مقطع: کارشناسی ارشد
فرمت پایان نامه: پی دی اف ( PDF )
تعداد صفحات: 176 صفحه
--------------------------------
فهرست مطالب
پیشگفتار
اهمیت و ضرورت تحقیق
هدف تحقیق
طرح مساله
روش تحقیق
فصل اول کلیات جغرافیایی طبیعی
معرفی استان مازندران
موقعیت، حدود و وسعت شهرستان تنکابن
توپوگرافی
ژئومورفولوژی
اقلیم
خاک
منابع اب
اب های سطحی
اب های زیر زمینی
پوشش گیاهی
خلاصه و نتیجه گیری
فصل دوم ویژگی های جمعیتی
جغرافیای تاریخی شهرستان تنکابن
توزیع و تراکم
تراکم نسبی
تراکم بیولوژیکی
نمایش تعادل جمعیت شهرها و تعداد انها در استان توسط منحنی لورنز
جمعیت شهری و روستایی
نسبت جنسی
نسبت جنسی در گروه های سنی
ساختار سنی
جوانان
بزرگسالان
سالخوردگان
هرم سنی
دیاگرام جمعیتی شهرستان تنکابن
بررسی ساختار جمعیتی شهرستان توسط مدل ایزارد
بار تکفل
میانگی و میانه سنی
تحولات و حرکات جمعیت
باروری و موالید
مرگ و میر
سواد
اینده نگری جمعیت شهرستان تنکابن
خلاصه و نتیجه گیری
فصل سوم ساختار اقتصادی
اهمیت بررسی پتانسیل های اقتصادی در برنامه ریزی
ساختار اقتصادی منطقه
جمعیت فعال
توزیع جمعیت فعال در بخش های مختلف اقتصادی
نمایش نقش و ساختار اقتصادی شهرستان توسط مدل بوژوگارنیه
نقش اقتصادی هر یک از بخش های سه گانه در شهرستان تنکابن
کشاورزی
خدمات
صنعت و معدن
ساختار طبقه بندی فعالیت های اقتصادی
توان منطقه جهت برنامه ریزی در بخش های مختلف اقتصادی
جهانگردی و توریسم
خلاصه و نتیجه گیری
فصل چهارم مهاجرت
کلیات
نظریه های مهاجرت
الگوهای مهاجرت
اهمیت مهاجرت در شهرتنکابن
خصوصیات اجتماعی مهاجرت کنندگان شهرستان تنکابن
جنس
سن
سواد
علل مهاجر فرستی شهرستان تنکابن
نقش اقتصاد روستایی در مهاجر فرستی شهرستان تنکابن
مقصد مهاجرین
مهاجرین وارد شده به شهرستان تنکابن
اثر مهاجرت فرستی بر تغییرات رشد جمعیت شهرستان تنکابن
اثر مهاجر فرستی بر ساختار اجتماعی، اقتصادی شهرستان تنکابن
خلاصه و نتیجه گیری
فصل پنجم نتیجه گیری و پیشنهادات
نتیجه گیری و یافته ها
پیشنهادات
راهبردهای پیشنهادی برای مناطق شهری، شهرستان تنکابن
راهبردهای پیشنهادی برای مناطق روستایی شهرستان تنکابن
نتیجه گیری کلی و بررسی مسائل مطرح شده
منابع و ماخذ
دانلود مقاله بازنمایی از مهاجرت بینالمللی سرمایههای انسانی با فرمت ورد و قابل ویرایش تعداد صفحات 82
مقدمه
فرار مغزها زمانی رخ میدهد که جریان خروجی دانشجویان ثابت است و با جریان ورودی مشابهی از دیگر کشورها جایگزین نمیشود. به نظر میرسد که رقابت برای کارکنان بسیار ماهر شدید و سخت باشد. جریانهای سنتی مهاجرت افراد بااستعداد بین کشورها از جنوب به شمال, اینک در بعضی موارد معکوس میشود. بیشتر کشورهای واقع در جنوب, بهخصوص در جنوب شرقی آسیا و شرق اروپا, از نظر فنی پیشرفت کردهاند و به میزان بالایی بر روی اقتصادهای مبتنی بر دانش قرار گرفتهاند و بنابراین, جریان مهاجرت دانشمندان و مهندسان ماهر از آنجاها ممکن است متوقف شود. بنابراین, حرکت فرار مغزها و جذب مغزها ممکن است در تمام جهات صورت گیرد: شمال - شمال, شمال- جنوب, جنوب - شمال و جنوب - جنوب. این حرکت ممکن است کشورهایی مانند ایالات متحده آمریکا را که به میزان بالایی به افراد بااستعداد خارجی وابستهاند, تهدید کند. ملتها به طور روز افزونی انتقال تکنولوژی را در درجه اول بهعنوان پدیدهای با جهتگیری افراد در نظر گرفته و از این بیم دارند که مزیت رقابتیشان را در آنچه به نظر میرسد که یک رقابت جهانی برای مهارتهای ویژه باشد, از دست بدهند. بنابراین, مهاجرت به میزان بالایی به یک بخش غیرقابل تفکیک سیاستهای تکنولوژی ملی تبدیل میشود. قابل ذکر است که اندازه چنین تاثیری در بین کشورها تفاوت میکند. بهعنوان نمونه, در حالی که انگلستان با گسیلداشتنودریافت استعدادها فعالانه در حرکت بینالمللی متخصصان شرکت میکند, اما کشورهایی مثل روسیه و اروپای شرقی از فرار مغزهاعمدتالطمهمیبینندوخروجمتخصصانازاین کشورهابهپدیدهایکاملاجدیتبدیلشدهاست.به طور کلی, مقوله مهاجرت و حرکت بینالمللی نیروهای بسیار ماهر یک موضوع پیچیده و متنوع است و بنابراین, نیازمند سیاستهای بسیار مناسب و متنوع میباشد. هرگروه از متخصصان بسیار ماهر تحت تاثیر مجموعهای از شرایط و تسهیلات مختلف جذب و کشیده میشوند. بنابراین, عوامل مختلف دفع و جذب در ارتباط با فرآیند نقل مکان و حرکت گروههای مجزای پرسنل بسیار حرفهای در حوزه سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (اروپا), مورد بررسی قرار میگیرند.
