این محصول در قالب ورد و قابل ویرایش در 200 صفحه می باشد.
فصل 1ول مقدمه
انسان پیچیده ترین و نیازمندترین موجود جهان آفرینش است و نیازها سرچشمه سیاسی برای تحرک و فعالیت انسان هستند بطوری که انسان بی نیاز همانند یک شئی بی جان و بی تحرک است .
انسان به لحاظ انسانیت خود دارای نیازها و انگیزه های متنوعی است که ناگزیر از ارضاء آن بوده و از این جهت است که نامی سعی و تلاش او در طول زندگی معطوف به ارضاء این نیازها و ارتقاء سطح کمی و کیفی زندگی مادی و معنوی خود می شود .
مسئله مهم در زمینه نیازهای انسانی مکانیسم این نیازها و چگونگی ارضاء آنها و حصول رضامندی در انسان است . آنچه مسلم است موجود انسانی برای رشد و تکامل و ادامه حیات خود ناگزیر است در مرحله اول نیازهای فیزیولوژیکی خود را ارضاء کرده و بعد از آن تامین نیازهای معنوی را دنبال نماید.
ارضاء نیازهای عینی و ذهنی افراد در قالب نیازهای مادی و معنوی دارای سه منشاء طبیعی ، فردی و اجتماعی است . ارضاء این نیازها در انسان یک احساس خوشایند و آرام بخش به همراه دارد که به آن رضامندی گفته می شود . عکس این وضعیت زمانی ایجاد می شود که نیازها و انگیزه های انسانی ارضاء نشده و با مشکلاتی روبرو شوند ، در این حالت یک احساس ناخوشایند و ناراحت کننده ای برای انسان پیش می آید که روان شناسان و جامعه شناسان به آن ناکامی ، محرومیت و نارضامندی می گویند.
ثبات و پویایی هر جامعه ای نیز تا حد زیادی به این امر وابسته است .
که تا چه حد نیازهای اساسی افراد ارضاء شده و یا موانع عمده ای در راه ارضاء آنها وجود نداشته باشد و بی توجهی به نیازها و تمایلات انسانها و عدم ارضاء آنها و در نتیجه عدم رضایت مردم از زندگی و قلمروهای مختلف آنها در یک جامعه پیامدهای غیر منتظره و ناگواری به همراه دارد . بنابراین توجه به خواسته ها و امیال طبیعی مردم یک جامعه و تلاش برای تامین آنها از طرف دولتها و مسئولین سطوح متوسط و پایین جامعه از ضرورتهای اجتناب ناپذیر است .
دولتها نیز برای تامین رفاه عمومی و فراهم نمودن لوازم و امکانات یک جامعه سالم نیازمند به شناخت انسانها و نیازهای متنوع آنها هستند بدون شک مسئوالان با حصول این شناخت و توزیع امکانات و خدمات بر اساس آن به سهولت رضامندی مردم را جلب خواهد کرد.
دنیایی که ما در آن زندگی می کنیم دنیای متغیر است تحولات است بخشی از این تغییرات که مربوط به جامعه انسانی می شود تغییراتی است که در زندگی خصوصی افراد صورت می گیرد . از این رو مادر جامعه مشاهده می کنیم که بسیاری از مردم ، شغل ، رشته تحصیلی ، دوستان ، منزل ، وسیله نقلیه ، دکراسیون منزل و دیگر لوازم و فاکتورهای زندگی خود را تغییر می دهند.
یکی از تغییرات بزرگ در زندگی انسانها کوچک شدن فضای زندگی است در این جا این سوال مطرح است که علت اصلی این تغییر و تحولات چیست ؟ اصولاً انسانها به لحاظ خواسته ها و انگیزه های متنوعی که دارند کمتر می توانند وضعیت ثابتی را تحمل کنند از این رو در طول زندگی خود دست به تغییر و تحول وضعیت های موجود زده و موقعیتهای جدیدی بوجود می آورند رمز تغییر و تحولاتی که افراد در وضعیتهای موجود زندگی خود ایجاد می کنند غیر از تنوع طلبی آنها در این عبارت خلاصه می شود :
« یک فرد وقتی در صدد ایحاد تحولی در زندگی شخصی و خصوصی خود بر می آید که با اوضاع و احوال موجود را زیان آور دیده و می خواهد جلوی ضرر بیشتر را بگیرد و یا اوضاع و احوال دیگری را سودبخش تر تصور کرده و تصمیم دارد نفع بیشتری متوجه خود کند.
