پایان نامه سیمای سیاسی و اجتماعی خواجه رشید الدین فضل الله همدانی

اختصاصی از کوشا فایل پایان نامه سیمای سیاسی و اجتماعی خواجه رشید الدین فضل الله همدانی دانلود با لینک مستقیم و پرسرعت .

فرمت فایل : WORD (قابل ویرایش)

تعداد صفحات:113

پایان نامه درجه کارشناسی ارشد تاریخ M.A

فهرست مطالب:
هدف در پایان نامه    1
پیشینه تحقیق    3
روش کار و تحقیق    5
چکیده    6
مقدمه    8
نقد و بررسی منابع    12
فصل اول    
تالیفات و ادبی خواجه رشید الدین    19
توضیحات رشیدیه    19
تنکسوق نامه یا طب اهل ختا    21
آثار و احیاء     24
مفتاح التفاسیر    25
بیان الحقایق    26
کتاب سلطانی    27
لطایف الحقایق    28
اسئله و اجوبه یا الفوائد الرشیدیه    29
مکاتیب یا سوانح الافکار رشیدی    31
فصل دوم    
 مقام وزارت و وضع موقعیت آن     34
بخش اول : وزارت     34
بخش دوم : وزرای ایلخانان قبل از خواجه رشید الدین    34
فصل سوم    
زندگی خواجه رشید الدین فضل الله همدانی    38
بخش اول : زندگانی خواجه رشید الدین قبل از وزارت    45
سفارت رشید الدین به هند    46
زندگی سیاسی خواجه رشید الدین بهد از رسیدن به وزارت     48
رشید الدین و وزارت او با شرکت تاج الدین علیشاه     53
عزل و قتل رشید الدین     57
   
فصل چهارم    
در آمد و دارائی رشید الدین فضل الله    59
در آمدهای رشید الدین    62
فصل پنجم    
کارهای عمرانی و بنیادهای خیر رشید الدین     68
فصل ششم     
دین و اعتقادات خواجه رشید الدین    74
فصل هفتم     
تاریخ ایلخانیان     80
سلطنت آبا آقا خان     82
سلطنت سلطان احمد تگودار    83
سلطنت ارغون خان    84
سلطنت گیخاتو     88
وضع پول کاغذی چاو    90
قتل گیخاتو    91
سلطنت بایدو     92
سلطنت سلطان محمود غازان    93
سلطنت سلطان محمد خدابنده    98
مرگ اولجایتو    100
سلطنت ابو سعید بهادر    101
نتیجه گیری     106
چکیده به انگلیسی    108
منابع    111
    
    
  

هدف در پایان نامه

در انتخاب موضوع این پایان نامه دو هدف از اهمیت ویژه ای برخوردار است .

• پی بردن به تاریخ دوره ایلخانان از لحاظ سیاسی ، اقتصادی و اجتماعی
• بررسی دوره وزارت خواجه نصیر الدین از لحاظ سیاسی و خدمات علمی و انبیه و آثار علمی وی

آنچه که در بین متون تاریخی و بر اثر مطالعات تحقیقی توجه مرا به خود جلب کرده موضوع تبلور نخبگان در روند پر فراز و فرود مسیر تاریخی کشورمان بوده است که نتیجه گیری آن جای این سوال مبنی بر اینکه چرا علیرغم این همه نخبگان و بزرگان و شخصیت های انسانی کشورمان سهم کمتری در روند توسعه یافتگی داشته است ؟ یا اینکه نقش چنین مردان مدیر و مدبر را در مواقعی که کشورمان دچار تحولات واقعی شده و شاهد بحران های بزرگی بوده است چگونه
می توان ارزیابی کرد

در این پایان نامه برای رسیدن به سوالات فوق در حد توان و بضاعت علمی خود تلاش نمودم تا با بررسی و پژوهش بتوانیم به شناخت واقعی شخصیتهای تاریخی و نیز به کیفیت روند سیاسی حاکم در اوضاع و احوال آن روزگار برسم و از این طریق به برخی از حقایق بسیار اسرار آمیز توجه نموده و تا حد توان صواب را از ناصواب تمیز دهند و در پایان به زندگی پر از فراز و نشیب و سر انجام غم انگیز زندگانی این شخصیت تاریخی پی ببرند.