زهکشی بهترین منابع انسانی
اصطلاح فرار مغزها معادل با دو کلمه ی Brain Drain در زبان انگلیسی است. Brain به معنی مغز، متفکر و مغز متفکر بوده و برای کلمه Drain نیز معانی چندی از جمله خشکاندن، خالی کردن، تحلیل بردن و زهکشی کردن آورده شده است. بنابراین همانطور که عمل زهکشی، به طور طبیعی یا مصنوعی، باعث بیرون رفتن آب های اضافی یک منطقه می شود یا در کشاورزی، آب اضافی از زمین به وسیله زهکشی گرفته می شود پدیده فرار مغزها نیز باعث بیرون رفتن مغزها یا متفکرانی از یک سرزمین می شود، منتهی مغزهایی که آن سرزمین به وجود آن ها نیازمند است. واژه مغزها شامل همه افراد دانشمند، مخترعین، مبتکرین، تکنسین ها، کارگران ماهر و خلاق، مهندسین، پزشکان، جراحان، متخصصان و سایر افرادی که از دانش بالایی برخوردار هستند، می شود. در جریان قرن 19 و تا جنگ جهانی اول ایالات متحده آمریکا مهم ترین کشور مهاجر پذیر بود زیرا لزوم بهره برداری از منابع آن سرزمین و ایجاد تاسیسات زیر بنایی نظیر شبکه راههای ارتباطی، راه آهن و ... به نیروی انسانی زیادی احتیاج داشت. بنابراین جمعیت زیادی از کشورهای آمریکای جنوبی و مرکزی، اروپا و آفریقا به آن سرزمین مهاجرت کردند. بعدها صنعتی شدن آن کشور باعث شد تا در ماهیت مهاجر پذیری آن تغییراتی به وجود آید و مهاجران ماهر و متخصصی را از کشورهای اروپایی یا کشورهایی که به طور ناکافی صنعتی شده بودند پذیرا گردد. ادبیات مربوط به فرار مغزها از زمان پایان جنگ جهانی دوم و به ویژه از دهه 1960 شکل گرفت یعنی موقعی که کشورهای اروپایی اقدام به بازسازی ویرانه های به جا مانده از جنگ کردند و مدتی بعد چرخه صنعت در این کشورها شروع به کار کرد. این فرایندها نیاز به افراد متخصص و کارآمد داشت. در نتیجه خیل عظیمی از متخصصان، مهندسان و سایر افرادی که از آنها با عنوان مغزها یاد می شود، کشورهای در حال توسعه خود را به مقصد کشورهای پیشرفته تر ترک کردند و از این زمان بود که غارت سرمایه های انسانی شروع شد و مانع دیگری بر سر راه پیشرفت و توسعه کشورهای جهان سوم ظاهر گردید.بعضی از محققان معتقدند که علت ریشه ای تمام مهاجرت ها، شکست جوامع در براوردن نیازها و آرزوهای شهروندانشان است بنابراین فرار مغزها نیز که نتیجه مهاجرت یا کوچ افراد تحصیل کرده و دارای تخصص از کشوری به کشور دیگر است، ریشه در نیازها دارد. طیف این نیازها برای نخبگان و متخصصان هر کشور متفاوت است و شامل ابعاد امنیتی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، علمی و تخصصی می شود. باید در نظر داشت که پدیده فرار مغزها تنها مختص به جلای وطن نیروهای متخصص کشورها نیست. بلکه دانشجویان مشغول به تحصیل در دانشگاههای خارج از کشور را که بعد از فارغ التحصیلی میلی برای بازگشت به وطن ندارند نیز در بر می گیرد.
