این فایل در قالب ورد و قابل ویرایش در 170 صفحه می باشد.
پایان نامه مقطع کارشناسی ارشد رشته ادبیات و زبانشناسی همگانی
ساختمان اصلی رسالهٴ حاضر در سه فصل به دست داده شده است. فصل نخست الزامأ به ملاحظات نظری اختصاص یافته است تا چهارچوب نظری این بررسی مشخص گردد. این فصل شامل پنج بخش است که در مجموع، چهار چوب نظری بررسیهای بعدی رابه دست میدهد. از آنجا که مبنای نظری بررسی حاضر نقش ادبی زبان است، بخش نخست به ارائه ی نقشهای زبان از دیدگاه صورتگرایان می پردازد. در بخش بعد نقش ادبی زبان به صورتی دقیق تر مورد بررسی قرار می گیرد. بخش سوم و چهارم به بررسی نقش های زبان هنجار و فراهنجار اختصاص داده خواهد شد و سر انجام با توجه یه این که از دیدگاه ساختگرایان، هنر آفرینی در قلمرو ادبیات از طریق فرایند برجسته سازی توجیه می گردد، بخش پنجم به این فرایند و دو گونهٴ آن یعنی هنجار گریزی و قاعده افزایی می پردازد. در این بخش به فرایند قاعده افزایی کمتر پرداخته می شود، زیرا هدف اصلی این نوشته در کل، بررسی فرایند هنجار گریزی و طبقه بندی گونه های آن است.
فصل دوم به پیشینهٴ مطالعات زبانشناختی ادبیات اختصاص یافته است. در این فصل بیشترین توجه معطوف مطالعاتی می شود که به شکلی با بررسی حاضر ارتباط دارند. این فصل شامل دو بخش اصلی است. در بخش نخست تاریخچۀ اجمالی مطالعات زبان شناختی ادبیات به گونه ای که در غرب متداول بوده است، مطرح می شود؛ و در بخش دوم به بررسی های زبان شناختی ادبیات در ایران پرداخته خواهد شد. در واقع این فصل صرفاً مروی اجمالی بر روشهایی است که زبانشناسی برای بررسی ادبیات برگزیده است و به گونه ای وابسته به ساختار نظری این پایان نامه می نماید.
فصل سوم در برگیرندﮤ هستهٴ اصلی بررسی حاضر است. در این فصل فراهنجاری های زبانی در شعرهای منتخب شاملو مورد بررسی قرار می گیرد. زبان شعر شاملو همچون درختی است که ریشه ی آن در زبان نظم و نثر فارسی دری تا حدود قرن هشتم استوار شده است، و شاخ و برگ آن در فضای زبان امروز افشان گردیده است. به همین جهت این زبان شکوه و استواری زبان دیروز و طراوت و تازگی زبان امروز را در خود جمع دارد.
بی گمان راز زیبایی و موفقیت شعر های سفید شاملو تا حد زیادی مرهون همین زبان است که نه تنها خلاف عادت نمایی آن چهره ای شاعرانه به آن می بخشد، بلکه تشدید صفت آهنگینی آن هم، جای وزن عروضی و نیمایی را در این شعر ها پر می کند.
اما در نگاه دقیق تر، می توان ویژگی ها و شگرد های به کار رفته در شعر شاملو را که به فردیت سبکی او انجامیده است، مورد بررسی قرار داد. این ویژگی های زبانی بطور عمده در خدمت جنبه های هنری شعر شاملو است.
یکی از ویژگیهای مهم شعر شاملو فراهنجاری است که در محور های متعدد زبانی صورت گرفته و به برجستگی هنری انجامیده است. انواع فراهنجاری در شعر شاملو در محور های زیر قابل بررسی است.
در فصل چهارم از طریق آمار و اطلاعات به دست آمده در فراهنجاری های زبانی توصیف و طبقه بندی می شوند. این فصل حاوی مرتبط با تعداد و آمار فراهنجاریهای زبانی در منتخب اشعار شاملو نیز می باشد.
پژوهش حاضر با عنوان “بررسی فراهنجاری های زبانی شعر شاملو” کوششی است جهت شناساندن سبک فردی شعر شاملو به لحاظ معیارهای زبانشناختی. یافته های این پژوهش از طریق بررسی منتخب اشعار شاملو در کلیه مجموعه آثارش بدست آمده است. در این پژوهش این نکته را دریافتیم که راز زیبایی و زبان نسبتا منحصر به فرد شعر شاملو در فراهنجاری های زبانی خاصی است که او در اشعارش از آنها بهره برده است؛ فراهنجاری هایی از نوع واژگانی، صرفی، نحوی ،معنایی و کهن گرایی. با بررسی آین فراهنجاری ها در منتخب اشعار شاملو پی بردیم که برجسته ترین فراهنجاری بکار رفته در اشعار، فراهنجاری زمانی یا همان کهن گرایی است، که شاملو بطرز مبالغه آمیزی در اشعارش از آن بهره برده بطوری که زبان شعرش را نسبتا یکدست آرکائیک کرده است.
شاملو با بهره گیری از این قبیل شگردها نه تنها به زیبایی، صلابت، فصاحت و بلاغت اشعارش افزوده بلکه کاربرد فراهنجاری هایی از این دست توسط او به آفرینش سبکی منحصر به فرد با عنوان “شعر سپید” انجامیده است.
واژه های کلیدی: شعر شاملو، فراهنجاری های زبانی، نشانه زبانی، نقش های زبان
پیشگفتار ۲
۱- مباحث نظری
مقدمه ۲
۱-۱ ساختگرایی ۳
۱-۲ زبان و نشانه ۳
۱-۲-۱ زبان و گفتار ۴
۱-۲-۲ نشانه زبانی ۵
۱-۲-۳ رابطه ۵
۱-۲-۴ همزمانی و درزمانی ۵
۱-۳ نقش های زبان ۸
۱-۳-۱ نقش های زبان از دیدگاه یاکوبسن ۹
۱-۳-۱-۱ نقش عاطفی ۹
۱-۳-۱-۲ نقش ترغیبی ۱۰
۱-۳-۱-۳ نقش ارجاعی ۱۰
۱-۳-۱-۴ نقش فرازبانی ۱۰
۱-۳-۱-۵ نقش همدلی ۱۱
۱-۳-۱-۶ نقش ادبی ۱۱
۱-۳-۲ اشکالات تقسیم بندی یاکوبسن ۱۲
۱-۳-۳ اشکالات تقسیم بندی مارتینه ۱۳
۱-۳-۴ اشکالات تقسیم بندی هلیدی ۱۳
۱-۴ نقش زیبایی آفرینی یا ادبی ۱۴
۱-۵ نقش های زبان هنجار ۱۷
۱-۶ نقش های زبان فراهنجار ۱۷
۱-۷ برجسته سازی ادبی ۱۹
۱-۷-۱ فراهنجاری ۲۰
۱-۷-۱-۱ فراهنجاری واژگانی ۲۲
۱-۷-۱-۲ فراهنجاری نحوی ۲۲
۱-۷-۱-۳ فراهنجاری نوشتاری ۲۳
۱-۷-۱-۴ فراهنجاری معنایی ۲۳
۱-۷-۱-۵ فراهنجاری گویشی ۲۴
