملکان، 1382):
مصرفکنندگان
- از آنجائیکه به نقل از مصرفکنندگان مورد مطالعه، فروش دانهای نان نسبت به شیوههای فروش کیلویی و بستهای در حد زیاد در کاهش ضایعات مؤثر است، لذا باید ترتیبی داده شود که شیوههای فروش کیلویی و بستهای نان به شیوة بهینهای متحول گردد و یا اینکه به شیوة فروش دانهای تغییر یابد.
- بر اساس اطلاعات تجزیه و تحلیل شده، 5/70 درصد از مصرفکنندگان، دور ریز نان را به فروش میرسانند و به عبارت بهتر آنرا تبدیل به پول میکنند (هر چند مبلغ پرداختی توسط خریداران نان خشک، قابل توجه نیست). البته حدود 20 درصد نیز دورریز نان را همراه با زباله و یا به صورت جداگانه به دور میریزند. بنابراین چون دورریزنان به نوعی توسط اکثر مصرفکنندگان به پول تبدیل میشود لذا آنها اهتمام جدی در مورد مصرف بهینة نان نخواهند کرد. پس پیشنهاد میگردد در مورد نحوة برخورد مناسب با نان ضایعاتی مطالعهای صورت گیرد. معمولاً نان ضایعاتی خریداری شده توسط دورهگردها به مصرف دام و طیور میرسد و از آنجائیکه بر اساس مشاهدات، مقدار قابل توجهی از این نانها کپک زده و آغشته به قارچ هستند بنابراین سلامت دام و طیور و انسانها را (به دلیل استفاده از محصولات دامی) به خطر میاندازند.
گندمکاران
- برخی از گندمکاران به دلیل عمدتاً مشکلات مالی و بدهکاری، گندم خود را به صورت سلف میفروشند. بر اساس اطلاعات تحلیل شده، میزان مقید بودن این دسته نسبت به جلوگیری از ضایعات گندم در حد کم است. دلیل احتمالی نیز آن است که کشاورزانی که چند ماه قبل از برداشت، محصول خود را بفروشند آنچنان در قید رعایت اصول کاهش ضایعات که به تبع، افزایش درآمد سلف خر را به دنبال دارد نخواهند بود. لذا پیشنهاد میگردد بانک کشاورزی و یا دفتر بیمه محصولات کشاورزی برای رفع این مشکل چارهای بهینه بیاندیشند.
نوع فایل: word
سایز : 16.0 KB
تعداد صفحه:10
بررسی عوامل اجتماعی و فرهنگی مؤثر بر کاهش ضایعات گندم آرد و نان