مساله فرار مغزها برای کشورهای توسعه یافته چندان بحرانی نیست زیرا چنانچه این کشورها نخبگانی را از دست بدهند، توانایی جذب نیروهای متخصص دیگری را دارند و به اصطلاح مبادله مغزها صورت خواهد گرفت. در صورتی که کشورهای در حال توسعه نه توان حفظ نخبگان خود را دارند و نه قوت جذب نخبگان و متخصصان جدید، بنابراین در اصل، فرار مغزها زمانی محسوس است که جریان خروجی متخصصان و تحصیل کردگان ثابت باشد و با جریان ورودی مشابهی از سایر کشورها جایگزین نگردد. این مساله صدمات جبران ناپذیری به کشورهای کوچک و کم جمعیت در حال توسعه وارد می کند هرچند که امکان دارد حرکت مغزها از یک کشور کوچک اهمیت چندانی را برای کشورهای بزرگ مهاجر پذیر نداشته باشد.
تاثیرات فرار مغزها بر کشورهای مبدا و مقصد
هم سرمایه های انسانی و هم منابع طبیعی در رشد اقتصادی اثرات تعیین کننده ای دارند. تحقیقات تجربی نشان داده اند که سرمایه گذاری در منابع انسانی بیش از سرمایه گذاری در منابع طبیعی به رشد اقتصادی کمک می کنند. مثلا کشورهای خاورمیانه با منابع عظیم نفتی خود به متخصصان تحصیل کرده ای نیاز دارند تا توسعه اقتصادی خود را فراهم سازند. امروزه نقش بنیادین و اصلی منابع نیروی انسانی در توسعه کشورها امری بدیهی و روشن است و به جرات می توان گفت که ویژگی چشم گیر و بارز کشورهای پیشرفته وجود نیروی انسانی کارا و متخصص است. بنابراین حرکت نیروهای ماهر و غنی انسانی، تاثیرات نمایانی را بر کشورهای مبدا (فرستنده) و کشورهای مقصد (گیرنده) خواهد داشت.مهمترین و واضح ترین اثری که پدیده فرار مغزها بر کشور مبدا می گذارد اتلاف هزینه هایی است که صرف تعلیم و تربیت نیروهای ماهر و تحصیل کرده شده است. کشورهای در حال توسعه همه ساله با صرف هزینه های هنگفت برای بخش آموزش و پرورش که غالبا سهم مهمی از بودجه ناچیز آنها را شامل می شود اقدام به تربیت انسانهای ماهر و متخصص می کنند اما متاسفانه با مهاجرت این افراد به کشورهای پیشرفته صنعتی به ویژه ایالات متحده و کانادا، منابع عظیمی از سرمایه خود را از دست می دهند و این سرمایه به طرف کشورهای مقصد سرازیر می شود. بعضی کشورها با پرداخت یارانه هایی، زمینه ادامه تحصیل شهروندان خود را در مقطع تحصیلات عالی فراهم می سازند.
مقاله با عنوان مهاجرت ، حاشیه نشینی و امنیت اجتماعی شهرها در فرمت ورد در 36 صفحه و شامل مطالب زیر می باشد:
چکیده مقاله
مقدمه
مهاجرت
علل مهاجرت روستا به شهر
مهمترین علل مهاجرت را به طور اختصار میتوان اینگونه بیان نمود :
علل اقتصادی
علل طبیعی
علل اجتماعی و فرهنگی
حاشیهنشینی چیست و حاشیهنشین کیست؟
حاشیه شهر
انواع حاشیه ها
حاشیه های درون شهری
سکونتگاهای غیر قانونی ( عدوانی)
برخی علل اصلی حاشیهنشینی عبارتند از
اصطلاح حاشیه نشینی در کشور های مختلف
مقاطع تاریخی حاشیه نشینی در مشهد
خصوصیات و ویژگی های حاشیه نشینان
بررسی دلایل جرایم، آشوبها و خشونت های شهری از دیدگاه اکولوژیکی
علل خشونت های شهری از دیدگاه اکولوژی شهری عبارتند از
ویژگی های مناطق حاشیه نشین
ویژگیهای کالبدی (فیزیکی)
ویژگی های جمعیتی
بعد اجتماعی
بعد فرهنگی
بعد رفاهی
نتیجه
عکس شماره ی 1- وضعیت نامناسب معابر حاشیه ی شهر مشهد
عکس شماه ی 2- معابر و فاضلاب ها در حاشیه ی شهر مشهد
عکس شماره ی 3- استقرارمساکن در مسیل ها و کال ها در حاشیه ی شهر مشهد
عکس شماره ی 4- مسکن نامناسب با مصالح ابتدایی( عکس از نگارنده)
عکس شماره ی 5 : معابردر حاشیه ی شهر مشهد( عکس از نگارنده )
عکس شماره ی 6- وضعیت کال ها در حاشیه ی مشهد( عکس از نگارنده )
عکس شماره ی 7- کار کودکان در کارگاه های حاشیه ی شهر مشهد
عکس شماره ی 8- تجمع مردم و بازارهای هفتگی در مناطق آلوده ی
حاشیه ی شهر
عکس شماره ی 9- وضعیت نامناسب بهداشت در مناطق حاشیه ی مشهد
