در مورد تعریف مسئله باید گفت که یکی از اجزای مهم و اصلی تشکیل دهنده ی شعر ، موسیقی شعر است و نقد و تحلیل این موضوع تا حدّ زیادی می تواند میزان قدرت شاعری هر شاعر را نمایان سازد ؛ در این راستا به پرسش های زیر پاسخ خواهیم داد :
سؤال های اصلی تحقیق عبارتند از : سنایی در غزلیّاتش از چه اوزان و بحرهایی استفاده کرده است؟ ؛ تنوّع اوزان عروضی در غزلیّات سنایی در چه حد است؟ ؛ در غزلیّات سنایی از چه اوزان و بحرهایی بیش تر استفاده شده است؟ ؛ چند در صد از غزلیّات سنایی داری قافیه ی میانی یا درونی است؟ ؛ وضعیّت قافیه ها و ردیف ها در غزلیّات سنایی چگونه است؟
ضرورت تحقیق
البتّه ضرورت این تحقیق از این جا مسلّم می شد که با توجّه به مطالعات و بررسی های انجام شده موضوعی با این عنوان کار نشده بود بنابراین ضرورت انجام چنین تحقیقی احساس می گردید .
فرضیه ها
فرضیه هایی در این زمینه وجود داشت از جمله : اوزان عروضی در غزلیّات سنایی متنوّع است ؛ سنایی از امکانات موسیقی کناری به نحو مطلوبی استفاده کرده است ؛ در غزلیّات سنایی از
از بعضی بحرها از جمله رمل و هزج بیش تر استفاده شده است .
هدف ها
هدف از این تحقیق آشنایی با موسیقی شعر در غزلیّات سنایی و تبیین و تحلیل قدرت و جایگاه شاعر در این زمینه و در دسترس قراردادن آن برای مراکز تحقیقاتی وفرهنگی ، مؤسسات ، رسانه ها ، اهل فن ، دانشجویان و افراد علاقه مند دیگر است .
کاربرد های تحقیق
کاربردهایی از انجام این تحقیق متصوّر است و آن در دسترس قراردادن آن برای مراکز تحقیقاتی وفرهنگی ، مؤسسات ، رسانه ها ، اهل فن و دانشجویان می باشد.و آنان می توانند از نتایج پایان نامه استفاده کنند.
فصل اوّ ل : کلّیّات تحقیق....1
مقدّمه . ..2
برخی مشکلات تقطیع. ... 4
علائم اختصاری. ... 5
نکات طرح پیشنهادی . ... .. ..6
فصل دوم : معرّفی سنایی و آثار او...10
نام و نسب حکیم. ..10
زمان و محلّ ولادت. ... .10
آغاز شاعری حکیم .. ... .10
دوره های زندگی سنایی. .. ..11
افسانه ای درباره ی علّت تحوّل سنایی. .. .. 11
مسافرت های سنایی.. .. ..12
مذهب سنایی . ... .. ... .12
ارادت حکیم به شیخ یوسف همدانی . ... .12
وفات سنایی. ... .. ... .13
آثار سنایی... .. ... .13
مضامین دراشعار سنایی.. ... .15
خلّاقیّت در اشعار سنایی .. ... 16
مقام سنایی... .. .. .. .17
زبان سنایی . ... .. .. .. .17
غزل با جلوه های عرفانی .. .. .. .18
سنایی در غزل زهدیّه و قلندریّه.. .. .18
پژوهش های انجام شده در مورد سنایی و آثارش. .. .. .19
فصل سوم : معرّفی غزل..... .. 22
غزل در لغت .. ..... .. 22
غزل در اصطلاح .. .... .. 22
غزل نام قالب یا مفهوم آن. .... .. 23
حوزه ی غزل.. .... ... .. 23
مضامین غزل .. ........ 23
زبان غزل ... ........ 24
منشأ غزل... ........ 24
غزل در تاریخ ادبیّات. ........ 25
اقسام اصلی غزلیّات فارسی ........ 25
دوره های مختلف غزل . ........ 25
سیر غزل... ........ 26
فصل چهارم : موسیقی شعر. ... ........ 31
شعر ، رستاخیز کلمات ........ 31
موسیقی... ........ 32
پیوند شعر و موسیقی. ........ 33
انواع موسیقی شعر.. ........ 33
عروض .. ..... ..... 33
بیت..... ..... 34
مصراع. ..... ..... 34
واج...... ..... 34
هجا...... ..... 35