پیشینه تحقیق

از آنچه که در بین منابع ماخذ معاصر ایلخانان و نیز در لا به لای متون تاریخی ادوار بعد از آن تاریخ تا حال بررسی نموده اند و توان اندک و تجربه کار تحقیق ام ایجاد می کرد اسنادی نیافتم که منحصراٌ با عنوان وزرای ایلخانان از غازان خان به بعد ارتباط داشته باشد .

در عین حال پوهشهای زیاد و مفیدی به اقتضای عنوان پایان نامه توجه امرا به خود جلب کرد که در مورد شخصیت خواجه رشید الدین فضل الله همدانی از برجسته ترین وزرای دوره ایلخانی و مهمترین وزیر دوره ایلخانی می باشد . که توجه هر محققی را به خود جلب میکند . در مقایسه با هر تالیف و تحقیقی که در باب مغولان و ایلخانان بعمل آمده شخصیت خواجه رشید الدین بر جستگی خاص خود را دارد و توجه پژوهشگران را به خود جلب می نماید با تحقیقات مستمر که در این رهگذر داشتند از میان کتابهای گوناگون منابع زیر را معرفی می نماید :

• جامع التواریخ رشیدی
• توضیحات
• تنکسوق نامه
• مفتاح اتفاسیر
• بیان الحقایق
• لطائف الحائق
• کتاب سلطانی
• مکاتب یا سوانح الافکار

روش کار و تحقیق

روش کار در این پژوهش به لحاظ روند تحقیق در رشته های علوم انسانی به ویژه رشته تاریخ به صورت نظری و با تکیه بر منافع و ماخذ حاضر روش کتابخانه ای است از آنجایی که لازمه پژوهش کتابخانه ای برای تنظیم پایان نامه دسترسی به کتابخانه های مجهز به کتب و اسناد و مدارک تاریخی و مستند بوده است به لحاظ اینکه شهرستان های محل تحصیل و سکونت اینجانب (ابهر و سلطانیه ) نیز فاقد آن می باشند برای دسترسی به منافع بنابراین مجبور شدم به کتابخانه دانشگاه تهران دانشگاه تربیت مدرس و دانشگاه تبریز مراجعه کنم و ضمن فهرست کتب موجود در آنها و بررسی بسیاری از آن کتب ها ، منابع مورد نیاز را انتخاب کرده و مورد استفاده و استناد قرار دادند و در حد توان استفاده های لازم را بعمل آورده و درنهایت برداشت ها و استفاده های شخصی خود را در بخش های چکیده و نتیجه گیری ذکر مینمایم .

