آب منشأ حیات وتداوم بخش آن بوده وبدون آن هر حرکت و تلاش درهرزمینه ای برای موجودات زنده عقیم خواهد ماند.در حال حاضر کمبود آب ومنابع آبی از اساسی ترین مسائلی است که مسئولین و برنامه ریزان را به یافتن راه حلهایی برای رفع کمبود آن واداشته است.
ازآنجا که کشورما ایران با وسعتی معادل000 /648/1 درنیمه جنوبی منطقه معتدله شمالی درمحدوده کمربند بیابانی جهان واقع شده واز لحاظ ریزشهای جوی وضعیت چندان مطلوبی ندارد لذا آب ازاهمیت ویژه ایی بهره منداست.
از سوی دیگربا توجه به این که تولیدات کشاورزی نیاز به آب کافی داشته و بجزدرمناطق سلسله جبال البرز(کرانه های دریای مازندران)ودامنه غربی سلسله جبال زاگرس(مناطقی در غرب وشمال غربی)کشور که دارای بارندگی نسبتاً زیادی است،دربقیه قسمتهای کشوربارندگی اندک است،لذابخش اعظم کشورهمواره با کمبود آب مواجه بوده واین کمبود به صورت مانع بزرگی بر سرراه برنامه ریزهای عمرانی قرار دارد.مضافاً این که همین بارش کم درفصولی نازل می شود(زمستان وبهار)که به آب نیازی چندان نمی باشد. درچنین شرایطی برای جبران این کاستی ها به بهره برداری هرچه بیشترازمنابع آب زیرزمینی پرداخته می شود.دراین زمینه نیزدراثراضافه برداشتهای مکرر، منابع آب زیرزمینی با عدم تعادل وبحران مواجه شده است.این شرایط بحرانی زنگ خطری است برای ما تا نحوه مدیریت آب را ازوضع کنونی آن تغییر دارد وبا برقراری انقلابی نوین درمدیریت منابع وذخایر آب،بدون آسیب رسانی به محیط زیست ویا کاهش میزان تولیدات کشاورزی، با تلاش توام با فکرواندیشه وهمکاری وهمفکری صادقانه،برنامه ریزی جدیدی را پایه گذاری نمائیم تامشکل حیاتی آب کشاورزی، صنعت وشرب جمعیتهای شهری و روستائی به صورت اصولی و مدبرانه حل گردد.
در مناطق خشک ونیمه خشک جهان،مانند منطقه تحت مطالعه به دلیل قلّت پوشش گیاهی،وبارانهای پر شدت ونیز وجود مواد هوازده زیاد،طغیان رودها همواره مقادیرزیادی ازرسوبات هوازده را با خود تا پای دامنه حمل نموده وبه صورت مخروطه افکنه رسوب می دهند.در فضاهای خالی بین دانه ایی این رسوبات منفصل مقدار قابل توجهی آب به صورت آب زیرزمینی باقی می ماند.به این ترتیب مخروطه افکنه ها جزو آن دسته ازپدیده های ژئومورفیک به شمار می آیند که حاوی آب زیرزمینی بوده و درمناطق خشک ونیمه خشک جهان حایز اهمیت اند.
دراین پژوهش برای ملموس ترنمودن نقش مخروطه افکنه شاندیز و حوضه مولد آن تاکید می شود تا بتوان به قابلیتهای آن که ازجمله تامین آب نیز می باشد،دست یافت وراهی دربرابرمدیران و برنامه ریزی کشور گشود.
1-1بیان مسئله تحقیق (طرح مسئله) :
از آنجایی که مخروطه افکنه شاندیز به شهر مشهد نزدیک است ودارای آب زیرزمینی قابل توجهی بوده ودر تامین آب شرب دومین کلان شهر مذهبی جهان،یعنی مشهد مقدس نقش داشته است دراثراضافه برداشت های مکررازآب زیرزمینی با افت سطح آب وکسری مخزن شده وهمچنین بهره برداری چند جانبه از برخی پدیده های هیدروژئومورفولوژی،مانند تراس رودخانه ها در نتیجه مسائل و مشکلاتی را به وجود آورده است که مورد توجه این تحقیق می باشد.
2-1 ادبیات وسابقه تحقیق:
به علت نقش مهمی که تراسهای رودخانه ها و مخروطه افکنه هامی توانند درتامین منابع آبی ومکان گزینی کانون جمعیتی ایفا کنند،درسطح بین المللی وملی مطالعات زیادی راجع به آنها صورت گرفته است این مناطق به عنوان محلهای تجمع وذخیره آب زیرزمینی همواره مورد توجه بوده اند بویژه درایران سه الی چهارهزار سال است که از طریق حفر قنات آب زیرزمینی تراسها ومخروطه افکنه ها را زهکشی می کنند.اولین مطالعات درباره وجود وزهکشی آب ازمخروطه افکنه ها به مطالعات محمد کرجی در بیش از سه هزار سال قبل برمی گردد و سوابق مطالعاتی زیادی درباره مخروطه افکنه ها ازلحاظ پتانسیل آبی وجود دارد که در زیربه مهمترین آنها اشاره می شود.
