لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
فرمت فایل word و قابل ویرایش و پرینت
تعداد صفحات: 7
طرح بانک اطلاعات پروژه های تحقیقاتی و مدارک علمی آب با تأکید بر تهیه مدرک
فصلنامه اطلاع رسانی. دوره 13 ، شماره 2 زمستان 1376
نوشته: مهرخ ملکیانعضو هیئت علمی مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران
کلیدواژه ها… آب … بانک اطلاعاتی … منابع آب … طرحهای تحقیقاتی … استانداردچکیدههدف از اجرای این طرح، جمع آوری و سازماندهی اطلاعات مربوط به پروژه های تحقیقاتی و مدارک علمی آب است. اطلاعات گردآوری شده به همراه چکیده آنها با استفاده از دستورالعمل US MARC BIBLIOGRAPHIC FORMAT 1995 به کاربرگه ها منتقل و پس از انجام کنترلهای لازم به ماشین وارد شده است. تاکنون اطلاعات مربوط به 5000 مدرک (مقاله سمینار، گزارش تحقیقاتی، پایان نامه، مقاله مجله) وارد ماشین شده و بازیابی اطلاعات و مدارک توأماً امکانپذیر است. مدارک به زبانهای فارسی، انگلیسی، فرانسه، آلمانی و روسی، و توصیفگرها به دو زبان فارسی و انگلیسی است.
در سال 1374 بنا به نیاز وزارت نیرو به این بانک اطلاعاتی، قرارداد همکاری چهار سال های بین این وزارتخانه و مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران منعقد گردید. در وزارت نیرو کلیه امور پژوهشی آب زیرنظر شورای تحقیقات آب انجام میگیرد. در واقع اعضای این شورا برای تصویب طرحهای تحقیقاتی مربوط به آب در وزارت نیرو، به یک بانک اطلاعاتی از مدارک تحقیقاتی کار شده در دانشگاه ها و مؤسسات تحقیقاتی کشور نیاز دارند تا در اسرع وقت بتوانند به اطلاعات و چکیده ای از مدارک، یا در صورت لزوم به اصل آنها دسترسی حاصل نمایند.هدف از اجرای این طرح جمع آوری و سازماندهی اطلاعات مربوط به پروژه های تحقیقاتی و مدارک علمی آب در موضوعات زیر است:هیدرولوژی، صنایع آب آشامیدنی، مدیریت بهره برداری از آب، حقوق آب، آلودگی آب، توزیع آب، آبهای زیرزمینی، آبهای سطحی، نزولات جوی، آلودگی دری، آبیاری و زهکشی، کنترل سیلاب، کیفیت آب، طبقه‌بندی کیفیت آب، سدسازی و صنایع ذیربط، ارتباط خاک و آب، اقتصاد آب، آب و جمعیت، خاک شناسی، زمین شناسی و زلزله، ژئوفیزیک، ژئو تکنیک، استانداردهای آب.اطلاعات گردآوری شده پس از انجام کنترلهای لازم به رایانه وارد میشود و می‌توان از طریق نام نویسنده، نام سازمان، عنوان، توصیفگر، کلید واژه، نام سازمان یا اسامی افراد (چنانچه توصیفگر واقع شده باشند)، اسامی جغرافیایی، ناشر، منبع، سال و چکیده به بازیابی اطلاعات و در صورت لزوم به بازیابی اصل مدرک اقدام کرد.مراحل انجام کارابتدا دانشگاه ها و مؤسسات تحقیقاتی که در زمینه آب و موضوعات مورد قرارداد فعالیت تحقیقاتی داشتند شناسایی شدند و با توجه به یکی از اهداف مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران که استاندارد کردن فعالیتهای اطلاعرسانی مرکز برای وصل شدن به شبکه های اطلاعاتی جهانی است، بخش رایانه مرکز با بهره گیری از دستورالعمل US MARC BIBLIOGRAPHIC FORMAT 1995 به طراحی کاربرگه ها اقدام نمود. تاکنون کاربرگه های مربوط به گزارشهای تحقیقاتی، پایان نامه ه، مقالات سمیناره، و مقالات مجلات تهیه شده و کار برگه مدارک استاندارد و نقشه در دست نهیه است. ابتدا کاربرگه ها به طور آزمایشی مورد استفاده قرار گرفتند و پس از رفع اشکالات و انطباق با وضعیت مدارک فارسی و انجام تصحیحات لازم، برای کار وسیع آماده شدند. مدارک گردآوری شده پس از آماده سازی و شماره گذاری با استفاده از اصطلاحنامه های زیر نمایه سازی شدند:
1.Thesaurus of water resources terms،2.TEST (Thesaurus of Engineering and Scientific Terms)،3.Ei Thesaurus،4.SPINES Thesaurus،5.Thesaurus of Law.