چکیده

بعد از خرابی های ناشی از حمله مغول راد مردانی چون خواجه نصیر الدین طوسی شمس الدین محمد جوینی صدر الدین احمد خالدی زنجانی سعد الدین محمد مستوفی ساوجی خواجه رشید الدین فضل الله همدانی غیاث الدین محمد برای نجات ایران از خرابی های بعدی و سوق سلاطین ایلخانی به آبادی و ترمیم خرابی ها و بعلم و ادب و اعتقادات مذهبی بخصوص به آئین دین مبین اسلام وارد کارهای دیوانی و وزارتی شدند این راد مردان در این راه جان خود را فدای هدفشان کردند وزیران عهد ایلخانی از زمان هلا کو خان 651-663 هـ تا مرگ ابو سعید 716-736 هـ مورد توجه بوده اند با مرگ غیاث الدین محمد در سال 736 هـ خورشید این مقام سیاسی مانند حکومت ایلخانان غروب کرد در آن روزگار وزارت معمولاٌ با مشارکت دو نفر بصورت همزمان با عناوینی مثل وزیر ممالیک وزیر اعظم و نائب خدمت میکردند آنان اگر اداره امور مالی مملکت را نیز به عهده میگرفتند « صاحب دیوان» داشتند وزیر در واقع شخص دوم بعد از ایلخان و اداره کننده کل امور متصرفات ایلخانی بود ولی در مقابل استبداد ایلخان قدرتی نداشت لیاقت و توانائی وی در اداره امور مقبولیت وی را در نزد ایلخان تعیین میکرد وزیرا این دوره قالبا" تربیت یافته نظام دیوان سالاری بودند آنان اغلب در آغاز کار دیوانی از مسئولیتهای معمول شروع نموده با گذشت زمان و بر اثر لیاقت و استعداد ترقی یافته به منصب وزارت میرسیدند تاریخ دوره ایلخانی نشان میدهد که سنت وزیر کشی در این دوره رواج داشت به استثناء تاج الدین علیشاه جیلانی که به مرگ طبیعی در گذشت همه وزیران دوره ایلخانان هر یک به نوعی در اثر دسیسه های دشمنان و استبداد بیش از حد ایلخان و حتی اتهامات ناشی از توطئه خود وزیران به یکدیگر که آنهم شاید ناشی از اشتراکی بودن منصب وزارت بوده در میان این وزرا قدر و مقام خواجه رشید الدین فضل الله همدانی که مورد بحث پایان نامه من است غیر از علاقه او به آبادانی و عمران و رفاه حال مردم ایران از لحاظ تالیفات بسیار عالی و ساختن ربع رشیدی اولین شهرک دانشگاهی در ایران برای ما اهمیت فوق العاده دارد.

مقدمه :

حمله مغول برای ممالک شرقی اسلام خاصه ایران بلائی خانمان سوز بود . جدا از کشتار مردم و ویرانی بلاد و نواحی سازمان اجتماعی و اقتصادی کشور لطمه جبران ناپذیر وارد آمد و پیشرفت علم و فرهنگ و تمدن مدت زمانی دچار وقفه شد ، اما چون در نظام صحرا نشینی قوم فاتح با فرهنگ و مدنیت تمدن ایرانی رسوخ پیدا کرد مغولان با آداب و رسوم ایرانی خو گرفتند و ایرانیان به دستگاه اداری آنها راه یافتند و امور دولت و اداره کشور را در اختیار خود آوردند در واقع غلبه ای که به صورت تاراج سرزمین مفتوح را داشت به یاری مدیران ایرانی مبدل به حکومت مستمر با سازمان وسیع و منظم گشت و در مرحله بعد فرمانروایان مغول به صورت سلاطین حکومت ملی ایران در آمدند .

هجوم مغول به جز کشتار و ویرانی آثار شوم اجتماعی اقتصادی نتایج دیگری هم داشت از جمله این موج تهاجم موجب رونق تجارت میان آسیای شرقی و غربی و بین آسیا و اروپا باشد و نیز مبادله فرهنگ تمدن اقوام وملل مختلف با یکدیگر و راه یا فتن فرهنگ و زبان فارسی در ممالک آسیای شرقی و رونق روابط سیاسی میان آسیا اروپا را به دنبال داشت .

هولاکو در ایران حکومتی بنیاد نهاد و جانشینان او که به ایلخانان معروف شد آنان رسم وراه سلاطین ایران را در پیش گرفتند چون ارتباط آنها با سرزمین و حکومت مرکزی مغولستان و تابعیتشان از آن سوی از میان رفت تا حکومتشان رنگ ایرانی یافت با روی کار آمدن غازان خان که هفتمین ایلخان مغول بود و گرویدن او به اسلام دوره اعتلای تحولی در حکومت این خاندان پدیدار نمود . و جانشینان هولاکو که در این زمان ایرانی ماب شده بودند برای جایگیر و مدام ساختن حکومت وجود نویسندگان ودبیران و اهل قلم ایرانی را و مغتنم شمردند. مهاجمان بیگانه همواره غلبه خود را که در اصل بی بنیاد و بی دوام بصورت تجاوز وحشیانه بوده است به یاری دبیران ایرانی ثبت و آن را آب و رنگی دادند اعراب نیز پس از غلبه یافتن بر ایران طبقه دبیران را برای خود نگهداشتند و با دست ایرانیان به ایجاد سازمان های اداری و کشوری پرداختند .