۱-۷-۱-۶ فراهنجاری سبکی ۲۴
۱-۷-۱-۷ فراهنجاری زمانی (کهن گرایی) ۲۵
۱-۷-۲ قاعده افزایی ۲۵
۲- پیشینه ۲۵
مقدمه ۲۸
۲-۱ مطالعات زبانشناختی ادبیات در غرب ۲۸
۲-۲ مطالعات زبانشناختی ادبیات در ایران ۳۲
۳- فراهنجاری های زبانی شعر شاملو
مقدمه
۳-۱ فراهنجاری زمانی یا کهن گرایی
۳-۱-۱ کهن گرایی صرفی ۳۶
۳-۱-۱-۱ بکار بردن پسوند جمع ساز “گان” ۳۶
۳-۱-۱-۲ بکار بردن پسوند جمع ساز “ان” ۳۷
۳-۱-۲ کهن گرایی نحوی ۳۷
۳-۱-۲-۱ کاربرد “را” به جای “به”، “با”، و “برای” ۳۷
۳-۱-۲-۲ رعایت “ی” شرط در جملات شرطی ۳۹
۳-۱-۲-۳ افزودن پیشوند “ب” در آغاز فعل برای تأکید ۳۹
۳-۱-۲-۵ بکار بردن “همی” به جای “می” ۴۱
۳-۱-۲-۶ افزودن “ا” در آخر اسم یا اسم مصدر برای تعظیم، تفخیم و تعجب ۴۱
۳-۱-۳ کهن گرایی واژگانی ۴۱
۳-۱-۳-۱ فعل های کهن ۴۱
۳-۱-۳-۱-۱ فعل های ساده ۴۲
۳-۱-۳-۱-۲ فعل های پیشوندی ۴۹
۳-۱-۳-۱-۳ فعل های مرکب ۵۸
۳-۱-۳-۱-۴ عبارت های فعلی ۶۴
۳-۱-۳-۲ اسم های کهن ۶۹
۳-۱-۳-۳ صفت های کهن ۷۷
۳-۱-۳-۴ قیدهای کهن ۸۱
۳-۱-۳-۴-۱ قیود یا ادوات شک وتردید ۸۱
۳-۱-۳-۴-۲ قیود یا ادوات تشبیه ۸۳
۳-۱-۳-۴-۳ قیود و حروف ربط مرکب ۸۶
۳-۱-۳-۵ حرف اضافه های کهن ۹۱
۳-۱-۳-۶ ضمایر کهن ۹۹
۳-۱-۳-۶-۱ ضمایر شخصی ۹۹
۳-۱-۳-۶-۲ ضمایر انعکاسی ۱۰۰
۳-۱-۳-۶-۳ ضمایر اشاره ۱۰۲
۳-۱-۴ کهن گرایی معنایی ۱۰۴
۳-۲ فراهنجاری واژگانی ۱۰۹
۳-۲-۱ واژگان جدید ۱۰۹
۳-۲-۱-۱ ترکیبات ابداعی ۱۱۰
۳-۲-۱-۱-۱ اسم + اسم ۱۱۰
۳-۲-۱-۱-۲ اسم + صفت ۱۱۲
۳-۲-۱-۱-۳ صفت + اسم ۱۱۳
۳-۲-۱-۱-۴ اسم + پسوند ۱۱۶
۳-۲-۱-۱-۶ پیشوند + اسم
۳-۲-۱-۱-۷ پیشوند + صفت
۳-۲-۱-۱-۸ اسم + بن فعل
۳-۲-۱-۱-۹ صفت + بن فعل
۳-۲-۱-۱-۱۰ حرف اضافه + بن فعل
۳-۲-۱-۲ واژگانی ابداعی
۳-۲-۱-۳ عبارت های ابداعی
۳-۲-۲ فعل های جدید
۳-۳ فراهنجاری نحوی
۳-۳-۱ جابجایی نهاد
۳-۳-۱-۲ جابجایی فعل و عبارتهای فعلی
۳-۳-۱-۳ جابجایی قید
۳-۳-۱-۴ جابجایی ضمایر منفصل و متصل
۳-۳-۱-۵ جابجایی سایر عناصر جمله
۳-۳-۱-۵-۱ جابجایی منادا
۳-۳-۱-۵-۲ جابجایی جمله پیرو
۳-۳-۲ ایجاد فاصله میان اجزای عبارت فعلی
۳-۳-۳ حذف عناصر جمله
۳-۳-۴ کاربرد واژگان در نقش های متفاوت
۳-۳-۴-۱ کاربرد اسم به جای صفت
۳-۳-۴-۲ کاربرد صفت به جای صفت
۳-۳-۴-۳ کاربرد صفت به جای اسم
۳-۳-۴-۴ کاربرد اسم به جای قید
۳-۳-۵ استفاده از شناسه فعل به جای فعل
۳-۴ فراهنجاری صرفی
۳-۵ فراهنجاری معنایی
۴ نتیجه گیری
منابع
-1 نقشهای زبان
کمتر کتابی درزمینه ی زبانشناسی می توان یافت که بخشی از آن به توصیف نقش های زبان اختصاصی داده نشده باشد. درمیان تمامی این توصیف ها، بیش از همه باید به دید گاه مارتینه(Martinet, A 1960) هلیدی(Halliday, M.A. K. et al.1973. ) ویا کوبسن(Jakobson, R, 1960) توجه کرد.
در قرن بیستم که زبان شناسی وارد مرحله نوینی شد زبان شناسان نظراتی متفاوت درباره نقش های زبان ارائه دادند، همچنین روان شناسان و اهل منطق. بعضی نقش های زبان را چهار تا دانسته اند و بعضی بیشتر، حتی یعضی برای زبان پانزده نقش بر شمرده اند. چند عامل یا اشکال سبب اختلاف نظر دانشمندان در مورد نقش های زبان شده است. ما در این گفتار ضمن بررسی نظرات این سه زبان شناس معروف درباره نقش های زبان، به بررسی اشکالات تقسیم بندی آنان می پردازیم و نظر جدید خود راارائه می دهیم.( وحیدیان کامیار، تقی. 1383. صص 28-29.)
نقش های گوناگون که این زبانشناسان به دست داده اند، به نظر می رسد که کامل کننده یکدیگرند وچنین می نماید که طرح به دست داده شده از سوی یا کوبسن را بتوان نمونه ای منسجم تر دراین میان دانست.
یاکوبسن به هنگام طرح نقش های زبان(فالر، راجر و دیگران. 1369، ص 77) .
ابتدا نموداری کلی از روند ایجاد ارتباط به دست می دهد. به اعتقاد وی، گوینده پیامی را برای مخاطب می فرستد، پیام زمانی موثر خواهد بود که معنایی داشته باشد وطبعاً می باید از سوی گوینده رمز گذاری واز سوی مخاطب رمز گردانی شود. پیام از طریق مجرای فیزیکی انتقال می یابد. وی فرایند ارتباط کلامی را درنمودار (1) به دست می دهد. فالر، راجر و دیگران، 1369، ص 77.)
موضوع
پیام
مخاطب ........................................................گوینده
مجرای ارتباطی
رمز
نمودار (1)
یا کوبسن شش جزء تشکیل دهندهٴ فرایند ارتباط یعنی گوینده، مخاطب، مجرای ارتباطی، رمز پیام وموضوع را که حاصل معنی است، تعیین کنندﮤ نقشها ی ششگانهی زبان می داند.
1-1-1 نقش های زبان از دیدگاه یاکوبسن
وی دراصل دیدگاه بولر را مبنای کار خود قرارمی دهد(Bühler, K, 1935. P. 25 ) وبه تکمیل آن می پردازد این نقشهای ششگانه عبارتند از:
1-1-1-1 نقش عاطفی(emotive)
به اعتقاد یاکوبسن دراین نقش از زبان جهت گیری پیام به سوی گوینده است. این نقش زبان تأثیری ازاحساس خاص گوینده را به وجود می آورد، خواه گوینده حقیقتاًًًًًً آن احساس را داشته باشد وخواه وانمود کند که چنین احساسی را دارد فالر، راجر و دیگران،1369، ص 78). یاکوبسن معتقد است که نقش صرفاً عاطفی زبان در حروف ندا تظاهر می یابد، مانند « ای وای » یا حتی اصواتی نظیر«نچ نچ »وجز آن. این نقش نخستین بار توسط مارنی مطرح شد(Lyons, J. 1977. P. 52.