یک جامع نیز زمانی عزم خود را برای تحولی عظیم جزم می کند که یا می خواهد از اوضاع و احوالی نامطلوب رهایی یابد و به اوضاعی مطلوب برسد و یا می خواهد اوضاع و احول کما بیش مطلوب را ترک گوید تا به اوضاع و احوالی مطلوب تر نائل شود .
به دیگر سخن ، اساساً هر عمل هدفداری اعم از فردی و اجتماعی ، یا برای رفع ضرر است یا برای جلب منعفت . ضرر منفعت نیز می تواند هم مادی و هم معنوی باشد .
بنابراین در چند دهه گذشته شاید مهمترین مسئله ای که از جهات اجتماعی بر روابط اعضای خانواده تحمیل شده است همانا کم شدن فضای داخلی خانواده است که با افزایش قیمت زمین و توسعه شهری کاملاً در ارتباط بوده است خرید و بازسازی ساختمانهای قدیمی و تبدیل آن به آپارتمانهای سه تا چهار طبقه ( طبقات بیشتر) الگوی غالب در ساختمان سازی شهرهای برگ بویژه تهران گردیده است . مجتمع های مسکونی بدون هیچگونه نظمی بصورت نامحدود توسط بخشهای خصوصی و دولتی در حال گسترشند.
و آپارتمان سازی در ایران بصورت یک کلیشه در آمده است که تعداد زیادی از آنها علیرغم برخورداری از مساحتهای قابل توجه از لحاظ احتیاج روزمره نامناسب و در تضاد با فرهنگ اجتماعی مردم این مرز و بوم می باشد.
بهرحال گر چه تا دیروز و دهه های گذشته گرایش بر آپارتمان نشینی یک مد غربی بود، اما با توجه به افزایش جمعیت و مهاجرت بی رویه به شهرها از روستا ها و شهرهای کوچکتر به شهرهای بزرگتر ، کمبود زمین شهری و گرانی آن ، بالا بودن هزینه های خدمات رسانی در سطح وسیع ، صرفه جویی در مصالح ساختمانی و ارزانی ساکن آپارتمانی و همچنین پدیده خانواده هسته ای ، آپارتمان سازی و آپارتمان نشینی یک اجبار و ضرورت شده است لذا از آنجا که انسان موجود با دو بعد مادی و معنوی و زیربنای شخصیت او را روح و روان الهیش شکل می دهد و مسکن به عنوان یک نیاز مادی و معنوی برای مطرح است و می باشد بی رویه ساکن عمودی آپارتمان تنها به نیاز مادی مسکن توجه شده و از توجه به نیازهای روانی و اجتماعی مسکن غفلت می گردد . در حال حاضر می توان گفت نهضت آپارتمان سازی و آپارتمان نشینی در تهران و دیگر شهرهای بزرگ میهن ، فراگیر شده است . از جمله مجتمع های آپارتمانی موجود در سطح کشور بویژه شهر تهران ، مجتمع وابسته به بنیاد شهید انقلاب اسلامی می باشد که طی سالهای بعد از پیروزی انقلاب اسلامی احداث و در اختیار بخشی از خانواده های معظم شاهد قرار گرفته است.
این تحقیق در طول مشکل گیری خود با مشکلات زیادی مواجه بوده است وسعت موضوع و چند جانبه بودن آن به گونه ای بود که لازم می نمود هم متغیرهای مستقل و هم متغیرهای وابسته بطور جداگانه ساخته و پرداخته شوند.
عدم وجود هر گونه تحقیق پیشین در مورد رضامندی از مجتمع نشینی تهیه چارچوب تئوریک و انتخاب متغیرها را دشوار می نمود پایین بودن سطح سواد اکثر نمونه ها توجیه نبودن و عدم همکاری مناسب مسئولان بنیاد شهید و از بدیهی ترین مشکلات موجود در مجتمع که موجب نارضایتی شدید ساکنین شده عدم روشن شدن وضعیت مالکیت آپارتمانهایی است که در آن سکونت دارند بنابراین لازم است بنیاد شهید در اقدام عملی نیست به رفع موانع مالکیت اقدام و طبق ضوابط مربوطه نسبت به واگذاری واحدها به ساکنین عمل نماید.