خاندان برمکی در اعتلای دولت بنی عباس سهم عمده داشتند بعدها هم نظام الملک همچون نماینده اهل قلم و دبیران ایرانی در دولت سلجوقیان کوشید تا با تقویت قدرت مرکزی حکومت سلجوقی را از خطر تجزیه و انحطاط برهاند . رشید الدین نیز که از سوی غازان خان به وزارت بر داشته شده بود همان خدمتی را به ایلخانان کرد که پیشاز او برمکیان و نظام الملک به ولینعمتان خود کرده بودند آنها نیز هوادار حکومت مرکزی قوی بودند و با گرایشهای تجزیه طلبی که سران قبایل و امرای ترک و مغول و منتقدان محلی در سر داشتند مبارزه میکردند .

آنچه احوال اجتماعی دوران ایلخانان نخستین را ممتاز می دارد وجود رقابت و تعارض دینی است که میان جامعه مسلمان ایران و عناصر غیر مسلمان ترک و مغول درگرفت این جریان سرنجام به تفوق و غلبه اسلام انجامید به ویژه بعد از اسلام آوردن غازان خان در سال 694 هجری به تدریج رقابت میان اسلام و ادیان و
آیین های متعارض جای خود را به تفوق مطلق اسلام در قلمرو ایلخانان داد. اما تلاش مدیران و بزرگان ایرانی در جهت دیگر یعنی تامین مرکزیت و قدرت بلا معارض حکومت برای استوار ساختن آن به توفیقی پایدار نینجامید هر چند که در دوره ای خاص و در زمان حکومت سه ایلخان اخیر یعنی غازان و اولجایتو و ابوسعید که از 694 تا 736 هجری ادامه داشت موجب اعتبار و اعتلای دولت ایلخانی شد و در نتیجه اجرای یک رشته اصلاحات را در امور عمومی و مملکتی فراهم آورد .

هنگامی که غازان به سلطنت نشست . اصلاحات وسیع و پر دامنه ای برای بهبود اوضاع کشور لازم می نمود وی رشید الدین فضل الله را که از بزرگان اهل قلم و در خدمت دیوان بود به وزارت برداشت و این وزیر دانشور با تدبیر طراح عمده اصلاحات این دوره و عامل اجرای آن شد به یاری او بود که ایلخان دستگاه اداری کشور و مراجع فضایی را تجدید سازمان داد و هم نظم نوبتی در سپاه ایجاد کرد و در این دوره در بهبود وضع مالیه کشور و تامین امنیت قضایی و تثبیت حقوق مالک و زارع و رونق اقتصاد و توسعه کشاورزی و آباد ساختن و همچنین اصلاح وضع و رفتار عاملان و ماموران حکومت و نظارت موثر بر کار آنان سعی شد به گفته مورخان و محققان این کارها تا حدی موجب رونق و اعتلای کشاورزی واقتصاد کشور شد و بهبودی در وضع مردم ایجاد کرد .