کلیدواژه های انتخابی که در اصطلاحنامه های مذکور موجود نبودند با فرهنگها و واژگان های زمین شناسی، فنی و مهندسی، کشاورزی، محیط زیست، حقوق، جامعه شناسی و جز اینها کنترل شدند.در این بانک اطلاعاتی اصل مدارک به زبانهای فارسی، انگلیسی، فرانسه و آلمانی و توصیفگرها به دو زبان فارسی و انگلیسی است. مدارکی که دارای چکیده بودند، چکیده آنها عیناً به ماشین منتقل شدند.اطلاعات منتقل شده به کاربرگه ها سپس با فرمت IRANMARC معین و استفاده از نرم افزار CDS/ISIS به ماشین داده شده است. در حال حاضر کارهای اطلاعاتی مربوط به 7000 مدرک به اتمام رسیده و در پایان طرح، 10000 رکورد و اطلاع ذخیره و بازیابی میشوند که پس از انجام تصحیحات لازم و هماهنگی توصیفگرها و ایجاد ارتباط بین ارجاعات به چاپ مجموعه های 1000 تایی از اطلاعات آب اقدام میشود.نتایجی که از این بانک اطلاعاتی حاصل میشود به قرار زیر است:1. امور آب وزارت نیرو، و کلیه سازمان‌های پژوهشی و دانشگاه های کشور با استفاده از این بانک اطلاعاتی میتوانند از دوباره کاریهای تحقیقاتی ممانعت به عمل آورند.2. اطلاعات آن می‌تواند مورد استفاده در برنامه ریزی آب کشور قرار گیرد و چنانچه کلیه مدارک موجود گردآوری شوند و به زور برسند، می‌توان آنها را به مجموعه ها و زیر مجموعه های موضوعی زیر دسته بندی کرد:الف – سدسازی: شامل بخشهای مطالعات منابع آب و کنترل سیلابه، آنالیز سازه های هیدرولیک، سدهای بتنی، سدهای خاکی، ژئوتکنیک، زمین شناسی؛ب – آب و فاضلاب: شامل آبهای سطحی، آبهای زیرزمینی، آبرسانی،...؛پ – آبیاری و زهکشی: شامل بخشهای آبیاری و زهکشی، کشاورزی، سدهای انحرافی؛ت – حفاظت خاک و آب و آبخیزداری: شامل بهره برداری بهینه از منابع آب و خاک،...؛ث – جنبه های مختلف زیستمحیطی آب: شامل بخشهای محیط زیست انسانی، محیط زیست طبیعی و ارزیابی اثرات زیست محیطی؛ج – جمعیت: شامل مطالعات مربوط به جمعیت شهرها و روستاهای کشور،...؛چ – هواشناسی: شامل مطالعات مربوط به باران، برف، درجه حرارت محیط،...در اینجا لازم ا ست به شرح مختصری درباره مدارک مربوط به موضوعات فوق اشاره شود.