عکس شماره ی 10- زباله، فقدان بهداشت، امراض مسری و سرقت برق در
حاشیه ی شهر
عکس شماره ی 11- معابر خاکی محل بازی و تفریح کودکان
عکس شماره ی 12-مساکن نامناسب در حاشیه ی شهر مشهد
عکس شماره ی 13- مساکن فرسوده و نامناسب در حاشیه ی شهر
عکس شماره ی 14- استفاده از برق غیر مجاز در حاشیه ی شهر مشهد
منابع ومآخذ
فرمت فایل : WORD + PDF
تعداد صفحات:110
فهرست مطالب:
عنوان
فصل اول
- مقدمه
- بیان مسئله
- اهمیت موضوع
- انگیزه تحقیق
- اهداف تحقیق
فصل دوم
- مهاجرت
- درآمد
- اشتغال
- امکانات رفاهی
- توسعه
- توسعه روستایی
فصل سوم
- مقدمه
- مروری بر ادبیات موضوع
- نظریه راونشتاین
- فرضیه کشش- رانش (لی)
- مدل اقتصاد دوگانه
- مدل تودارو
- گراوز و هانت
- بوگ
- هرزوگ
- عوامل مهاجرت از شهر به روستا
- مدل مفهومی پژوهش (دیاگرام)
فصل چهارم
- روش تحقیق
- مکانیزم جمع آوری اطلاعات
- مشکلات تحقیق
- فرضیات تحقیق
- جامعه آماری
- آمارهای مورد استفاده
معرفی اجمالی شهرستان
- بررسی موقعیت شهرستان رباط کریم
- جمعیت شهرستان
- وضعیت راه های شهرستان
شناسایی روستا
- معرفی روستا به لحاظ موقعیت جغرافیایی
- ویژگی های طبیعی
- منابع آب
- ویژگی های اقتصادی
- صنعت
فصل پنجم
- یافته های پژوهش
الف : تحلیل کمی اطلاعات
- تحلیل توصیفی داده ها
- تحلیل استنباطی داده ها و آزمون فرضیات
ب : تحلیل کیفی اطلاعات
- تشریح بحث های گروهی
فصل ششم
- نتیجه گیری
- پیشنهادات
منابع و ماخذ
فهرست جداول
عنوان
جداول دو بعدی
- جدول تعداد افراد
- جدول تعداد افراد زن
- جدول تعداد افراد مرد
- جدول شغل 1
- جدول شغل 2
- جدول شغل 3
- جدول تغییر وضعیت شغلی
- جدول مقدار زمین
- جدول مقدار کشت آبی
- جدول سواد
- جدول شهر
- جدول موقعیت
- جدول سن مهاجرت
- جدول سال مهاجرت
- جدول حقوق
- جدول محل تحصیل فرزندان
جداول ضریب همبستگی
- جدول رابطه ی تغییر وضعیت شغلی و مهاجرت
- جدول رابطه ی نیاز به مهارت های شغلی و مهاجرت
عنوان
- جدول رابطه ی تصمیم گیری در سن جوانی و مهاجرت
- جدول رابطه ی تصمیم گیری سرپرست خانوارو مهاجرت
- جدول رابطه ی سطح تحصیلات و مهاجرت
- جدول رابطه ی رفاه پایین و مهاجرت
- جدول رابطه ی آگاهی از فرصت ها و مهاجرت
- جدول رابطه ی اقدامات سرمایه گذاران خصوصی و مهاجرت
چکیده
هدف این رساله به طور خلاصه بررسی مهاجرت از شهر به روستا می باشد و لذا رساله حاضر مطالعه ی موردی بر روی روستای کاظم آباد ( از توابع شهرستان رباط کریم) می باشد؛ تا مشخص نماید چرا روستای مورد نظر بر خلاف اکثریت روستا ها که جمعیت خود را از دست می داده اند جمعیت را جذب نموده است و از شهر های مختلف مردم به این روستا مهاجرت نموده اند .
در این رساله سعی شده است ضمن مطالعه و بررسی مباحث نظری و تجربی و استفاده از نتایج حاصل از مصاحبه های عمقی با مسئولین روستا و افراد ذی نفوذ و همچنین با تهیه جدول مادر جهت دریافت نهایی اطلاعات ساکنین روستا ، متغیرهای مناسبی برای دستیابی به هدف مذکور استخراج گردد. پس از جمع آوری اطلاعات تجزیه و تحلیل آنها از طریق نرم افزار spss انجام گرفت و جهت تحلیل داده و آزمون فرضیات از ضریب همبستگی فی و کرامر و آزمون دقیق فیشر استفاده نموده ایم و نتایج زیر حاصل گردید.
افراد به علت نیاز به اشتغال و بیکاری حتی حاضر هستند از زندگی در شهرها چشم بپوشند و در روستا ها زندگی کنند. چنانچه این عمل در این روستا محقق شده است و هم چنین محقق گردید افرادی که مهارتهای شغلی خاصی ندارند حاضر به مهاجرت به این مکان هستند؛ چون مشاغل موجود در این روستا نیاز به مهارت خاصی ندارد و هم چنین مشخص شد که اشتغال بوجود آمده در این روستا نتیجه سرمایه گذاری سرمایه گذاران خصوصی بوده است، یعنی آنها با ایجاد کارگاههای مختلف مشاغل مختلفی را بوجود آورده اند.