ارکان...... ..... 35
سالم و مزاحف.... ..... 36
مثمّن و مسدّس و مربّع..... ..... 36
عروض و ضرب ( عجز ) ، صدر و ابتدا... .. ... 37
تقطیع..... ..... 37
مراحل تعیین وزن یک شعر فارسی.. ..... 38
بحر. ......39
شش دایره ی مشهور بحر های عروضی . ..40
ذوبحرین. .. ......41
وزن.. ........ 41
تأثیرات وزن. ........ 43
عوامل مؤثّر بر چگونگی حالت وزن. ....44
عوامل تغییر دهنده کیفیت موسیقی در اوزان . .... 45
اوزان و مفاهیم........ 46
اوزان نا مطبوع........ 48
اوزن شفّاف و اوزان کدر. ....... 49
اوزان خیزابی و اوزان جویباری. ...... 49
اوزان دوری . ...... .... 49
قافیه. ..... .... 50
نقش های قافیه ... .. .. ... 51
حروف قافیه .... .. .. ... 51
حرکات قافیه.... .. .. ... 52
عیوب قافیه.... .. .. ... 52
اصناف و انواع قافیه .... .. .. 53
حدود قافیه. .... ... .. 53
انواع قافیه ها از نظر جایگاه .... ... .. 54
انواع قافیه های هنری... ... .. 54
قافیه های مردّف . ... .. .. ... .. 55
ردیف . .... ... .. .. 55
علّت توجّه ایرانیان به ردیف ... ... .. .. .. 56
عوامل مهم در پیدایش ردیف در شعر فارسی . .... .. .. .. .. 56
سود های ردیف... ... .. .. 57
زیان های ردیف ... ..... .. 57
ردیف بدون قافیه ... ..... .. 57
حاجب . ... ... ..... .. 58
فصل پنجم : موسیقی شعر در غزلیّات سنایی. .. ..... .. 60
1-رمل. .. ... ... ..... .. 60
1-1- رمل مثمّن محذوف. ... .... 60
1- 2-رمل مثمّن مقصور. ... ..... .90
1-3- رمل مثمّن مقصور عروض محذوف ضرب. ..... ... 111
1-4- رمل مثمّن مخبون محذوف .. .. .... .. .111
1- 5 - رمل مثمّن مخبون محذوف سالم صدر و ابتدا....... 112
1- 6 - رمل مثمّن مخبون مقصور . .. .. .... .. .115
1- 7 - رمل مثمّن مخبون مقصورعروض اصلم مسبّغ ضرب .... ...116
1- 8 - رمل مثمّن مخبون اصلم .. .. .. .. ..117
1-9 - رمل مسدّس محذوف . ... .. .....118
1- 10 - رمل مسدّس مقصور.. ... .. ...127
1- 11 - رمل مسدّس مخبون محذوف ...133
1- 12 - رمل مسدّس مخبون اصلم مسبّغ عروض مقصور ضرب.. .134
2- هزج .. ... .. ..... .. ... .135
2-1 -هزج مثمّن سالم.. ... .. .... .135
2- 2- هزج مثمّن مسبّغ .. .. ... ...146
2- 3- هزج مثمّن اخرب..... .147
2- 4- هزج مثمّن مکفوف مقصور. ...... 152
2- 5 - هزج مثمّن اخرب محذوف. .. .... .153
2- 6- هزج مثمّن اخرب مقصور.... ... 154
2- 7- هزج مثمّن اخرب مکفوف محذوف. ..... 154
2- 8 - هزج مثمّن اخرب مکفوف مقصور. .... .. 166
2- 9 - هزج مسدّس محذوف...... .. 173
2- 10- هزج مسدّس مقصور.... .. .. 178
2- 11- هزج مسدّس اخرب مقبوض صحیح عروض و ضرب ... .. .. 180
2- 12 - هزج مسدّس اخرب مقبوض محذوف ... .. .. .. 182
2- 13 - هزج مسدّس اخرب مقبوض مقصور......193
3- خفیف .... .. ..... ...05 2
3- 1- خفیف مسدّس مخبون. ......05 2
3- 2- خفیف مسدّس مخبون محذوف.... ..05 2
3-3- خفیف مسدّس مخبون مقصور. ....09 2
3- 4 - خفیف مسدّس مخبون اصلم . .. ....11 2
3- 5- خفیف مسدّس مخبون اصلم مسبّغ. .....216
4- مضارع.... .. ..... .. .. ..223
4- 1- مضارع مثمّن اخرب..... .. .. .. 223
4-2- مضارع مثمّن اخرب مکفوف محذوف...... ..227
4- 3- مضارع مثمّن اخرب مکفوف مقصور... .... ..230