1-مهندسین مشاور قهرمانی:گزارش مطالعات مقدماتی حوضه آبریزکشف رود وزارت آب وبرق آبان 1347
2-گزارش نیمه تفضیلی خاک شناسی دشت مشهد: موسسه خاک شناسی وحاصلخیزی خاک مهر 1351
3- مهندسین مشاورسیتران:مطالعه به منظور بهره برداری آبهای دشت وآبرسانی به شهر مشهد وزارت آب وبرق آذر1352
4- شرکت سهامی آب منطقه ای خراسان:مطالعات شناسی وبهره برداریاز رودخانه های دولت آباد،اسجیل،زشک وجاغرق،گلستان (جلد دوم هواشناسی وهیدرولوژی) اسفند 1361
5-مطالعات زمین شناسی(مرحله شناسایی):کمیته امور آب واحد مطالعات پروژه سد رودخانه شاندیز-وزارت جهاد سازندگی خراسان آذر 1368
6-مهندسین مشاور جاماب:طرح جامع آب کشف رود بهمن 1368
7-ولایتی،س وتوسلی،س:منابع ومسائل آب استان خراسان،انتشارات آستان قدس رضوی،چاپ اول 1370
8-مهندسین مشاورجاماب:طرح جامع آب کشور(جلد چهارم تقسیمات آب وهوا) خرداد1370
9- دانا،ف:حوضه آبریز کشف رود(دشت مشهد) 1371-1370
10- سعیدی،ح:مطالعات هیدرولوژی رودخانه زشک سرآسیاب شاندیز 1373
11-مهندسین مشاور ساز آب شرق: مطالعات حوزه آبخیززشک پائیز 1375
12-معاونت مطالعات پایه منابع آب خراسان،تلفیق مطالعات منابع آب قره قوم،آمار ومطالعات وبررسی مقدماتی، اسفند 1376
13-زمردیان،محمد جعفر،بررسی دینامیک های دامنه ایی در شمال بینالود وبازتاب آن در برنامه ریزی سکونتگاه های روستایی(نمونه دره زشک واخلومد) اردیبهشت 1378
14- مهندسین مشاورسروآب:مدیریت منابع آب دشت مشهد خرداد 1378
15-گزارش مطالعات منابع آب تغذیه شونده ازآبهای سطحی حوزه آبریز شاندیز(رودخانه زشک)گزارش خلاصه آمار دی 1380
16-آمار برداری انهارحوزه آبریز کشف رود(رودخانه شاندیز)مهندسین مشاورساز آب شرق بهار 1383
17-وزارت نیرو شرکت سهامی آب منطقه ای خراسان رضوی،منابع ومصارف آب در دشت مشهد معاونت برنامه ریزی وبهبود مدیریت دفتر طرح وبرنامه آذر 1385
3-1 اهداف تحقیق:
هدف تحقیق به طور کلی شناسایی قابلیت ها ومحدودیت های مکانی وارائه راهکارهایی درجهت تقویت قابلیت ها وکاهش محدودیت ها می باشد که این تحقیق نیزخارج ازاین محدوده نبوده واهداف آن به طور عمده به شرح زیر است.
- شناسایی پدیده های هیدروژئومورفولژی حوضه آبریز رودخانه شاندیز
- بررسی سیلابهای رودخانه ونقش آن در تغذیه مخروطه افکنه ودشت مشهد
فصل اول کلیات
مقدمه 2
1-1 بیان مسئله تحقیق (طرح مسئله) 3
2-1 ادبیات وسابقه تحقیق 3
3-1 اهداف تحقیق 5
4-1 فرضیه های تحقیق 5
5-1 روش وفرآیند تحقیق 5
6-1 منابع گردآوری اطلاعات 6
7-1 بیان محدودیتهای عمده تحقیق 6
8-1 موقعیت منطقه تحت مطالعه 6
1-8-1 موقع ریاضی 6
2-8-1 موقع نسبی 7
3-8-1 موقع سیاسی 7
4-8-1 موقع زمین شناسی 7
5-8-1 موقع اقلیمی 7
6-8-1 موقع آب شناسی 7
فصل دوم ویژگى هاى اقلیمى
مقدمه 12
1-2 جبهه های مختلف آب وهوایی تاثیر گذار بر منطقه 12
2-2 داده ها وایستگاهها 14
3-2 دما وتغییرات آن 15
1-3-2 گرادیان حرارتی 16
2-3-2 درجه حرارت ماهانه 16
4-2 بارندگی 18
1-4-2 برآورد بارندگی سالانه حوضه مورد مطالعه 18