نکته اساسی و قابل توجه اینست که علت انتخاب این روستا نسبت به سایر روستاهای مجاور 1- شاهراه ارتباطی 2- بهای ارزان زمین 3- داشتن سند ششدانگ زمین می باشد که کارفرمایان را تشویق به سرمایه گذاری در این روستا نموده است.
کلید واژه: شهر، روستا، مهاجرت ،توسعه روستایی، توسعه اجتماعی، اشتغال، بیکاری
فرمت فایل : WORD + ppt
تعداد صفحات:96
فهرست مطالب:
عناوین صفحه
فصل اول : کلیات تحقیق
مقدمه 2
بیان مسأله 4
اهمیت و ضرورت پژوهش 8
اهداف پژوهش 9
سوالات اصلی و فرعی تحقیق 10
فرضیه ها 11
معرفی متغیرها 11
تعریف مفاهیم 12
فصل دوم : چهارچوب نظری و ادبیات تحقیق
نظریه های گرایش 19
نظریه نظریه فیش باین و آیزن 20
نظریه های رضایت از زندگی 21
نظریه¬های مهاجرت 24
نظریه کارکردگرایی 24
نظریه محرومیت نسبی 25
مدل موریسون 26
نظریه تودارو 27
نظریه سرمایه انسانی 30
نظریه اورت لی 31
نظریه شبکه 33
پیشینه تجربی تحقیق 35
تحقیقات انجام گرفته در داخل کشور 36
تحقیقات انجام گرفته در خارج از کشور 39
مدل نظری پژوهش 41
فصل سوم : روش پژوهش
روش پژوهش 44
سطح مشاهده (واحد تحلیل) 45
جامعه آماری 46
نمونه آماری 47
روش نمونه گیری 48
ابزار اندازه گیری 49
تعریف مفاهیم 49
روش¬های تجزیه و تحلیل داده ها 58
فصل چهارم : یافته های پژوهش
یافته های توصیفی (تحلیل یک متغیره) 61
یافته های استنباطی (تحلیل دو متغیره و آزمون فرضیه¬های تحقیق) 69
تحلیل چند متغیره (رگرسیون چند متغیره) 78
فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات
بحث و نتیجه گیری 83
پیشنهادات 85
محدودیت های پژوهش 86
منابع و مآخذ
منابع فارسی 87
منابع لاتین 92
پیوست ها
پرسشنامه 94
1-1 مقدمه
مهاجرت قدمتی به اندازه زندگی بشر دارد. انسان اولیه همچون انسان امروزی برای دست یافتن به امکانات بهتر زندگی و رضایت هر چه بیشتر اقدام به مهاجرت می¬کرده است. این مساله با رشد جوامع تبدیل به یک مساله اجتماعی شده است.
مهاجرت در کشورهای توسعه یافته موجب بهبود شرایط زندگی افراد در دو نقطه مهاجر پذیر و مهاجر فرست می¬شود. در حالی که در کشور های جهان سوم به دلیل محدودیت امکانات رفاهی، شغلی و نیروی انسانی متخصص مهاجرت بیشتر مشکل¬زاست.
در سطح داخلی تعداد زیادی از افراد دارای تخصص به دلیل عدم تعادل در توزیع منابع و امکانات داخلی کشور از بخش¬های مواجه با کمبود امکانات به سمت مادر شهر ها و مناطق مرفه¬تری که از امکانات نسبی بیشتری برخوردارند مهاجرت می¬کنند (افشانی، 1381: 12).
استان خوزستان در دهه¬های گذشته به دلیل مسایل مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی و همچنین وقوع 8 سال جنگ تحمیلی با نقل و انتقالات شدید جمعیتی روبرو بوده است. آبادان از جمله شهرهای استان خوزستان است که ظهور و شکل گیری آن ارتباط تنگاتنگی با پدیده مهاجرت دارد و اگر بگوییم این شهر زاده مهاجرت است گزاف نگفته¬ایم. این شهر به دنبال تاسیس پالایشگاه نفت ایجاد گردید و در فاصله زمانی محدودی توسعه فزاینده ای پیدا کرد و به یکی از مهمترین مناطق اقتصادی و توریستی کشور تبدیل گشت. صرف نظر از آمار و ارقام در سطح عموم همیشه این مقوله مطرح می¬شود که به علت عدم بازسازی کامل و اصولی این شهر، ظهور پدیده-های نامطلوب جوی مانند گرو و غبار، شوری آب شرب، بروز مشکلات فرهنگی اجتماعی مانند اعتیاد، بیکاری و نبودن امنیت در سطح شهر، نبود امکانات رفاهی نسبت قابل توجهی از مردم آبادان در حال مهاجرت به دیگر شهرهای توسعه یافته و خوش آب و هوای کشور می¬باشند که یکی از مهم¬ترین دلایل این مهاجرت ها عدم رضایت مردم از زندگیشان است. بنابراین در تحقیق حاضر بر آن شدیم تا تاثیر مقوله رضایت از زندگی بر تمایل به مهاجرت از شهر آبادان را مورد بررسی قرار دهیم.