الف – سدسازیسدها ساختمانهای عظیم بشر ساخت می‌باشند که به دلیل پیچیدگی و دخالت پارامترهای فیزیکی، ژئومکانیکی، هیدرولوژیکی، سازهای، و فرسودگی مصالح به سرمایه گذاری سنگینی نیاز دارند. بعلاوه، سدسازی نیاز به تحقیقات قبلی، و پس از ساخت نیز به جهت نگهداری احتیاج به بازرسی ادواری و مستمر فنی دارد که در تمام این مراحل داشتن اطلاعات دقیق، صحیح و کامل مورد نیاز است.یکی از پارامترهایی که در پروژه های سدسازی در ایران باید به آن توجه داشت، سدهای واقع در مناطقی است که از سنگهای انحلال پذیر(3) بخصوص سنگ آهک تشکیل شدهاند و با توجه به پایداری و دوام پذیری این گونه پروژه ها از دیدگاه اقتصادی و هزینه های گزافی که دارند، عدم توجه به وضعیت زمین‌شناختی منطقه و ویژگیهای فنی و مهندسی مشکلاتی به بار خواهد آورد. بررسی زمین شناختی قسمتهای جنوب و جنوب غربی (7)“ (8)“ (16) ایران نشان داده که لایه های زمین را در این مناطق سنگهای کربنه تشکیل دادهاند که موجب تشکیل مناطق کارستی شده است. داشتن اطلاعات و مدارک لازم در پروژهای سدسازی بخصوص در این مناطق که 06/0 درصد مساحت کل کشور است از اولویت ویژه ای برخوردار است. به همین جهت در این پروژه ها داشتن شناخت از وضعیت زمین‌شناختی، خواص فیزیکی، مکانیکی، شیمیایی (17)، (24) سنگها از ضروریات است.یکی دیگر از پارامترهای مهم در پروژه های سدسازی، زلزله(26) است. با توجه به این که سرزمین ایران پوستهای چین خورده است که در آن شکستگی‌ها و گسلهای فراوانی دیده میشود، مدارک مربوط به مطالعات زمین‌شناختی و زلزله شناختی در تأسیسات آبی بخصوص سدها نقش مهمی را ایفا می‌نماید؛ بخصوص که زلزله ها از عوامل اصلی رسوبگذاری در پشت سدها(2) است. بعلاوه به عناوینی از پایان نامه ها برخورد شد که علل رسوبگذاری در پشت بعضی از سدهای ایران (4)،(14)،(30) و نحوه رسوبزدایی (13)، (23) را مورد بررسی قرار داده بودند که به مجموعه این بانک افزوده شد.از نظر جغرافیایی، نیمی از مساحت ایران مناطق کوهستانی، و حدوداً یک چهارم کل کشور دارای شیب بیش از 15 درجه است. این وضعیت، وقوع زلزله های کوچک و بزرگ، همچنین وجود گسله ها و وقوع بارندگی در این مناطق، پدیدهای را به وجود آورده است که موجب حرکت مواد در دامنه ها (زمین لغزش) (29) میشود. بدین لحاظ کلیه مدارک مؤسسه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله که یکی از واحدهای تابعه وزارت فرهنگ و آموزش عالی میباشد و در سال 1368 تأسیس شده مورد بررس قرار گرفت و به گردآوری و آماده سازی مدارک آن اقدام شد.در این ارتباط از مجموعه های انتشاراتی مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن، اداره کل مسکن و شهرسازی، وزارت مسکن و شهرسازی، سازمان زمینشناسی و سازمان نقشهبرداری نیز در این بانک اطلاعاتی استفاده شده است.