5- منسرح.... .. ........235
5- 1- منسرح مثمّن مطوی مکشوف... ....235
5- 2- منسرح مثمّن مطوی مجدوع.. .... ..238
5- 3- منسرح مثمّن مطوی موقوف .. .... .. .. ..238
5- 4- منسرح مثمّن مطوی منحور .. .... .. .. ..241
6- رجز. ... .... .. ....242
6- 1- رجز مثمّن سالم . .. .... .. .. ...242
6- 2- رجز مثمّن مذال . .. .... .....244
6- 3- رجز مثمّن سالم عروض مذال ضرب . .... .....248
6- 4- رجز مثمّن مطوی احذّ مقصور. .. .... .. .. ..248
7- مجتث . ... .... .. .... .250
7-1 - مجتث مثمّن مخبون ... .... .. .. ..250
7-2 - مجتث مثمّن مخبون اصلم . .... .. .. ...250
7-3- مجتث مثمّن مخبون محذوف. .... .. ...251
7- 4- مجتث مثمّن مخبون مقصور. .... .. .. .252
7- 5- مجتث مثمّن مخبون اصلم مسبّغ . ......253
8- سریع . ... .. .... .. .... .255
8- 1 - سریع مسدّس مطوی مکشوف.... .. ...255
8- 2- سریع مسدّس مطوی موقوف. ..... .. .. ...256
9- متقارب. ... .. .... .. ...259
9-1 متقارب مثمّن سالم.. .... .. .... 259
9- 2 - متقارب مثمّن محذوف . ... .... .. ....260
فصل ششم : نتیجه گیری ... .... .. ......262
جدول بحر ها و اوزان کاربردی در غزلیّات .. .... .. ......264
نمودارستونی بحرها... .... .. ......269
نمودار دایره ای درصد بحرها. .. .... ........270
نمودار ستونی انواع ردیف ها ... .... ..... .271
نمودار دایره ای درصد غزل های مردّف و بدون ردیف. ... ........273
نمودار ستونی حدود قافیه ها . ... .... ........274
نمودار دایره ای درصد حدود قافیه ها . .. .... ........275
نمودار ستونی زحافات . ... .... ........276
نمودار دایره ای درصد زحافات . .. .... ........277
نمودار دایره ای درصد قافیه های مقیّد و مطلق . .. .. ... ...278
نمودار دایره ای درصد اوزان سالم و ناسالم . .... .. .. ... ...279
نمودار ستونی موسیقی درونی. ... .... .......280
نمودار ستونی موسیقی معنوی. ... .... .......281
منابع و مآخذ .. .... .... ........282
چکیده ی انگلیسی . .... .... ...... ..287
شامل 317 صفحه فایل word
بن ما یه های محلی ریشه نژادی ، قومی قبیله ای دارند و بسته به شرایط زمانی و مکانی تغییر پذیرند. زیرا قدرت انتقال معانی و مفاهیم تجربی ـ زیستی (برای بیان فکری خاص) که از عادات و رسوم، نام ها و گویش ها، و فرهنگ عامه اخذ و استخراج شده، را دارند.
مقیاس های محلی فکر ی احتمال دارد در ابعاد وسیع تر گسترش بیابد و مفهوم تازه ای بگیرد، همچنین امکان دارد در سطح یک واژه و یا عنصر تشخص یافته محلی در اثر باقی بماند؛ و تنها نشاندهنده ی وابستگی فرهنگی شاعر به زادگاه و پدیده های پیرامونی باشد.
بی تردید، همذات پنداری در یک فرآیند نوستالوژیک عادی تر و طبیعی تر می نماید، و باعث مانایی و حیات بن مایه های محلی می گردد. قبل از پرداختن به بن مایه های محلی در نیما که موضوع این مقاله است، شاید لازم باشد تفاوت های درونی و ماهوی آن با موتیو یا موتیف را بررسی و بیان نماییم.
نقاشان ایران
آشتیانی : ( 1271 ) دکتر اسماعیل آشتیانی متخلص به شعله شاگرد اول نقاشی در مدرسه کمال الملک و معلم مدرسه صنایع مستظرفه صاحب تابلوهای معروف ، تریاکیها ، قهوه خانه ، تابلوی خواب درویش است .