1-2 بیان مساله
مهاجرت بعنوان یکی از موضوعات محوری رشته جمعیتشناسی شناخته شده و از زمینههائی است که در مطالعات جمعیتشناسی جایگاه ویژهای پیدا کرده است. مهاجرت از عوامل اصلی تغییر و تحول جمعیت و مهمترین عامل خارجی تغییر تعداد و ساخت جمعیت میباشد.
طبق تئوری گزینشی بودن مهاجرت، همراه با هرگونه فرصتی که بهوجود میآید، بعضی از افراد مهاجرت را برمیگزینند و برخی ماندن را، این امر برحسب تصادف نیست. معمولاَ مهاجران ویژگی¬هایی دارند که موجب میشود زمینههای رفتن یا ماندن را در مقایسه با آنهایی که میمانند متفاوت ارزیابی کنند (اوبرای، 1370: 82). مطابق با این تئوری، حداقل در ابتدا مهاجرت گرایش دارد افراد نسبتاَ آموزش دیده، ماهر، خلاق و دارای انگیزههای بالای کاری را از جوامع فرستنده جذب کند. بررسیهای داخلی و خارجی که درباره مهاجرت انجام شده توافق دارند که تمایل و تصمیمگیری برای مهاجرت با سن، جنس، تحصیلات و رضایت از زندگی بستگی دارد. مطابق بررسی اسکلدون ، کسانی¬که مهاجرت میکنند معمولاَ از بین افراد تحصیلکردهتر جامعه هستند، یعنی از خانوارهائی که توان صرفنظر کردن از نیروی کار خانوادگی فرزند خود را داشته و آنها را به دانشگاه میفرستند. افراد باسوادتر موقعیت¬های شغلی را که در دیگر مناطق وجود دارد بهتر شناسایی کرده و با موقعیت¬های جدید بهتر برخورد میکنند. اولین مهاجران از هر جامعهای به نحو تقریباَ تغییرناپذیری از نخبگان آن محل هستند (اسکلدون، 1380: 115).
مبدأهای مهاجرین که اکثراَ از نقاط کوچک و محروم هستند، سرمایهگذاری عظیمی برنیروی انسانی خود نموده ولی به دلیل نداشتن سیستم¬های جذب افراد تحصیلکرده همانند؛ دانشگاه¬ها، ادارات و صنایع بزرگ و غیره، بسیاری از نیروهای انسانی ماهر خود را از دست میدهند، که این امر مسائل مختلفی را در سطح جامعه به وجود میآورد. از نظر تحلیل ساختاری، مسائل ناشی از این الگوی مهاجرت را میتوان در سه سطح؛ محیط مبدأ، محیط مقصد و مهاجر و خانواده مهاجر بررسی نمود. گرچه بیشترین مسائل دامنگیر مبدأ میباشد، ولی نباید مسائل مربوط به مقصد و مهاجر را از نظر دور داشت.
مسالهآمیزترین جنبه این الگوی مهاجرت، محروم شدن مناطق فرستنده از نیروی انسانی ماهر با تحصیلات عالی میباشد. نیروی انسانی متخصص و ماهر در توسعه اقتصادی و اجتماعی هر جامعهای نقش اساسی دارد. سرمایه مادی در هر جامعهای با نیروی انسانی متخصص و کارآمد است که به جریان افتاده و به توسعه اجتماعی و اقتصادی جامعه میانجامد.
درخصوص اهمیت نیروی انسانی ماهر، ادوارد دانشن از کارشناسان اقتصاد آمریکا در تحقیقی راجع به عوامل موثر بر پیشرفت صنعتی کشورها بیان داشته که: از میان 31 عامل مؤثر در امر پیشرفت صنعتی، مهمترین عامل، پرورش نیروی انسانی متخصص میباشد. به نظر وی، پیشرفت نیروی انسانی مهمترین عامل رشد اقتصادی و پیشرفت تحقیقات و علوم عامل دوم در رشد اقتصادی میباشد (شعبانلو، 1380: 8). این الگوی مهاجرت به نوعی تداعی کننده مسئله فرار مغزها میباشد. گرچه اصطلاح «فرار مغزها» برای نخستین بار به مهاجرت عظیم مهندسین انگلیسی به ایالات متحده آمریکا نسبت داده شده بود، ولی با این اصطلاح میخواستند به اهمیت مهاجرت متخصصین و تحصیلکردهها اشاره نمایند.
همچنین مهاجرت جوانان موجب کاهش نیروی جوان و رشد جمعیت، افزایش نسبت سالخوردگی و در نتیجه افزایش نسبت وابستگی در مبدأ میگردد. طبق بررسیهای وزارت امور اقتصادی و دارایی (1375: 25)، در روستاها و شهرهای کوچک، نرخ رشد جمعیت پایینتر از نرخ طبیعی میباشد. بنابراین، این الگوی مهاجرت، برای مبدأ چیزی جز فقر، عقبماندگی و وابستگی نمیتواند بههمراه داشته باشد.