). این همان نقشی است که مارتینه آن را با اندکی کسترش «حدیث نفس» می نامد(Martinet, A. Eléments de Linguistique Générale, Paris, 1977. p. 10. )
1-1-1-2 نقش ترغیبی(conative )
دراین نقش جهت گیری پیام به سوی مخاطب است. ساختهای ندایی یا امری را می توان بارز ترین نمونه های نقش ترغیبی زبان دانست. صدق یا کذب این گونه ساختها قابل سنجش نیست، مانند«این کتاب را بخوان »، «ای خدا» و جزآن. این نقش زبان، پیش از یاکوبسن با اندک تفاوتی از سوی بولر مطرح شده بود. آنچه مارتینه تحت عنوان حدیث نفس به دست می دهد، در اصل آمیزه ای از نقش عاطفی و برخی از ساختهای ندایی مطروحه درنقش ترغیبی است. ازنظر مارتینه صورتهایی نظیر«ای وای»و« یا خدا» هردو در چهار چوب نقش حدیث نفس زبان قرار می گیرند.( Martinet, A. 1977. PP. 9-10.)
1-1-1-3 نقش ارجاعی(refrential)
دراین نقش، جهت گیری پیام به سوی موضوع پیام است و صدق وکذب گفته هایی که ازنقش ارجاعی برخوردارند به دلیل آن که جملاتی اخباری به شمار می روند، از طریق محیط امکان پذیر است. مانند « امروز باران می بارد»، « برادرم به دانشکده رفته است» وجز آن. یا کوبسن براین نکته تاکید دارد که تمایز میان نقش ارجاعی ونقش ترغیبی زبان از طریق امکان تشخیص صدق یا کذب گفته مشخص می گردد وجملات اخباری زبان تماماً از نقش ارجاعی برخوردارند. لاینز(Lyons, J, 1977. P. 50.)
این نقش را توصیفی(Descriptive) و بولر آن را بیانی انگلیسی می نامد(- Lyons, J 1977. P.52.).
1-1-1-4 نقش فرازبانی(metalinguistic )
به اعتقاد یا کوبسن، هرگاه گوینده یا مخاطب یا هر دو آنها احساس کنند لازم است از مشترک بودن رمزی که استفاده می کنند مطمئن شوند، جهت گیری پیام به سوی رمز خواهد بود. درچنین شرایطی زبان برای صحبت دربارﮤ خود زبان به کار می رود و واژگان مورد استفاده شرح داده می شود. از نقش فرازبانی بویژه درفرهنگهای توصیفی استفاده می شود، برای نمونه جمله ای نظیر «عمو یعنی برادر پدر» نشان دهندﮤ کاربردی فرازبانی است، یا مثلاً « گفتم جواد، جیم واو الف دال » Lyons, J 1977. P.10.)
1-1-1-5 نقش همدلی(phatic)
دراین نقش، جهت گیری پیام به سوی مجرای ارتباطی است. بنا به گفتهی یاکوبسن، هدف برخی از پیام ها این است که ارتباط برقرار کنند، موجب ادامهی ارتباط شوند یا ارتباط را قطع کنند، برخی دیگر عمدتاً برای حصول اطمینان از عمل کردن مجرای ارتباط استفالر، ترجمه مریم خوزان. ، ص79). مانند «الو؛ صدایم را می شنوی؟ »،« خانم وبچه ها چطورند؟» وجز آن.
1-1-1-6 نقش ادبی(literally)
دراین نقش از زبان، جهت گیری پیام به سوی خود پیام است. دراین شرایط پیام فی نفسه کانون توجه قرار می گیرد. به اعتقاد یاکوبسن، پژوهش دربارﮤ این نقش زبان بدون درنظر گرفتن مسائل کلی زبان به ثمر نخواهد رسید واز سوی دیگر بررسی زبان نیز مستلزم بررسی همه جانبهنقش شعریpoetic آن است(فالر، راجر و دیگران، 1369، ص 81.)
به اعتقاد نگارنده این سطور کاربرد اصطلاح « نقش شعری» واستفاده از واژﮤ« شعر» یاکوبسن خود براین نکته اذعان دارد که نقش شعری زبان را نمی توان محدود به شعر دانست وساختار شعر نیز محدود به نقش شعری زبان نیست بنابراین شاید بهتر باشد از این پس دراین مختصر به هنگام طرح این زبان از اصطلاح « نقش ادبی» استفاده شود، که دراصل همان نقشی است که ماتینه آن را« نقش زیبایی آفرینی» می نامد.( Martinet, A, 1977. P. 10.)
به این ترتیب می توان براساس دیدگاه یاکوبسن، نمودار (2) را که تلفیقی از عناصر سازندﮤ ارتباط ونقشهای ششگانهی زبان است به دست داد...
دانلود کمک پایان نامه ارشد 180 صفحه ای با موضوع بررسی فراهنجاری های زبانی شعر شاملو
پژوهش حاضر با عنوان "بررسی فراهنجاری های زبانی شعر شاملو" کوششی است جهت شناساندن سبک فردی شعر شاملو به لحاظ معیارهای زبانشناختی. یافته های این پژوهش از طریق بررسی منتخب اشعار شاملو در کلیه مجموعه آثارش بدست آمده است. در این پژوهش این نکته را دریافتیم که راز زیبایی و زبان نسبتا منحصر به فرد شعر شاملو در فراهنجاری های زبانی خاصی است که او در اشعارش از آنها بهره برده است؛ فراهنجاری هایی از نوع واژگانی، صرفی، نحوی ،معنایی و کهن گرایی. با بررسی آین فراهنجاری ها در منتخب اشعار شاملو پی بردیم که برجسته ترین فراهنجاری بکار رفته در اشعار، فراهنجاری زمانی یا همان کهن گرایی است، که شاملو بطرز مبالغه آمیزی در اشعارش از آن بهره برده بطوری که زبان شعرش را نسبتا یکدست آرکائیک کرده است.
شاملو با بهره گیری از این قبیل شگردها نه تنها به زیبایی، صلابت، فصاحت و بلاغت اشعارش افزوده بلکه کاربرد فراهنجاری هایی از این دست توسط او به آفرینش سبکی منحصر به فرد با عنوان "شعر سپید" انجامیده است.
مطالب مورد بررسی عبارتند از :
فصل اول :مباحث نظری
فصل حاضر شامل پنج بخش است که در مجموع، چهار چوب نظری بررسیهای بعدی رابه دست میدهد. از آنجا که مبنای نظری بررسی حاضر نقش ادبی زبان است، بخش نخست به ارائه ی نقشهای زبان از دیدگاه صورتگرایان می پردازد. در بخش بعد نقش ادبی زبان به صورتی دقیق تر مورد بررسی قرار می گیرد. بخش سوم و چهارم به بررسی نقش های زبان هنجار و فراهنجار اختصاص داده خواهد شد و سر انجام با توجه یه این که از دیدگاه ساختگرایان، هنر آفرینی در قلمرو ادبیات از طریق فرایند برجسته سازی توجیه می گردد، بخش پنجم به این فرایند و دو گونهٴ آن یعنی هنجار گریزی و قاعده افزایی می پردازد. در این بخش به فرایند قاعده افزایی کمتر پرداخته می شود، زیرا هدف اصلی این نوشته در کل، بررسی فرایند هنجار گریزی و طبقه بندی گونه های آن است.