رشید الدین فضل الله که در سراسر دوره سلطنت غازان و جانشین او و اولجایتووهم در ابتدای سلطنت ابو سعید مقام وزارت ایلخان را داشت طبیبی عالم مورخی دانشمند بود . او به واسطه علم ومهارتی که در طب داشت به درگاه ایلخان راه پیدا کرد و در سایه تدبیر و سیاستی که از خود نشان داد رتبه ای والا یافت رشیدالدین به عنوان مورخ برجسته نیز مقامی ممتاز دارد که حتی تالیفات وی تاریخ را در بر می گیرد به لحاظ و اعتبار و شیوه علمی که در تدوین و نگارش آن بکار رفته منافع اصیل و مورد اعتماد ارزیابی می شود کار وی اعجاب و تحسین محققان را برانگیخته است . در زمان ابو سعید بهادر علیشاه و یارانش بر علیه خواجه رشید الدین توطئه کردند و شایعه کردند که وی عمداٌ الجایتو را شربتی داده که ایلخانان هلاک گردید عاقبت وی را قصاص کردند . این واقع در سال 718 اتفاق افتاده است . این پایان نامه در 7 فصل مجزا از هم تدوین شده است:

• فصل اول : تالیفات علمی و ادبی خواجه رشیدالدین
• فصل دوم :

بخش اول مقام وزارت وضع و موفقیت آن بخش

بخش دوم وزراء ایلخانان قبل از خواجه رشید الدین فضل الله

3-فصل سوم : زندگی خواجه رشید الدین فضل الله

بخش اول زندگی قبل از وزارت

     بخش دوم زندگی سیاسی خواجه بعد از رسیدن به وزارت

4-فصل چهارم : در آمد و دارائی خواجه رشید الدین فضل الله همدانی

5- فصل پنجم : کارهای عمرانی و بنیادهای خیر رشید الدین فضل الله

6-فصل ششم : دین و اعتقادات خواجه رشید الدین فضل الله

7- فصل هفتم : تاریخ ایلخانان

1-7 سلطنت آباقا خان

2-7 سلطنت احمد تکلو دار

3-7 سلطنت ارغون

4-7 سلطنت گیخاتو

5-7 سلطنت بایدو

6-7 سلطنت محمود غازان

7-7 سلطنت محمد اولجایتو

8-7 سلطنت ابو سعید بهاد

خواجه عبدالله انصاری

اختصاصی از کوشا فایل خواجه عبدالله انصاری دانلود با لینک مستقیم و پرسرعت .

عالم و عــارف مشهور کشــــور شیخ الاسلام خواجه عبدالله انصاری رح در سال 396 هجری قمری در کهندژ شهر تاریخی هرات تولد گردید. پدرش ابو منصور محمد که درزمان خود یکی از عالمان و پزهیزگاران و حافظ قرآن وقت بود از راه کار دکانداری امرار معاش می نمود
خواجه عبدالله انصاری که از آوان خورد سالی دارای استعداد قوی و ذهن وقاد بود. تا ده سالــــگی تحت رهنمایی پدر خـــــود به فراگیری تعلیمات متداوال علوم دینی پرداخت . زمانی که پدرش کسب و کــار را فرو گذاشت و راهی بلخ گردید و در آنجا سکونت اختیار نمود، خواجه عبدالله بدون سرپرست باقی ماند. اما دوستان پدر وی که از علما عرفا و متصوفین بزرگ بودند اهتمام تعلیم و تربیت او را به عهده گرفته از وی مراقبت می نمودند از این جمله یحیی بن اعمار شیبانی مشهور به خواجه غلتان ولی و شیخ ابو اسمیعل و محمد بن حمزه به صورت اخص قابل تذکر اند
خواجه عبدالله انصاری به اثر ذکاوت آگاهی و استعداد خود در کمترین زمان بسیاری از علوم دینی وادبی رافرا گرفت و مطالعات عمیقی به عمل آورد که به نام یک عالم و عارف بزرگ مشهور گردید. در سال 417 هجری قمری به منظور آموزش عالی در علوم دینی پرداخت و بار دیگر به سوی وطن عزیمت نمود. آنگاه به تدریس و سلوک و طریقت رو آورد شیخ عمو کــه وی را پسرم خطاب می نمـــــود امور مربوط به خانقاه را برایش سپرد و خـــود مثل گذشته به گشت و سفر پرداخت در ســـال 422 هجری قمری یحیی بن اعمار استاد خواجه عبدالله انصاری فوت نمود که نظر به وصیت او بر مسند علمی اش تکیه زد و به تـــدریس علوم دینی و عـرفانی پرداخت و چندین بار سفر حج نمود و به زیارت کعبه معظمه مشرف گـــــردید و با بسیاری از علما و فضلا دیار به عمل آورد و از آنها کسب فیض کرده، استفاده های علمی نمود