علاوه بر مسائل یاد شده، مهاجران و خانوادههایشان در محیط جدید با مسائل بیشماری مواجه میشوند. مسائل روانی، عاطفی، اقتصادی و فرهنگی میتواند ازجمله این مسائل باشد. مطالعهای که در زمینه اثر مهاجرت بر مرگومیر در هند صورت گرفته بود نشان داد که مسکن مهاجرین اغلب بهداشت و تسهیلات بهداشتی رسمی ندارند. شرایط چنین مساکنی برای امید زندگی کودکان زیانآور نشان داده شده بود. پایین بودن اقتصاد مهاجران، آنها را مجبور کرده بود که زمین را در مجاورت صنایع سنگین بدست آورند، که این امر آنها و خانوادههایشان را در معرض بیماری عفونی و تنفسی قرار میداد (Stephenson etal., 2003).
رضایت از زندگی به عنوان ارزیابی کلی کیفیت زندگی بر اساس ملاک¬های انتخاب شده عبارت است از مقایسه بین شرایط زندگی با ملاک¬های شخصی. افراد هنگامی سطوح بالای رضایت از زندگی را تجربه می¬کنند که شرایط زندگی آن¬ها با ملاک¬هایی که برای خود تعیین کرده¬اند، مطابقت داشته باشند. رضایت از زندگی را می¬توان به عنوان جامع¬ترین ارزیابی افراد از شرایط زندگی خود در نظر گرفت.
رضایت از زندگی، یک فرایند داوری است که افراد، کیفیت زندگی خود را بر اساس ملاک¬های منحصر به فرد خود ارزیابی می¬کنند. رضایت از زندگی، یک صفت پایدار و عینی نیست بلکه به تغییرات موقعیتی، حساس بوده و بر اساس برداشت و دیدگاه خود افراد در نظر گرفته می شود.
عوامل متفاوتی در رضایت از زندگی مشارکت دارند. برای مثال گیبسون (1986) تعامل اجتماعی، امونس و دینر (1985) عوامل شخصیتی، جورج (1981) سطح درآمد و طبقه اجتماعی، ویلیتس و کرایدر (1988) مذهب را در میزان رضایت از زندگی موثر دانسته¬اند. از طرفی رابطه رضایت از زندگی با عوامل گوناگونی مورد بررسی قرار گرفته: حمید (1389)رابطه رضایت از زندگی با پیشرفت تحصیلی، کشاورز و دیگران (1388) پیش بینی کننده¬های روانشناختی رضایت از زندگی، صادق مقدم و دیگران (1385) رضایت از ندگی در زنان شاغل و خانه دار و... ملاحظه می¬شود که بررسی¬های مختلف از یک سو به نقش متغیرهای متعددی در رضایت از زندگی و از سوی دیگر به تاثیر رضایت از زندگی بر پدیده¬های دیگر پرداخته¬اند، اما پژوهشی¬هایی که تاثیر رضایت از زندگی بر تمایل به مهاجرت را مورد بررسی قرار دهند کمتر مورد توجه قرار گرفته¬اند. لذا در پژوهش حاضر تلاش می¬شود تا با رویکردی بین رشته¬ای به بررسی رابطه بین رضایت از زندگی و تمایل به مهاجرت پرداخته شود.
شهرستان آبادان در دهه های گذشته به دلایل مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی از جمله افزایش زیر ساخت های صنعتی و کشاورزی و همچنین وقوع 8 سال جنگ تحمیلی با نقل و انتقالات شدید جمعیتی روبرو شده است. بطوری که روند مهاجرت در این استان از روند ویژه ای برخوردار بوده است. این شهرستان در 50 سال گذشته از نظر مهاجر پذیری و مهاجر فرستی تغییرات عمده ای داشته است. شهرستان آبادان امروزه نیز نقش قابل ملاحظه ای در فرهنگ، اقتصاد، تاریخ و جغرافیای ایران دارد چرا که با داشتن پتانسیل های مساعد طبیعی و منابع معدنی بی شمار توانسته همواره نقشی مهم و سازنده در پویایی اقتصاد ایران بازی کند. با توجه به آنچه در بالا گفته شد می توان نتیجه گرفت که افراد به دنبال رضایت بیشتر از زندگی دست به مهاجرت می زنند. بر این اساس مساله محوری تحقیق حاضر این است که چه رابطه¬ایی بین تمایل به مهاجرت از آبادان و رضایت از زندگی وجود دارد؟
1-3 اهمیت وضرورت تحقیق
مهاجرت بهعنوان یک واقعه اجتماعی با بسیاری از وقایع اجتماعی که منبعث از عوامل اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، جمعیتی و غیره جوامع هستند، در ارتباط بوده و حالتی تأثیرگذار و تأثیرپذیر (تعامل)ی با آنها دارد. شناخت این تأثیرپذیری از محرک¬های اصلی آن منجمله؛ تحصیلات، جنسیت، پایگاه اجتماعی– اقتصادی، ویژگی¬های روانی و شخصیتی، تجربه مهاجرتی و تجربه اقامتی افراد، دافعه مبدأ، جاذبه مقصد، هزینههای مهاجرت و شبکه مهاجرتی میتواند به برنامهریزی درجهت استفاده مطلوب از این تأثیرپذیری بیانجامد و مسائل ناشی از این الگوی مهاجرت که جامعه بطور عام و جمعیتشناسی بطور خاص با آن مواجه است را تعدیل نماید.