فصل دوم 1 – 2 – بیان مسئله :
وقوع جنگ در یک جامعه اثرات زیانباری بر اجتماع خصوصاً سلامت جسم و روان افراد جامعه در برداشت مسلماً یکی از آسیب پذیر ترین ارکان اجتماعی ، کانون خانواده ها است که به علت مشارکت مستقیم افراد خانوده ، رزمندگان در جنگ تبعات متفاوتی را در آن خانواده دارد . و با توجه به اهمیت و جایگاه شهید و شهادت در فرهنگ خاص اسلامی لزوم توجه به ابعاد مخرب و زیانبار جنگ بر خانواده شهدا در نزد ما صد چندان می گردد . رسیدگی به امور شهیدان و خانواده های معظم آنان بر اساس فرمان حضرت امام خمینی ( ره ) در مورخه 25/12/1352 بر اساس قانون به عهده بنیاد شهید انقلاب اسلامی گزادره شده است و بند 2 فرمان صریحاً « تصویب و اجرای سریع اولویت اقتصادی » یعنی مسکن ، زمین ، و وسایل زندگی را از مأموریتهای اساسی بنیاد شهید ذکر کرده است .
لذا یکی از اساسی ترین و شاید مهمترین وظایف بنیاد شهید ایجاد محیطی امن و متناسب با شأن اجتماعی این قشر بزرگوار می باشد و در این راستا بنیاد اقدام به ایجاد شهرک های مسکونی بصورت آپارتمانی و غیره در نقاط مختلفی نموده است .
ایجاد چنین مجتمع مسکونی رسیدگی بر جنبه های مادی و معنوی خانواده های شاهد آسانتر نموده ، خدمت رسانی را تسریع می نماید ، نکته قابل توجه و بحث ، توجه بر نیاز های و اولویتهای خانواده های معظم شاهد در محیطی است که قرار است در آن زندگی نمایند . متأسفانه در امر طراحی و ایجاد چنین مجتمع های مسکونی به نیازها و علایق این افراد توجه کافی نشده و خانواده های شاهد که استفاده کنندگان اساسی این مجتمع ها می باشند در این امر هیچ دخالتی نخواهند داشت و این امر سبب ایجاد مشکلات و نارضایتی هایی در خانواده های شاهد گردیده است .
رضایتمندی از مجتمع نشینی موقعی به عنوان یک موضوع و مسئله اجتماعی مورد بررسی قرار می گیرد که اهداف و انگیزه های ساکنین مجتمع توجه شود . وقتی گروهی از ساکنین با انواع مشکلات ، کمبودها و محرومتهای مختلف روبرو می شوند به ارزیابی امکانات و تسهیلات مسکن های عمودی پرداخته و در صورت بهتر تشخیص دادن آنها نسبت به مسکن سابق و یا مشکلات و تبعات مستاجری آن مجتمع ها را انتخاب می کند در مورد مجتمع ها و علل تاسیس آن تاکنون تحقیقات مختلفی صورت گرفته ولی در مورد رضامندی از مجتمع نشینی از دیدگاه ساکنین آن تاکنون تحقیق عمده ای صورت نگرفته است . منظور از چنین تحقیقاتی ، بررسیهائی است که در طی آن پژوهشگران به میان ساکنین مجتمع در منطقه ای رفته باشند و ارزیابی و تصویر آنها را از وضع زندگی در مجتمع جویا شده باشند.
برداشتهای سطحی و تصورات شتابزده نسبت به مجتمع نشینی ها حاکی از مثبت بودن مجتمع نشینی و رفع محرومتیها است چرا که اصولاً مجتمع نشینی به منظور فرار از مستاجری و محرومیت و رسیدن به یک زندگی مناسب و دلخواه صورت می گیرند ، در حالی که واقعیتهای موجود چنین تصوری را در همه جا صادق نمی داند بطوری که رقم این سطور در برخوردهای زیادی که با ساکنین مجتمع ها در مناطق مختلف و از جمله منطقه ای که بعداً موضوع این تحقیق شد داشته است شاهد بعضی از برداشتهای منفی و نارضامندی های ابراز نشده در مورد عواقب زندگی در مجتمع ها بوده است . در چنین مواردی ساکنین گر چه از مسکن و نوع سکونت و زندگی خود رضایت چندانی نداشته و مرتباً کمبودها و مشکلات طاقت فرسای مبدا را یادآوری می کردند ولی از زندگی جدید و سکونت در محل جدید هم رضایت چندانی از خود نشان نمی دادند.