فصل دوم : پیشینه
فصل حاضر شامل دو بخش اصلی است. در بخش نخست تاریخچۀ اجمالی مطالعات زبان شناختی ادبیات به گونه ای که در غرب متداول بوده است، مطرح می شود؛ و در بخش دوم به بررسی های زبان شناختی ادبیات در ایران پرداخته خواهد شد. در واقع این فصل صرفاً مروی اجمالی بر روشهایی است که زبانشناسی برای بررسی ادبیات برگزیده است و به گونه ای وابسته به ساختار نظری این پایان نامه می نماید.
فصل سوم :فراهنجاری های زبانی شعر شاملو
زبان شعر شاملو همچون درختی است که ریشه ی آن در زبان نظم و نثر فارسی دری تا حدود قرن هشتم استوار شده است، و شاخ و برگ آن در فضای زبان امروز افشان گردیده است. به همین جهت این زبان شکوه و استواری زبان دیروز و طراوت و تازگی زبان امروز را در خود جمع دارد.
بی گمان راز زیبایی و موفقیت شعر های سفید شاملو تا حد زیادی مرهون همین زبان است که نه تنها خلاف عادت نمایی آن چهره ای شاعرانه به آن می بخشد، بلکه تشدید صفت آهنگینی آن هم، جای وزن عروضی و نیمایی را در این شعر ها پر می کند(سفر در مه. ص 315).
اما در نگاه دقیق تر، می توان ویژگی ها و شگرد های به کار رفته در شعر شاملو را که به فردیت سبکی او انجامیده است، مورد بررسی قرار داد. این ویژگی های زبانی بطور عمده در خدمت جنبه های هنری شعر شاملو است.( امیر زاده ی کاشی ها. ص 50)
یکی از ویژگیهای مهم شعر شاملو فراهنجاری است که در محور های متعدد زبانی صورت گرفته و به برجستگی هنری انجامیده است. انواع فراهنجاری در شعر شاملو در محور های زیر قابل بررسی است.
فهرست عناوین :
1- مباحث نظری
1-1 ساختگرایی
1-2 زبان و نشانه
1-3 نقش های زبان
1-3-1 نقش های زبان از دیدگاه یاکوبسن
1-3-2 اشکالات تقسیم بندی یاکوبسن
1-3-3 اشکالات تقسیم بندی مارتینه
1-3-4 اشکالات تقسیم بندی هلیدی
1-4 نقش زیبایی آفرینی یا ادبی
1-5 نقش های زبان هنجار
1-6 نقش های زبان فراهنجار
1-7 برجسته سازی ادبی
1-7-1 فراهنجاری
1-7-2 قاعده افزایی
2- پیشین
2-1 مطالعات زبانشناختی ادبیات در غرب
2-2 مطالعات زبانشناختی ادبیات در ایران
3- فراهنجاری های زبانی شعر شاملو
3-1 فراهنجاری زمانی یا کهن گرایی
3-1-1 کهن گرایی صرفی
3-1-2 کهن گرایی نحوی
3-1-3 کهن گرایی واژگانی
3-1-4 کهن گرایی معنایی
3-2 فراهنجاری واژگانی
3-2-1 واژگان جدید
3-2-1-2 واژگانی ابداعی
3-2-1-3 عبارت های ابداعی
3-2-2 فعل های جدید
3-3 فراهنجاری نحوی
3-3-1 جابجایی نهاد
3-3-1-2 جابجایی فعل و عبارتهای فعلی
3-3-1-3 جابجایی قید
3-3-1-4 جابجایی ضمایر منفصل و متصل
3-3-1-5 جابجایی سایر عناصر جمله
3-3-1-5-1 جابجایی منادا
3-3-1-5-2 جابجایی جمله پیرو
3-3-2 ایجاد فاصله میان اجزای عبارت فعلی
3-3-3 حذف عناصر جمله
3-3-4 کاربرد واژگان در نقش های متفاوت
3-4 فراهنجاری صرفی
3-5 فراهنجاری معنایی
فرمت فایل : WORD ( قابل ویرایش ) تعداد صفحات:180
چکیده
پژوهش حاضر با عنوان "بررسی فراهنجاری های زبانی شعر شاملو" کوششی است جهت شناساندن سبک فردی شعر شاملو به لحاظ معیارهای زبانشناختی. یافته های این پژوهش از طریق بررسی منتخب اشعار شاملو در کلیه مجموعه آثارش بدست آمده است. در این پژوهش این نکته را دریافتیم که راز زیبایی و زبان نسبتا منحصر به فرد شعر شاملو در فراهنجاری های زبانی خاصی است که او در اشعارش از آنها بهره برده است؛ فراهنجاری هایی از نوع واژگانی، صرفی، نحوی ،معنایی و کهن گرایی. با بررسی آین فراهنجاری ها در منتخب اشعار شاملو پی بردیم که برجسته ترین فراهنجاری بکار رفته در اشعار، فراهنجاری زمانی یا همان کهن گرایی است، که شاملو بطرز مبالغه آمیزی در اشعارش از آن بهره برده بطوری که زبان شعرش را نسبتا یکدست آرکائیک کرده است.
شاملو با بهره گیری از این قبیل شگردها نه تنها به زیبایی، صلابت، فصاحت و بلاغت اشعارش افزوده بلکه کاربرد فراهنجاری هایی از این دست توسط او به آفرینش سبکی منحصر به فرد با عنوان "شعر سپید" انجامیده است.
فهرست مطالب
عنوان صفحه
پیشگفتار............................................................................................................... 2
مقدمه .................................................................................................................. 2
1-2-1 زبان و گفتار.............................................................................................. 4
1-2-2 نشانه زبانی ............................................................................................... 5
1-2-3 رابطه ....................................................................................................... 5
1-2-4 همزمانی و درزمانی ................................................................................... 5
1-3 نقش های زبان ............................................................................................. 8
1-3-1 نقش های زبان از دیدگاه یاکوبسن............................................................... 9
1-3-1-1 نقش عاطفی.......................................................................................... 9
1-3-1-2 نقش ترغیبی.......................................................................................... 10
1-3-1-3 نقش ارجاعی ........................................................................................ 10
1-3-1-4 نقش فرازبانی ....................................................................................... 10
1-3-1-5 نقش همدلی ......................................................................................... 11
1-3-1-6 نقش ادبی ............................................................................................ 11
1-3-2 اشکالات تقسیم بندی یاکوبسن.................................................................... 12
1-3-3 اشکالات تقسیم بندی مارتینه....................................................................... 13
1-3-4 اشکالات تقسیم بندی هلیدی ...................................................................... 13
1-4 نقش زیبایی آفرینی یا ادبی............................................................................. 14
1-5 نقش های زبان هنجار..................................................................................... 17
1-6 نقش های زبان فراهنجار................................................................................. 17
1-7 برجسته سازی ادبی ....................................................................................... 19
1-7-1 فراهنجاری ............................................................................................... 20
1-7-1-1 فراهنجاری واژگانی................................................................................ 22
1-7-1-2 فراهنجاری نحوی ................................................................................. 22
1-7-1-3 فراهنجاری نوشتاری............................................................................... 23
1-7-1-4 فراهنجاری معنایی.................................................................................. 23
1-7-1-5 فراهنجاری گویشی ............................................................................... 24
1-7-1-6 فراهنجاری سبکی ................................................................................. 24
1-7-1-7 فراهنجاری زمانی (کهن گرایی) .............................................................. 25
1-7-2 قاعده افزایی.............................................................................................. 25
2- پیشینه............................................................................................................. 25
مقدمه................................................................................................................... 28
2-1 مطالعات زبانشناختی ادبیات در غرب.............................................................. 28
2-2 مطالعات زبانشناختی ادبیات در ایران .............................................................. 32
3- فراهنجاری های زبانی شعر شاملو......................................................................