ب – آب و فاضلابدر این مبحث در بین پایان نامه ه، مقالات سمیناره، گزارشهای تحقیقاتی، و مقالات علمی مجلات به عناوین فراوانی برخورد شد که درباره آبهای سطحی (رودخانه ها و چشمه ها و ...) آبهای زیرزمینی (شامل چاه ها و قناتها و ...) و نوسانات سطح این آبها بود. همینطور وضعیت کیفی آب مشروب برخی از شهرها و روستاها بررسی شده بود. در مبحث فاضلاب به عناوینی درباره چگونگی استفاده از فاضلابها (20)، بررسیهایی بر روی مقدار فلزات سنگین یا سموم حاصل از پساب و فاضلاب (28) صنایع و تغییراتی که آنها بر خواص شیمیایی آبهای سطحی و زیرزمینی (5)، (11)، (12) ایجاد مینمایند، یا عناوینی که در جهت بهبود کیفیت آب نوشته شدهاند برخورد شد. نتایج بسیاری از بررسیها کاربردی است. به عنوان مثال موضوعی یکی از این مدارک ”بررسی و مقایسه میزان آب شستگی (Scour) اطراف آبشکن (Groin)های باز با استفاده از مدل هیدرولیکی (19) است و پژوهشگر به این نتیجه رسیده که به منظور ممانعت از فرسایش سواحل ایران، استفاده از آبشکنهای باز مناسبتر از نوع بسته آن است و تأکید می‌نماید که این سازه ها در ارتباط با فرسایش سواحل تاکنون در ایران طراحی و اجرا نشده است. با یک بررسی اجمالی از مدارک گردآوری شده در موضوع آب و فاضلاب، برناکامل بودن تحقیقات و این که اکثر تحقیقات انجام شده به صورت پراکنده بوده و بدون استفاده از نتایج آن رها شده اند و به این که هیچ انسجام و هماهنگی بین آنها برقرار نیست پی می بریم.پ- آبیاری و زهکشیدر مبحث آبیاری,عناوین کار شده شامل تحقیقاتی است درباره روش‌های مختلف آبیاری و مقایسه آنها با روش‌های آبیاری سنتی (27) در ایران، چگونگی استفاده از آبهای شور و لب شور (21)، ایجاد سدهای مخزنی برای تعدیل شوری آب، بررسی علل شوری آب بعضی از رودخانه ه، و بررسی اثر رژیمهای مختلف آبیاری گیاهان. در این رابطه مقدار آب آبیاری، راندمان مصرف آب و نیاز آبی گیاه (تبخیر و تعریق حقیقی)، و ایجاد پتانسیل آب و خاک بررسی شده است. احداث شبکه های آبیاری و زهکشی، و روش‌های مختلف استفاده از آب های شور در آبیاری مورد مطالعه قرار گرفته است.ت – حفاظت خاک، آب و آبخیزداریدر این ارتباط مطالعات وسیعی در مؤسسه تحقیقات خاک و آب وزارت کشاورزی انجام شده و خاکهای نقاط مختلف کشور به صورت اجمالی، تفصیلی و نیمه تفصیلی بررسی شده که سعی گردید کلیه مطالعات مرتبط با موضوع آب و خاک در این ارتباط با کنترل سیلاب و مهار آن، فرسایش خاک (22) و آب شستگی و همچنین مطالعات زمین شناختی در ارتباط با تغذیه مصنوعی، و استفاده از آبهای شور کویرهای ایران برخورد شد که این نوع مدارک نیز گردآوری شدند.ث – جنبه های مختلف زیستی محیطی آبدر بین مدارک گردآوری شده، عناوین متعدد دال بر بررسی وضع بهداشتی آبهای سطحی و زیرزمینی است. بررسی غلظت ترکیبات ازته، کلروره، آرسنیک و ترکیبات سمی در آبهای زیرزمینی، و بررسیهایی درآبهای زیرزمینی، و بررسیهایی درباره آب رودخانه های مختلف ایران از نظر بهداشتی یا آب لولهکشی برخی از شهرهای ایران از نظر فیزیکی، شیمیایی، باکتریولوژیکی و انگلی (1) مشاهده شد.مطالعاتی هم صورت گرفته که نشاندهنده آلودگی آب چشمه های آب معدنی و آب های گرم است که این دسته نیز گردآوری شدند. بررسی مقدماتی کلیه این مطالعات دال بر پراکنده و ناکامل بودن آنها است.ج ـ جمعیتآب و جمعیت لازم و ملزوم یکدیگرند؛ بدین لحاظ در توسعه شهرها بررسی وضعیت جغرافیایی، میزان آبهای سطحی و زیرزمینی، و جمعیت از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بدین جهت از ابتدای طرح، کلیه بررسیهایی که در این باره انجام شده در مد نظر بوده و به گردآوری مدارک آن اقدام شده است.
طرح بانک اطلاعات پروژه های تحقیقاتی و مدارک علمی آب با تأکید