حال این سوالها مطرح می شوند که ایده آنها و تصورات ساکنیم از یک مسکن و زندگی رضایت بخش چیست ؟ ساکنین در مجتمع چه نیازهائی احساس می کنند و این نیازها تا چه حدقابل ارضاء هستند ؟ ساکنین نسبت به امکانات مختلفی که در مجتمع برایشان فراهم شده است چه احساسی دارند و میزان رضایتمندی آنها از هر کدام یک از این عوامل چه مقدار است ؟ میزان این رضامندی نیز چه ارتباطی با ویژگیهای مختلف فردی و اجتماعی ساکنین دارد و سئوالات دیگری که در این زمینه مطرح اند .
در این تحقیق برای پاسخگویان بر چنین سولاتی موضوع رضامندی از مجتمع نشینی که رضامندی افراد را از چندین فاکتور مختلف مربوط به مجتمع نشنی نشان می دهد مبنا قرار گرفته و بر روی ساکنین مجتمع مسکونی فجر مورد بررسی قرار می گیرد.
2-2- ضررت و اهمیت بررسی موضوع
معمولاً در توجیه ضرروت بررسی و تحقیق علمی به وظایف یا کارکردهای سه گانه علم اشاره می شود. پژوهشهای اجتماعی نیز به تبع آن یا شناختی است ، یا فلسفی و یا کاربردی . دو جنبه شناختی هر پژوهش باید استدلال شود که آن تحقیق تا چه حد به ارتقاء دانش آدمیان در باب پدیده ای خاص می انجامد . در جنبه فلسفی باید استدلال شود که تحقیق تا چه حد به تغییر و گسترش اندیشه ، منطق و شیوه تفکر منجر می شود در جنبه کاربردی هر تحقیق نیز باید استدلال شود که تحقیق تا چه حد محیط مادی و فیزیکی را دگرگون ساخته ، به ابزار سازی و یا بهسازی محیط و رفع حوائج آدمی یاری می رساند.
دنیای معاصر سومین هدف ( هدف کاربردی ) را عمده کرده و بدان بهای بیشتری می دهد لیکن باید اذعان داشت که تفکیک سه هدف یاد شده صرفاً از جهات روش شناختی مفید و قابل فرض است .
پیران ، پرویز در پی تبین جامعه شناختی طلاق – برخی ملاحظات روش شناختی ، مجله رونق ، سال اول ، شماره 1 ، ص 24 ).
در اینجا باید استدلال شود که بررسی موضوع این تحقیق ( رضامندی از مجتمع نشنی ) نیز دارای چه ضرورتهائی است .
ضرورت و اهمیت موضوع مورد مطالعه این تحقیق در موارد ذیل خلاصه می شوند.
1 – جنبه ارزشی تحقیق:
گر چه تمامی تحقیقات بشری دارای ارزش است ولی تحقیقاتی که مستقیماً در مورد انسان و خصوصیات او انجام می گیرد دارای ارزش بیشتری است ، مگر نه این است که تمام تحقیقات بشری برای خوشبختی و رفاه آدمی صورت می گیرد.
2 – ضرورت اجتماعی تحقیق :
اصولاً توجه به نیازها و عوامل موثر در رفع آنها و حصول رضامندی مردم یک امر اجتماعی است که بر عهده مسئولان جامعه بوده و بی توجهی به آن پیامدهای اجتماعی ناگواری به همراه دارد.
3 – ضرورت برنامه ریزی و اولویت اقدامات :
به علت کمبود منابع موجود و محدودیت در خدمات رسانی ، ضرورت صرفه جوئی و اولویت بندی در ارائه منابع و خدمات مطرح می شود . در اینحا بر مسئولین لازم است که به نیاز سنجی در جامعه پرداخته و برای برنامه ریزی رضامندی مردم را در هر یک از قلمروهای زندگی بدست آورند.
4 – ضرورت شناسایی مشکلات و معرفی منطقه:
از آنجا که جامعه مورد مطالعه یک جامعه خانواده های شاهد بوده و تاکنون کمتر تحقیق اجتماعی در آن صورت گرفته است این تحقیق ضمن ارائه سیما طی کلی از منطقه بعضی از مشکلات اجتماعی ، اقتصادی منطقه را مطرح کرده و راهگشای دیگران برای مطالعه بیشتر در منطقه است .