خواجه نصیرالدین طوسی

اختصاصی از کوشا فایل خواجه نصیرالدین طوسی دانلود با لینک مستقیم و پرسرعت .

محمد بن حسن جهرودی طوسی مشهور به خواجه نصیرالدین طوسی در تاریخ 15 جمادی الاول 598 هجری قمری در طوس ولادت یافته است. او به تحصیل دانش علاقه زیادی داشت و از دوران کودکی جوانی در علوم ریاضی و نجوم و حکمت سرآمد شدو از دانشمندان معروف زمان خود گردید طوسی یکی از سرشناس ترین و با نفوذترین چهره های تاریخ فکری اسلامی است علوم دینی و علوم عملی را زیر نظر پدرش و منطق و حکمت طبیعی را نزد خالویش بابا افضل ایوبی کاشانی آموخت تحصیلاتش را در نیشابور به اتمام رسانید و در آنجا به عنوان دانشمندی برجسته شهرت یافت خواجه نصیرالدین طوسی را دسته ای از دانشوران خاتم فلاسفه ای و گروهی او را عقل حادی عشر(یازدهم) نام نهاده اند. علامه حلی که یکی از شاگردان خواجه نصیرالدین طوسی می باشد در باره استادش چنین می نویسد: خواجه نصیرالدین طوسی افضل عصر ما بود واز علوم عقیله و نقلیه مصنفات بسیار داشت او اشراف کسانی است که ما آنها را درک کرده ایم. خدا نورانی کند ضریح او را. در خدمت او الهیات، شفای ابن سینا و تذکره ای در هیات را که از تالیفات خود آن بزرگوار است قرائت کردم. پس او را اجل مختوم دریافت و خدای روح او را مقدس کناد نصیرالدین زمانی پیش از سال 611 در مقال پیشروی مغولان به یکی از قلعه های ناصرالدین محتشم فرمانروای اسماعیلی پناه برد این کار به وی امکان داد که برخی از آثار مهم اخلاقی، منطقی، فلسفی و ریاضی خود از جمله مشهورترین کتابش اخلاق ناصری را به رشته تحریر درآورد وقتی که هولاکو به فرمانروایی اسماعیلیان در سال 635 پایان داد طوسی را در خدمت خود نگاه داشت و به او اجازه داد که رصدخانه بزرگی در مراغه ایجاد کند که شروع آن از سال 638 بود

جزوه های بتن 1 و 2 دانشگاه صنعتی خواجه نصیر الدین طوسی ( توضیحات کامل + شکل )

اختصاصی از کوشا فایل جزوه های بتن 1 و 2 دانشگاه صنعتی خواجه نصیر الدین طوسی ( توضیحات کامل + شکل ) دانلود با لینک مستقیم و پرسرعت .

نوع فایل : PDF

تعداد صفحات : بیش از 130 صفحه ( همراه با توضیحات کامل + شکل )

چکیده :

جزوه های بتن 1 و 2 مربوط به دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی می باشد که شامل مباحثی همچون :

در جزوه بتن 1 :

• مشخصات مکانیکی
• روش های طراحی
• طراحی خمشی تیرها
• طراحی برشی و

در جزوه بتن 2 :

• پیچش در اعضای بتن آرمه
• کنترل و طراحی ستون ها
• طراحی و تحلیل دال ها و

تحقیق خواجه شمس الدین محمد حافظ شیرازی

اختصاصی از کوشا فایل تحقیق خواجه شمس الدین محمد حافظ شیرازی دانلود با لینک مستقیم و پرسرعت .