مقدمه...................................................................................................................
3-1 فراهنجاری زمانی یا کهن گرایی......................................................................
3-1-1 کهن گرایی صرفی .................................................................................... 36
3-1-1-1 بکار بردن پسوند جمع ساز "گان"........................................................... 36
3-1-1-2 بکار بردن پسوند جمع ساز "ان"............................................................. 37
3-1-2 کهن گرایی نحوی ..................................................................................... 37
3-1-2-1 کاربرد "را" به جای "به"، "با"، و "برای"............................................... 37
3-1-2-2 رعایت "ی" شرط در جملات شرطی...................................................... 39
3-1-2-3 افزودن پیشوند "ب" در آغاز فعل برای تأکید........................................... 39
3-1-2-5 بکار بردن "همی" به جای "می"............................................................. 41
3-1-2-6 افزودن "ا" در آخر اسم یا اسم مصدر برای تعظیم، تفخیم و تعجب............ 41
3-1-3 کهن گرایی واژگانی .................................................................................. 41
3-1-3-1 فعل های کهن ...................................................................................... 41
3-1-3-1-1 فعل های ساده................................................................................... 42
3-1-3-1-2 فعل های پیشوندی ............................................................................ 49
3-1-3-1-3 فعل های مرکب ................................................................................ 58
3-1-3-1-4 عبارت های فعلی ............................................................................. 64
3-1-3-2 اسم های کهن ....................................................................................... 69
3-1-3-3 صفت های کهن ................................................................................... 77
3-1-3-4 قیدهای کهن ......................................................................................... 81
3-1-3-4-1 قیود یا ادوات شک وتردید................................................................. 81
3-1-3-4-2 قیود یا ادوات تشبیه .......................................................................... 83
3-1-3-4-3 قیود و حروف ربط مرکب.................................................................. 86
3-1-3-5 حرف اضافه های کهن .......................................................................... 91
3-1-3-6 ضمایر کهن........................................................................................... 99
3-1-3-6-1 ضمایر شخصی.................................................................................. 99
3-1-3-6-2 ضمایر انعکاسی ................................................................................ 100
3-1-3-6-3 ضمایر اشاره...................................................................................... 102
3-1-4 کهن گرایی معنایی..................................................................................... 104
3-2 فراهنجاری واژگانی ....................................................................................... 109
3-2-1 واژگان جدید............................................................................................. 109
3-2-1-1 ترکیبات ابداعی ..................................................................................... 110
3-2-1-1-1 اسم + اسم......................................................................................... 110
3-2-1-1-2 اسم + صفت...................................................................................... 112
3-2-1-1-3 صفت + اسم...................................................................................... 113
3-2-1-1-4 اسم + پسوند..................................................................................... 116
3-2-1-1-6 پیشوند + اسم....................................................................................
3-2-1-1-7 پیشوند + صفت.................................................................................
3-2-1-1-8 اسم + بن فعل...................................................................................
3-2-1-1-9 صفت + بن فعل ...............................................................................
3-2-1-1-10 حرف اضافه + بن فعل.....................................................................
3-2-1-2 واژگانی ابداعی .....................................................................................
3-2-1-3 عبارت های ابداعی ...............................................................................
3-2-2 فعل های جدید..........................................................................................
3-3 فراهنجاری نحوی...........................................................................................
3-3-1 جابجایی نهاد.............................................................................................
3-3-1-2 جابجایی فعل و عبارتهای فعلی .............................................................
3-3-1-3 جابجایی قید..........................................................................................
3-3-1-4 جابجایی ضمایر منفصل و متصل............................................................
3-3-1-5 جابجایی سایر عناصر جمله.....................................................................
3-3-1-5-1 جابجایی منادا....................................................................................
3-3-1-5-2 جابجایی جمله پیرو...........................................................................
3-3-2 ایجاد فاصله میان اجزای عبارت فعلی .........................................................
3-3-3 حذف عناصر جمله....................................................................................
3-3-4 کاربرد واژگان در نقش های متفاوت............................................................
3-3-4-1 کاربرد اسم به جای صفت.......................................................................
3-3-4-2 کاربرد صفت به جای صفت....................................................................
3-3-4-3 کاربرد صفت به جای اسم.......................................................................
3-3-4-4 کاربرد اسم به جای قید...........................................................................
3-3-5 استفاده از شناسه فعل به جای فعل...............................................................