بنابراین این تحقیق حاضر با توجه به آرمانها ، نیازها و رضامندی انسان از مجتمع نشینی گاهی در جهت شناخت بیشتر انسان است ( تامین هدف شناختی ) . از طرفی سنجش و شناخت نیازها و میزان رضامندی از مجتمع نشینی و زندگی روشهای خاصی را می طلبد که تحقیق حاضر سعی در نزدیک شدن به آن را دارد ( تامین هدف فلسفی ) نتایج این تحقیق نیز نوعی معرفی کلی محل ، شناسایی مشکلات منطقه و ارائه راهنمائی‌ها دو پیشنهادات به مسئولین برای حل مشکلات و برنامه ریزیهای آیده است . ( تامین هدف کاربردی )
3- 2 – اهداف تحقیق
تمامی تحقیقات برای رسیدن و یا حداقل نزدیکتر شدن به اهداف خاصی طراحی و اجراء می شوند ، اهداف هر تحقیق راهنمای اصلی تحقیق بوده و تمام مراحل آن با توجه به اهداف از بیش تعیین شده برنامه ریزی می شوند ، همه تحقیقات بشری و از جمله تحقیقات اجتماعی در مراحل اجرائی خود ممکن است اهداف دیگری نیز غیر از اهداف اولیه را تعقیب کرده و یا در پایان کار به نکات جدیدی برسد که از قبل مد نظر نبوده و محقق بدان توجهی نداشته است . این امر بر چگونگی اجرای تحقیقات و میزان موقفیت آن در هر مرحله بستگی دارد.
برای هر تحقیق معمولاً دو هدف مطرح است . یکی هدف کلی که معمولاً در موضوع تحقیق و طرح مسئله آن نهفته است و دیگر اهداف جزئی ، پراکنده و مرتبط با اهداف کلی.
هدف کلی در تحقیق حاضر چنانچه در موضوع آن « بررسی میزان رضامندی خانوده های شاهد از مجتمع نشینی » مشخص است بطور واضح تر عبارت از بررسی رضامندی از مجتمع نشینی خانواده های شاهد شهرک فجر در خیابان نیایش است که بر اساس فرضیات و متغیرهای از پیش تعیین شده صورت می گیرد.
در این جا عوامل مختلف اقتصادی و اجتماعی در جامعه مزبور مورد مطالعه قرار گرفته و ارتباط آن با میزان رضامندی از مجتمع نشینی مشخص می گردد در واقع تحقیق حاضر در پی تامین مسائلی است که قبلاً در طرح مسئله تحقیق بیان شد و همچنین در پی جوابگوئی به سئوالات مهمتری است مانند این که اصولاً آیا مردم از میزان رضایت خود نسبت بر قلمروهای مختلف زندگی آگاه اند؟ چگونه می توان این رضامندی را اندازه گیری کرد ؟ و آیا نتایج بدست آمده از اظهار نظرهای ساکنین محل می تواند مبنای صحیحی برای برنامه ریزی باشد . اهدف جزئی و مرتبط با هدف کلی نیز به شرح زیر است .
1 – ارائه سیمائی کلی از مجتمع ، چگونگی شکل گیری مجتمع .
2 – بررسی عوامل مختلف مربوط به مجتمع نشینی ( دافعه و جاذبه ها )
3 – بررسی میزان رضامندی ساکنین از اجزای مهم زندگی خود .
4 – تعیین میزان رضامندی از امکانات بهداشتی و درمانی بر اساس نیازهای مازلو
5 - تعیین میزان رضامندی از امکانات خدماتی و پشتیبانی بر اساس نیازهای مازلو
6 - تعیین میزان رضامندی از امکانات فرهنگی و ورزشی بر اساس نیازهای مازلو
7 - تعیین میزان رضامندی خدمات اداری و حواشی و امنیتی بنیاد شهید بر اساس نیازهای مازلو
8 - تعیین میزان رضامندی مناسبات و ارتباطات اجتماعی و همکاری ساکنین بر اساس نیازهای مازلو
9- تعیین میزان رضامندی نحوه احترام به خود و دیگران بر اساس نیازهای مازلو
10 - تعیین میزان رضامندی از پیشرفت و موفقیت ساکنین بر اساس نیاز به خودشکوفائی
4-2- جامعه مورد مطالعه
مقاله بررسی میزان رضایت مندی خانواده های شاهد از مجتمع نشینی