فرمت فایل : WORD (قابل ویرایش)

تعداد صفحات:18

چکیده:

 خواجه شمس الدین محمد حافظ شیرازی فرزند بهاء الدین مشهورترین شاعر عارف ایرانی که در قرن هشتم هجری (چهاردهم میلادی) میزیسته و یکی از بزرگترین شاعران ایران است که معروف جهان شده اند.
درباب این استاد فناناپذیر و بی نظیر که او را لسان الغیب و ترجمان الاسرار لقب داده اند اشارتهایی در بسیاری از کتابها مانند تذکره الشعراء دولتشاه سمرقندی که بعد از فوت اوست تا مجمع الفصحا و ریاض العارفین تالیف رضاقلی خان هدایت همه مشتمل بر نام و شرح مختصری از حالات وی می‎باشد. و لیکن هیچیک از آنها مطالب مفصلی که جزئیات احوال او را نشان بدهد ندارند. تنها اثر از معاصران حافظ که مورد توجه و اهمیت قرار گرفته مقدمه ایست که یکی از دوستان حافظ که جامع اشعار او بوده، موسوم به محمد گلندام، نوشته، وی در آنجا پس از اطناب کلام در ذکر صفات شریفه و محبوبین او نزد خاص و عام و شهرت جهانگیری که حتی در زمان حیات حاصل کرده و قوافل سخنهای دلپذیرش از فارس نه تنها بخراسان و آذربایجان بلکه به عراقین و هندوستان رفته چنین می نویسد:
«اما بواسطه محافظت درس قرآن و ملازمت شغل سلطان و بحث کشاف و مصباح و مطالعة مطالع و مفتاح و تحصیل قوانین ادب، و تحقیق دو اوین عرب، بجمع اشتات غزلیات نپرداخت و به تدوین و اثبات ابیات مشغول نشد و مسوداین اوراق اقل انام محمد گلندام عفی الله عنه ماسبق در درس گاه دین پناه مولانا و سیدنا استاد ابوالبشر قوام المله والدین عبدالله اعلی الله درجاته بکرات و مرات که بمذاکره رفتی در اثنا محاوره گفتی که این فرائد فواید را همه در یک عقد می باید کشید و این غرر درر را یک سلک می باید پیوست، تا قلاده جید وجود اهل زمان و تمیمه و شاح عروسان دوران گردد. و آن جناب حوالت رفع و ترفیع این بنابر نادرستی روزگار کردی و به عذر اهل عصر عذر آوردی تا در تاریخ سنه احدی و تسعین و سبعمائه (791 هجری) ودیعت حیات به موکلان قضا و قدر سپرد.»

 
اطلاع دقیقی از خانواده حافظ در دست نیست. جد حافظ را شیخ غیاث الدین و پدر وی را بعضی بهاء الدین و از اهل کوپای اصفهان و برخی کمال الدین و از مردم تویسرکان نوشته اند. در شغل پدر و اجداد او نیز اختلاف است: ریاض العارفین آنان را از علما و فضلا می داند و تذکرة میخانه نویسد: شغل پدر او تجارت و صاحب ثروت و مکنت بود. جد حافظ یا پدر وی از مسقط الرأس خود در زمان اتابکان فارس عازم شیراز شد و در آن شهر توطن گزید. مادر او بگفته عبدالنبی مولف میخانه از مردم کازرون بود ودر محلة دروازه کازرون شیراز خانه و مسکن داشته. پس از وفات پدر خواجه سه پسر از او بجا ماند که کوچکترین آنان محمد بود. برادران مدتی باهم زیستند و سپس جدا شدند و فقر و مسکنت بر ایشان مستولی گشت. از دو برادر یکی را حافظ خود بنام «خواجه خلیل عادل» می خواند و شاید «خلیل الدین عادل» نام داشته است.