2-4-2 رابطه بین ارتفاع و بارندگی 18
3-4-2 تغییرات ماهانه وفصلی بارندگی حوضه 19
5-2 برآورد تبخیر 24
6-2 طبقه بندی اقلیمی منطقه مورد بررسی 25
1-6-2 ضریب خشکی د ومارتن 26
2-6-2 اقلیم نمای آمبرژه 28
فصل سوم زمین شناسى- ژئومورفولوژى
1-3 کلیات زمین شناسی 31
1-1-3 زمین شناسی زون بینالود 32
2-1-3 سازنده های منطقه تحت مطالعه 36
2-3 کلیات ژئومورفولوژی 39
1-2-3 مورفوتکتونیک ودینامیک درونی 39
1-1-2-3 تکامل تکتونیکی؛زمین ساخت ورقی وچین خوردگی 40
2-1-2-3 شکستیگیها وگسیختگیها 40
1-2-1-2-3 تراس ها(راندگی ها) 41
2-2-1-2-3 چین ها وگسله ها 43
2-2-3 مورفوکلیماتیک ودینامیک بیرونی 44
1-2-2-3 دینامیک ها ومواریث اقلیمی پلیئستوسن 44
2-2-2-3 مورفودینامیسم هولوسن 47
3-2-3 لیتومورفولوژی بینالود 49
فصل چهارم خاک و پوشش گیاهى
مقدمه 53
1-4 تیپ بندی خاک حوضه 53
2-4 پوشش گیاهی 57
3-4 کاربری اراضی 59
1-3-4 اراضی زراعی 60
فصل پنجم ویژگیهاى هیدروژئومورفولوژى
مقدمه 64
1-5 منابع آب سطحی 64
1-1-5 کلیات حوضه آبریز رودخانه شاندیز 64
2-1-5 ویژگی های هندسی و ژئومتریک حوضه 65
1-2-1-5 محیط حوضه 65
2-2-1-5 مساحت حوضه 65
3-2-1-5 طول حوضه 66
4-2-1-5 عرض حوضه 68
5-2-1-5 ارتفاع حوضه (پستی و بلندی) 71
6-2-1-5 شکل حوضه 75
7-2-1-5 شیب حوضه 78
8-2-1-5 تراکم زهکشی 78
9-2-1-5 زمان تمرکز 79
10-2-1-5 آبراهه ها 79
3-1-5 رژیم رودخانه 81
4-1-5 برآورد وحجم رواناب(آورد سالانه) 82
2-5 منابع آب زیر زمینی 85
فصل ششم پدیده هاى هیدروژئومورفولوژیکى حوضه آبریز رودخانه شاندیز
مقدمه 87
1-6 مخروطه افکنه 87
1-1-6 موقعیت مخروطه افکنه 87
2-1-6 مساحت ومحیط 87
3-1-6 توزیع ارتفاعی 87
4-1-6 شیب 88
5-1-6 گرانولومتری ومورفوسکوپی رسوبات مخروطه افکنه ها 88
6-1-6 منحنی های گرانولومتری مخروطه افکنه 89
7-1-6 جنس رسوبات مخروطه افکنه 89
2-6 تراسها 92
3-6 مآندر 93
فصل هفتم نقش مخروطه افکنه در ایجاد پتانسیل آبى(کمى وکیفى)تاثیر پذیرى آن از رودخانه شاندیز
1-7 آب سطحی در محدوده مخروطه افکنه 97
2-7 آب زیرزمینی در مخروطه افکنه(کمی وکیفی) 97
1-2-7 قنات 97
2-2-7 چاه 97
1-2-2-7 دبی ویژه مخروطه افکنه 100
2-2-2-7 هیدروشیمی وکیفیت آب 100
1-2-2-2-7 طبقه بندی آب از نظر شرب 100
2-2-2-2-7 طبقه بندی آب از نظر کشاورزی 103
3-2-2-2-7 کنداکتیویته 104
4-2-2-2-7 کلر 104
5-2-2-2-7 نقشه ایزوپیز 106
6-2-2-2-7 هیدروگراف چاه وارزیابی آن 108
فصل هشتم وضعیت اقتصادى- اجتماعى حوضه
مقدمه 111
1-8 وضعیت اجتماعی 111
1-1-8 تعداد وتوزیع جمعیت 111
2-1-8 خانوار وخانواده 112
3-1-8 تراکم جمعیت 113
1-3-1-8 تراکم نسبی 114
2-3-1-8 تراکم بیولوژیکی 114
4-1-8 ترکیب جمعیت 114
5-1-8 سواد و آموزش 114
6-1-8 مهاجرت وعلل آن 115
2-8 وضعیت کشاورزی حوضه 116
1-2-8 دامداری 116
3-8 صنعت 116
4-8 خدمات 117
فصل نهم نتیجه گیری و پیشنهادات
-نتیجه گیری و اثبات فرضیه 120
-اثبات فرضیه ها 121
پیشنهادات 122
شامل 130 صفحه فایل word