3-4 فراهنجاری صرفی..........................................................................................
3-5 فراهنجاری معنایی..........................................................................................
4 نتیجه گیری........................................................................................................
فرمت فایل : WORD (قابل ویرایش)
تعداد صفحات:172
پایان نامه برای دریافت
درجه کارشناسی ارشد M.A.
فهرست مطالب:
عنوان صفحه
چکیده 1
مقدمه 2
فصل اول: کلیات 6
خلاصه فصل اول 7
1-1- بیان مسئله 8
1-2- اهمیت تحقیق 9
1-3- سوالات تحقیق 9
1-4- فرضیه های تحقیق 10
1-5- اهداف تحقیق 11
1-6- پیشینه تحقیق 12
1-7- روش کار تحقیق 12
فصل دوم: بررسی اوضاع سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، دینی، فرهنگی، ادبی عصر عباسی 13
خلاصه فصل دوم 14
2-1- اوضاع سیاسی در عصر عباسی 16
2-1-1- بررسی عملکرد خلفا در عصر عباسی 18
2-2- اوضاع اجتماعی در عصر عباسی 21
2-2-1- گروه های مختلف مردم یا طبقات اجتماعی آن عصر 24
2-3- اوضاع اقتصادی در عصر عباسی 25
2-4- اوضاع دینی در عصر عباسی 27
2-5- اوضاع فرهنگی در عصر عباسی 29
2-6- اوضاع ادبی در عصر عباسی 32
2-6-1- مهمترین مراکز ادب و تعلیم در عصر عباسی 34
2-6-2- نثر در عصر عباسی 35
2-6-3- شعر در عصر عباسی 36
فصل سوم: سیر تحول مدح پیامبر(ص) از آغاز تا عصر عباسیان 39
عنوان صفحه
خلاصه فصل سوم 40
3-1- مدح در لغت 42
3-2- مدح در اصطلاح 42
3-3- انواع مدح 44
3-3-1- مدح صادق 44
3-3-2- مدح کاذب 45
3-4- مدح نبوی 45
3-4-1- ظهور و پیدایش مدایح نبوی 45
3-4-2- تعریف شعر مدح نبوی 48
3-4-3- ویژگی های شعر مدح نبوی 49
3-4-4- ارزیابی انگیزه در مدح نبوی 50
3-5- مدح نبوی از صدر اسلام تا عصر عباسیان 52
3-5-1- مدح پیامبر در صدر اسلام 52
3-5-2- مدح پیامبر در دوره اموی 66
3-5-3- مدح پیامبر در دوره عباسی 69
3-5-3-1- مدح در عصر عباسی 69
3-5-3-2- جایگاه مدح نبوی در عصر عباسی 71
3-5-3-2-1- تأثیر ترفندهای سیاسی و مذهبی عباسیان بر سبک مدایح شعرای اهل بیت و پیامبر(ص) 73
فصل چهارم: مدح پیامبر(ص) در شعر شعرای عباسی 75
خلاصه فصل 4 76
4-1- نگاهی به زندگی پیامبر(ص) از ولایت تا رحلت در میان مدایح شعرای عصر عباسی 77
4-1-1- اصل و نسب و خاندان پیامبر (ص) 77
4-1-2- میلاد پیامبر(ص) و حوادث مهم هنگام تولد ایشان 85
4-1-3- بشارت تورات و انجیل و کاهنان عرب از آمدن پیامبر خاتم محمد(ص) 90
4-1-4- داستان هایی از دوران طفولیت پیامبر (ص) 95
4-1-4-1- نامگذاری پیامبر(ص) 95
عنوان صفحه
4-1-4-2- داستان شق الصدر 98
4-1-4-3- سفر به شام و ملاقات با بحیرا 100
4-1-5- بعثت و دریافت وحی 103
4-1-6- حوادث مهم در دوران نبوت 108
4-1-6-1- معجزه شق القمر 108
4-1-6-2- معراج یا سیر شبانه رسول خدا (ص) 110
4-1-6-3- هجرت به یثرب و اقامت در غار ثور 113
4-1-7- وفات پیامبر(ص) 116
4-2- جلوه صفات پیامبر(ص) در شعر شعرای عصر عباسی 119
4-2-1- سروری پیامبر(ص) بر کل کائنات 119
4-2-2- خاتمیت پیامبر (ص) 125
4-2-3- هدایت 127
4-2-4- شفاعت پیامبر(ص) 130
4-2-5- ملجاء و پناهگاه 133
4-2-6- جود و بخشش 136
4-2-7- علم پیامبر(ص) 138
4-2-8- رحمه للعالمین 140
4-2-9- زیبایی و نورانیت پیامبر(ص) 142
نتیجه گیری 146
چکیده عربی 149
فهرست آیات قرآنی 154
منابع 156
چکیده انگلیسی 161
چکیده
پژوهش حاضر تحت عنوان (مدح پیامبر (ص) در شعر شعرای عصر عباسی) می باشد که به بررسی سیره پیامبر (ص) و صفات پاک ایشان در قالب اشعار می پردازد. و از آن جا که این آثار از نظر اخلاقی و تربیتی بسیار سودمند و آموزنده هستند و با توجه به ارادت قلبی اینجانب به پیامبر (ص) این موضوع را برای کار پژوهشی خود برگزیدم تا شاید خدمتی ناچیز به آستان مقدس پیامبر (ص) کرده باشم.
مدایح نبوی مثل سایر پدیده های ادبی از زمان پیدایش تا زمان شکوفایی ادوار و شرایط تاریخی متفاوتی را پشت سر گذاشته است. این فن در عهد نبوت به دنیای شعر و هنر پا نهاد و گام های اولیه اش را به سمت رشد و کمال برداشت. تحقیقاتی که در این زمینه صورت گرفت نشان می دهد که مدیحه سرایی برای پیامبر (ص) نه تنها در زمان صدر اسلام بلکه از زمان تولد ایشان وجود داشته است و در زمان ظهور اسلام به اوج رسیده است. اما در عهد امویان به دلیل شرایط سیاسی گرد نسیان بر چهره مدایح نبوی نشست در عهد عباسیان نیز شعر نبوی مورد کم مهری واقع گردید زیرا این عصر از نظر سیاسی و اجتماعی اوضاع نابسامانی داشت. ترفندهای سیاسی و مذهبی عباسیان در رسیدن به قدرت و تبلیغ مبانی مشروعیت حاکمیت خود به خاطر خویشاوندی با پیامبر (ص) موجب شده بود که مدایح شعری در موضوع و اهداف متأثر از فضای سیاسی و مذهبی باشند و اینجانب برای اینکه اندکی از حقوق معنوی این شاعران را به جا آورده باشم بر آن شدم تا مدایح آن بزرگوار را بررسی و تحلیل نمایم.
مقدمه
سپاس خدا را ـ جَلَّت أسماؤهُ ـ که با خاصه مشیّت، نقش هستی بر صحیفه خلقت کشیده و جهان را از سراپرده عدم به سرمنزل وجود و ظهور درآورد؛ هر چیزی را به جای خویش فرو نهاد و برای این که در این بستان سرای خلقت، میوه و نوباوه آفرینش را جلوه گر سازد، انوار تابناک انبیاء عظام و اولیاء و اوصیای کرام را دستور بروز و ظهور دارد و تاج «کرّمنا» بر سر بنی آدم نهاد و بحر و برّ را مسخر وی ساخت که گوهر وجود خود را دریابد و به کمال خلقت که معرفت و عبودیت ذات بی مثال حق است برسدکه هدف از این خلقت جز معرفت و بندگی نیست. «ما خَلَقَتُ الجنَّ و الانسَ الاّ لِیَعبُدُون» شکوفه ممتاز این درختان وجود و میوه شایسته و گل سر سبد آفرینش را وجود مقدس پیامبر خاتم (ص) قرار داد که حاصل همه خلقت و نتیجه همه هستی است. «لولاک لمّا خَلقتُ الافلاک» پیامبر (ص) شاهکار خلقت و انسان کامل به معنای حقیقتی است و اینجانب با توجه به ارادت قلبی که به ایشان دارم برآن شدم تا به ذکر مناقب و اوصاف پاکشان بپردازم و از آن جا که شعر یکی از کلیدی ترین و رساترین و شیواترین زبان ها برای بازگو کردن موضوعات متفاوت می باشد موضوع پژوهش خود را «مدح پیامبر(ص) در شعر شعرای عصر عباسی» برگزیدم.
مدح پیامبر(ص) به معنای واقعی در ادبیات عرب با(حسان بن ثابت انصاری)، شاعر رسول الله آغاز می شود و بعد از او شاعران بسیاری از زمان صدر اسلام تا عصر حاضر به مدح پیامبر(ص) پرداخته اند اینجانب در کار تحقیقاتی خود سعی کرده ام که سیر تحول مدح پیامبر (ص) را از صدر اسلام و عصر نبوت تا عصر عباسیان به تصویر بکشم و به ذکر اشعاری از شعرای این دوران ها بپردازم بنابراین، این پژوهش در برگیرنده اشعاری است از شعرای عصر نبوت تا عصر عباسیان که در مدح و ذکر مناقب پیامبر اکرم (ص) سروده شده است. اشعاری از شعرای عرب که در حوزه دین و شریعت اسلام گام نهاده اند، اشعاری از شعرای عرب که ورقی زرین به کتب تاریخ ادبیات عرب زدند ورقی که گویای عظمت وجودی و شخصیت بی همتای پیامبر (ص) می باشد ورقی که عطر خوش آن همیشه ایجاد طرب و انبساط خاطر می کند. در مورد جایگاه مدایح این شعرا در تاریخ ادبیات عرب می توان به صراحت اذعان داشت که شعر این شعرا چه بسا والاتر از اسم و نام خود آفریننده اثر باشد و این حالت زیاد اتفاق می افتد مثلاً «بانت سعاد» کعب بدون توجه به آفریننده آن در بین عام و خاص جاری و شناخته شده است.
اشعاری که در این مجموعه جمع آوری شده است اشعاری هستند که از لحاظ ترکیب و قدرت بیان و اعتبار موضوع، اعتبار کسب کرده اند و بنده حقیر به شرح برخی از مفردات و ترجمه ابیات پرداخته ام.