اصولاَ هدف از مطالعه نگرش¬ها و گرایش¬ها تأثیرگذاری بر رفتار است، بدلیل اینکه انواع گرایش¬ها بهعنوان شاخص¬ها یا عوامل پیشگویی رفتار شناخته شدهاند. در پیمایش¬های گرایش به مهاجرت، بیشترین هدف دستیابی به آستانه مهاجرتی است. «آستانه مهاجرتی» نقطهای است که فرد احتمالاَ در آن نقطه از نظر روحی، روانی و دیگر ویژگی¬های فردی از موطن خویش- حداقل از نظر پیوندهای فکری– گسسته شده و از آن به بعد در تلاش برای بومگزینی جدید است. شاید بتوان با مسامحه گفت که جهت اندیشه و پیوند فکری- معنوی فرد در آستانه مهاجرتی تغییر کرده و وی را به مهاجرت راغب میسازد (کاظمیپور، 1384: 32 ؛ رجبی،1380: 9 ؛ شریفی، 1376: 15). بنابراین، با مطالعه گرایش به مهاجرت و بررسی عوامل مؤثر بر آستانه مهاجرتی افراد، میتوان از احتمال وقوع رفتاری در آینده باخبر شد و فرصت کافی بدست آورد تا بتوان این موج رفتاری را به نحو احسن سازمان داد.
بالان در خصوص افزایش مطالعات مهاجرت اظهار داشته که: افزایش در مطالعات مهاجرت از دهه 1960 به بعد شاید پاسخی برای گسترش علاقه در میان سیاستگذاران و برنامهریزان در مورد رشد جمعیت و مخصوصاَ شهرنشینی باشد. پیمایش¬های شهری هماکنون به اهمیت اقامت¬های کوتاه مدت در شهرها حساس بوده، درحالیکه قبلاَ نادیده گرفته میشد (Balan, 1981). پیمایش صمدی ملایوسفی (1382) در زمینه تأثیر مهاجرت بر شهرنشینی کشور نشان داد که طی دو دوره 65– 1355 و 75– 1365، مهاجرت مهمترین عامل رشد جمعیت شهری سه استان هرمزگان، همدان و یزد بوده است. از بین عواملی که باعث رشد جمعیت شهری شدهاند، سهم مهاجرت 04/49 درصد بوده است.
در ایران سازمان و نهادی که مسئول ثبت اطلاعات مورد نیاز محققین درباره مهاجرت و مهاجران باشد وجود ندارد. بنابراین، از مشکلاتی که برای پیمایش¬های مهاجرت پیش میآید سخت بودن دسترسی به جامعه مهاجران بوده و این امر، وقت و هزینه زیادی را برای محقق تحمیل میکند. بدینطریق، اکثر تحقیقات مهاجرتی به صورت اسنادی و کتابخانهای صورت گرفته و از طرح¬های پیمایشی و قرار دادن شخص بعنوان واحد تحلیل صرفنظر میشود. در این بررسی، از طریق سنجش گرایش به مهاجرت این فرصت به وجود میآید تا بتوان در مورد مهاجران بالقوه و به عبارتی مهاجران آتی برنامهریزی نموده و سیاستگذاران و برنامهریزان بتوانند از نیروهای حرکتی آنها به طور مطلوبی استفاده نمایند.
1-4 اهداف تحقیق
چنانچه از عنوان طرح برمیآید، هدف عمده و اصلی در این تحقیق بررسی رابطه بین تمایل به مهاجرت از آبادان با رضایت از زندگی می¬باشد. تعیین اهداف جزئی تحقیق موجب میشود که هدف کلی بیشتر قابل دسترس بوده و دستیابی به آن میسر گردد. اهداف جزئی و ویژه که در این تحقیق به آن پرداخته شده به شرح ذیل می باشد:
1- تعیین میزان رضایت¬ از زندگی افراد و تاثیر آن بر تمایل مهاجرت از آبادان.
2- شناخت نگرش پاسخگویان نسبت به دافعههای مبدأ و تأثیر آن برتمایل به مهاجرت از آبادان.
3- تعیین میزان تمایل افراد برای مهاجرت از آبادان بر حسب ویژگی¬های فردی آنان.
4- تعیین میزان رضایت از زندگی افراد بر حسب ویژگی¬های فردی آنان.
5- تعیین میزان تمایل افراد برای مهاجرت از آبادان بر حسب پایگاه اقتصادی-اجتماعی شان.
6- تعیین میزان تمایل افراد به مهاجرت بر حسب نگرش آنان به پدیده مهاجرت.