اینجانب در ابتدای کار تحقیقاتی خود برای بررسی دقیق تر مدایح پیامبر (ص) در عصر عباسی و انگیزه شعرا از سرودن این مدایح گذری به اوضاع سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و دینی فرهنگی این عصر زدم و خلاصه ای از حالات کلی جامعه آن عصر را بیان کردم و در فصل بعد سیر تحول مدح پیامبر(ص) از آغاز تا پایان عصر عباسی را مورد بررسی قرار دادم که در این بخش به معنای مدح و انواع آن و همچنین مدح نبوی و ویژگی های آن اشاره کرده ام و سپس به ذکر شعر مشهورترین مداحان نبوی از آغاز تا پایان عصر اموی پرداخته ام و با توجه به موضوع پژوهشی اینجانب فصلی را برای بررسی مدایح نبوی شعرای عصر عباسی اختصاص دادم که در آن فصل به خلاصه ای از زندگی پیامبر(ص) و معجزات و همچنین صفات پاک ایشان اشاره کرده ام و شعر شعرای عصر عباسی را به صورت موضوعی مورد بررسی قرار داده ام تا شاید ان شاء الله این پژوهش مقدمه و راهنمایی برای ادامه این نوع بررسی ها و پژوهش ها در سطح بسیار وسیع تر و گسترده تر باشد.
مهمترین منابعی که در این پژوهش به کار گرفته شد عبارت است از «السیره النبویه» (ابن هشام) و (ابن کثیر) و معجم های مدایح نبوی از جمله (معجم اعلام شعرا المدح النبوی) و (من اروع ماقیل فی مدیح الرسول) و کتاب های تاریخ مثل (تاریخ یعقوبی) و (تاریخ طبری) و کتاب (تاریخ ادبیات شوقی ضیف) و (تاریخ ادبیات حناالفاخوری) و (مروج الذهب) و دیوان شاعران بوده است.
در عصر اسلامی، این قبیل واژگان نیز در زمرة مصطلحات اسلامی قابل بررسیاند. زیرا این واژگان و ترکیبات اسمی در قالب فرهنگ اسلامی توانستند، در معنای مذهبی خود، رخ نمایند و شکل غالب و گسترده یابند به گونهای که در سایة فرهنگ اسلامی، معانی دیگر این واژگان رنگ باخت و اندک اندک از رواج افتاد و یا به طور کامل فراموش شد. مثلاً واژهای چون: الرب، هرچند پس از اسلام نیز در معانی چون: صاحب و دارنده و... استعمال شد، اما به طور عمده الرب و ترکیبات دیگرش ـ چون رب هذا البیت، رب العالمین و... مختص و منحصر به (الله) واحد گردید. این غلبه یک معنا بر دیگر معانی، تنها در سایه فرهنگ اسلامی میسر شده بود. و یا استعمال اسماء فرشتگان در اشعار که پیش از اسلام به صورت قلیل و نادر تنها منحصر به شعرای اهل کتاب ـ مثلاً امیه بن ابیالصلت شاعر حنیف عصر جاهلی دیده میشد، در عصر اسلامی شکلی گسترده و متداول به خود گرفت.
از اینرو هرچند واژگانی چون الرب و ترکیبات آن و یا اسماء فرشتگان زاییدة اسلام و فرهنگ اسلامی نبود و کاربرد آن پیش از اسلام نیز ریشه در ادیان آسمانی داشته است، اما از آنجا که در پی ظهور اسلام این واژگان قلیل استعمال در معانی مذهبی به شکل عام و رایج وارد عرصه ادبیات شد لذا این قبیل واژگان نیز در دایرة مصطلحات اسلامی قابل ذکراند. که البته به دلیل محدودیتهای موجود در ارائه مطلب، از پرداختن به این مقوله صرف نظر شد.
نظر به اهمیت بالای مفاهیم اسلامی موجود در واژگان مولد، کتبی چند در این باب تألیف شده است. این کتب از نظر ارزش علمی و لغوی بسیار سودمند است و به صورت کاملاً تخصصی به بررسی واژگان میپردازد. به این صورت که مؤلف شاخة خاصی از شاخههای گوناگون علوم اسلامی را بر میگزیند و آنگاه به تناسب آن علم به بررسی واژگان در آن حیطه مشخص میپردازد.
به این ترتیب فرهنگهای متنوع در زمینه لغات و اصطلاحات فقه اسلامی، فرهنگ لغات و مصطلحات اصول اسلامی، فرهنگ لغات حقوق اسلامی و... شکل میگیرد .
اما کیفیت کاربرد مصطلحات اسلامی در اشعار شعراء و اساساً میزان تأثیرپذیری ادبیات به خصوص شعر، از مصطلحات اسلامی، امری است مهم و در خور بررسی، نظر به این امر، نیز با توجه به این که در باب کاربرد مصطلحات اسلامی در شعر، کمتر کاری انجام شده است؛ از این رو تصمیم بر آن شد که پژوهشی در خصوص مصطلحات اسلامی از آغاز تا سده پنجم انجام شود.
از آنجا که امپراطوری قدرتمند عباسی دویست سال پایانی حیاتش را در ضعف و خمود ادبی پشت سر گذاشت، اصل کار را تا قرن پنجم قرار دادیم، به این ترتیب و شواهدی که در ذیل هر واژه آمده از شعرای دورههای مختلف، از مخضرمین و صدر اسلام تا شعرای اموی و عباسی میباشد؛ از این رو در ذیل هر واژه حداقل سه یا چهار بیت شعر، از ادوار مختلف در کنار مفهوم لغوی و اصطلاحی، بیان و بررسی میشود.
به یقین بررسی تمامی مصطلحات با توجه به وسعت دامنه آن، طی پنج قرن کاری است وسیع؛ وسعت موضوع در کنار بررسی اشعار شعرای پنج قرن اول اسلامی، دشوار، دقیق و زمان بر است ضمن این که زمینة گستردة بحث خودبخود امکان دسترسی به همة منابع و حتی بخش عمدهای از منابع موجود در زمینة علوم مختلف اسلامی را از ما سلب میکند. به گونهای که انجام آن حداقل تدوین چندین و چند مجلد عظیم را توسط اهل فن میطلبد؛ اما انتخاب پنج سده اول از آن رو بود که بتوان سیر تحول و تطور یک واژه را بررسی کرد، از آغاز شکلگیری واژه تا زمان تحول آن؛ و سپس بعد از تحول، به مقتضای شرایط اجتماعی و میزان فاصله زمانی ایجاد شده بین تولد لغت تا زمان کاربرد آن.
البته این کار، نه به عنوان کاری کامل و در خور تقدیر، بلکه در حد تحقیقی قابل نقد و بررسی خدمت اهل نظر ارائه میشود.
چکیده
مقدمه
«اصطلاح» و «مصطلح» در لغت
«اصطلاح» در عرف علمی و فنی
چگونگی پیوند معنای لغوی (اصطلاح) با مفهوم علمی و فنی آن
معنی لغوی و اصطلاحی «وضع»
وضع تعیینی و تعینی
وضع مصطلح در این پایان نامه
1ـ مختص
2ـ منقول
اقسام «منقولات»
3ـ مرتجل
4ـ حقیقت و مجاز
کلمه و ساختار معنایی آن کلمه و ساختار معنایی آن
چند معناییها یا کلمات «هم آوا»
به نظر بسیاری از محققان «هیچ کلمهای مصداق واحد و ثابت ندارد»
منشأ کلمه: از ساختار عمل ـ وابسته، تا ساختار معنی ـ وابسته
علل پیدایش چند معنایی
خلاصه بحث
1ـ قرآن
ـ اثر قرآن در زبان و ادب عربی
اایجاد وحدت زبانی
پیدایش مصطلحات جدید
شکلگیری علوم علمی و ادبی
تحول در اسلوب زبان عربی
گسترش مرزهای جغرافیایی و اختلاط با اقوام بیگانه
2ـ عصر عباسی
فساد حاکم بر عصر عباسی
عصر عباسی و جریانهای فکری بیگانه
ریشههای اصلی تحولات ادبی در عصر عباسی و تقلیل مصطلحات اسلامی در آن
الف ـ عصر عباسی و جریانهای یگانه
ب ـ فقدان پیشینه علمی ـ فرهنگی لازم در پذیرش جریانهای بیگانه
ج ـ پیامد سیاستهای تبعیض و تعصب نژادی امویان در جامعه عربی
دـ ترجمه کتابها در عصر عباسی
ه ـ ظهور انحرافات عقیدتی در این عصر
وـ سیاست جدی عباسیان در به حاشیه راندن ائمه
خلاصه بحث
2ـ موضوعات شعری در عصر عباسی
نتیجه
استعمال «رب» پیش از اسلام و پس از آن
«الرب» علم است یا صفت؟
شواهد شعری از دورههای مختلف
«رب» در شعر جاهلی
امیه بن ابی الصلت، شاعر حنیف عصر جاهلی
عدی بن زید، شاعر نصرانی عصر جاهلی
شعراء مخضرم
اعشی اکبر
کمیت بن زید اسدی
دعبل بن علی الخزاعی
خلاصه بحث
الف ـ نگاهی به واژه «الرحمن»
استعمال (الرحمن) در خصوص (الله) از چه زمانی متداول شد؟
امور متعلق به نبوت
1ـ معنی لغوی از لسان
2ـ معنی بیت کمیت
3ـ رجع به دیوان فرزدی و کمیت
شواهد شعری از دورههای مختلف
کعب بن زهیر، شاعر مخضرم صدر اسلام
فرزدق
جعفربن عفان الطائی، شاعر شیعی عصر اموی
دعبل بن علی الخزاعی
بررسی لغوی واژه الرسول
چه زمانی (الرسول) را به معنای (الرساله) به کار میبرند؟
بررسی صرفی واژه (الرسول)
الرسول به معنای الرسل در قرآن
(الرسول) در معنای (الرسل) در شعر عرب
خلاصه بحث
معنای (رسول) در اذان بنابه قول ابن انباری
شواهد شعری از دورههای مختلف
کعب بن زهیر، شاعر مخضرم
حسان بن ثابت انصاری، شاعر رسول الله (ص)
حطیئه، هجاگو مخضرم
کمیت بن زید اسدی و اثبات حق امامت امیرالمؤمنین علی (ع)
دعبل بن علی الخزاعی
(الرسول) علم است یا صفت؟
نگاهی به واژه «النبی»
بررسی لغوی واژه:
نتیجه بحث و شاهدی از قرآن
بررسی صرفی واژة (النبی)
نتیجه بحث
بررسی و تحلیل سیر تاریخی، ادبی... واژة (النبی)
شواهد شعری از دورههای مختلف
ابیاتی از ابوطالب، عموی پیغمبر (ص)
حسان بن ثابت انصاری
جریر هجو اخطل
کمیت بن زید اسدی
2ـ دعبل بن علی خزاعی
اشتراک معنایی در ابیات دعبل و طغرائی
ابوالعلاء معری
بررسی لغوی واژة (الاسلام)
المسلم در لغت:
تفاوت معنوی (اسلام) و (ایمان)
«مومن» و «مسلم»به عنوان مصطلح اسلامی، به چه معنا است؟
ایمان و امانت از یک ریشهاند
خلاصه
وجه انتخاب (اسلم) و (مسلم) برای آیین جدید و معتقداتش
شواهد شعری از دورههای مختلف
وضع اولیه کلمه (الاسلم) در بیتی از احوص
کعب بن زهیر، شاعر مخضرم
کمیت بن زیدالاسدی
ابوالطیب المتنبی
خلاصه بحث
بررسی واژه «الحدیث» با استناد به آیات و روایات
چگونه میتوان بین وضع لغوی مفهوم لغوی «حدیث» و کاربرد اصطلاحی آن، نسبت منطقی برقرار کرد؟
احادیث نبوی تا عصر اموی
نمونههایی از اشعار شعرای دورههای مختلف
کمیت
العبدی الکوفی
بررسی لغوی واژه «الشرع»
خلاصه بحث
2ـ بررسی مفهوم «سنت» و مباحث مربوط به آن
«سنت» در لغت
خلاصه بحث
دعبل
بررسی معانی لغوی واژه (الکتاب)
بررسی معانی اصطلاحی واژه (الکتاب) با استناد به آیات و احادیث
آغاز استعمال واژه (الکتاب) در خصوص قرآن
نمونههایی از آیات در این باب
شواهد شعری از دورههای مختلف
نابغه جعدی
کمیت بن زید الاسدی
دعبل علی الخزاعی
ابن الرومی
«الکتاب» مصدری است به معنای اسم مفعول
کتاب بحث
معانی «الفرقان» در آیات قرآن
شواهد شعری از دورههای مختلف
اخطل
دعبل بن علی الخزاعی
نگاهی به واژه «القرآن»
ب ـ بررسی معنایی (القرآن) به طور کلی در آثار ادبی عربی با استناد به آیات قرآن
بررسی و تحلیل صرفی واژه (القرآن)
واژه القرآن در ادب جاهلی
شواهد شعری از دورههای مختلف
کعب بن زهیر
دعبل بن علی الخزاعی
نتیجه بحث:
دعبل بن علی الخزاعی
بررسی معانی لغوی و اصطلاحی «سوره» با استناد به شواهد قرآنی
شواهد شعری از دورههای مختلف
سوره به معنای نشانه و علامت در شعر حسان
جریر
«السور» در بیتی از ابوتمام
بررسی معانی لغوی و اصطلاحی (الامام)
(الامام) در فرهنگ اصطلحات اسلامی
ترجیح استعمال بر وضع
معانی اصطلاحی (امام) در سه قالب معرفه به ال، معرفه به اضافه و نکره:
شواهد شعری از دورههای مختلف
حسان ـ اخطل
کمیت
دعبل بن علی الخزاعی
ابوالعلاء معری
خلاصه بحث
ساختار صرفی کلمه
ـ استعمال واژه (الخلیفه) در دورههای پس از اسلام
شواهد شعری از دورههای مختلف
واژه «الخلیفه» در شعر جریر
فرزدق شاعر امویان
بشاربن برد، شاعری میان دو دوره
بررسی لغوی واژه «النار»
شواهد شعری از دورههای مختلف
اشارهای به رجز جعفر بن ابیطالب
ابونواس
ابوالعتاهیه و ابن رومی
دعبل بن علی خزاعی
بحتری
ابن المعتز
ابوالطیب المتنبی
مفهوم «لصلاه» در آیات و روایات
شواهد شعری از دورههای مختلف
اعشی شاعر مخضرم
عدی بن الرقاع
ایمن بن خریم الاسدی، شاعر شیعی عصر اموی
دعبل بن علی الخزاعی
بررسی واژه (الحدیث) با استناد به آیات و روایات
الأحدوثه
چگونه میتوان بین وضع لغوی و کاربرد اصطلاحی واژه نسبت منطقی برقرار کرد؟
احادیث نبوی تا عصر اموی
نمونههایی از اشعار شعراء
الف ـ عصر اموی
1ـ کمیت
2ـ العبدی الکوفی
یک پیشنهاد
شامل 200 صفحه فایل word