بهزاد هراتی : ( 851 – 942 ) کمال الدین بهزاد هراتی نقاش معروف قرن دهم معاصر سلطان بایقرا و شاه اسماعیل اول بود .
رضا عباسی : ( 974 – 1044 ) رضا مصور عباسی از نقاشان چیره دست دوره شاه عباس کبیر و از مینیاتوریست های معروف بود
حسین بهزاد : ( 1313 ) استاد حسین بهزاد مینیاتوریست اهل اصفهان دارای تابلوهای بسیار زیبایی است پدرش فضل الله اصفهانی نقاش و قلمدان ساز بود از آثار بهزاد تابلوی رودکی – تابلوی صفی الدین و انواع تابلوها و مینیاتورهای معروف و مشهور است .
حیدریان : ( 1275 ) استاد علی محمد حیدریان شاگرد مرحوم کما الملک که بیشتر آثار نقاشی او در کاخهای سلطنتی دیده میشود .
صنیع الملک : ( 1283 – 1229 ) میزرزاابوالحسن غفاری صنیع الملک از نقاشان مشهور دوره ناصرالدین شاه تابلوی نقاشی او در موزه واتیکان موجود است صورتهای تالار نظامیه لقانطه و 84 تصویر ممتاز از رجال قاجاریه از اوست کمال الملک برادززاده اوست .
کمال الملک : ( 1264 – 1319 ) محمد غفاری فرزند میرزا بزرگ استاد و هنرمند نقاشی که شاگردانی مانند حیدریان ، اسمعیل آشتیانی ، صدیقی ، علی رخسار ، را تربیت کرد و در سال 1319 در نیشابور در گذشت . تابلوی او عبارتند از : از تابلو تالار آئینه – تالار کاخ گلستان – سردار اسعد – فلگیر بغدادی – حوضخانه صاحبقرانیه .
و...
«صدا، صدا، تنها صدا / صدای خواهش شفاف آب به جاری شدن / صدای ریزشنور ستاره بر جدار مادگی / خاک / صدای انعقاد نطفهی معنی / و بسط ذهن مشترکعشق/ صدا، صدا، صدا، تنها صداست که میماند.
فروغ فرخزاد ـ ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد...»
زایش شعر چند صدایی در چگونه نگاه و تفکری اتفاق میافتد؟ این پرسشی ست کهپاسخ به آن چگونگی فرایند خلق و اجرای شعر چند صدایی را نیز به همراه میآورد. برایبازنمایی صداهای متفاوت، پیش از هر چیز نیاز به ممارست و تعاملی متکثر و متنوع باهستی و انسان است، به ضمیری که از ناخودآگاه فردیاش فراتر برود؛ من عادی وروزمرهاش را پشت سربگذارد و به لذت درک حضور دیگری دست پیدا کند. ذهنی کهدارای سویههای گوناگون نگرشی نباشد و از ساحتی تک بعدی هستی را ببیند؛ آیامیتواند منشوری باشد تا طیف صداهای مختلف را بازتاب دهد؟، صداهایی که هر یک ازنظر اجتماعی ـ تاریخی، آیینی میتواند سویهای متفاوت با صدای خودش داشته باشد؟، بهگفتهی «میخائیل باختین»: «اندیشهی چند صدایی را میتوان در مورد آن جنبه هایی ازانسان به کار بست که فعالیت ادبی بر اساس اصول تکگویی ممکن نیست به آن دستیابیداشته باشد، در میان این جنبهها آگاهی انسان و عرصهی مکالمه در دل این آگاهی درردیف نخست قرار دارد».
اندیشهای خود محور و خود مرکز بین هر چند شعری چند صدایی نیز خلق کند، ازپس صداهای شعر؛ فقط یک صدا (صدایی مسلط) به گوش میرسد که با لحنهای (و درمواردی لهجههای) مختلف خود را میگوید. چند صدایی زمانی شکل میگیرد «که آگاهیعلمی به انسان بیاموزد که در دنیایی محتمل و ممکن به پیش میرود و از هیچ گونه تعیُنناپذیری آشفته نگردد و احتمالات و تعیُن ناپذیریها را در نظر بگیرد و محاسبه کند.
میخائیل باختین».
یکی از موضوعات اصلی شعر فارسی عشق است. شعرای فارسی زبان از بدو تاریخ شعر دری عشق را به عنوان یک موضوع اصلی در نظر گرفته و بخش عظیمی از قصاید و رباعیات و دوبیتیها و غزلیات و مثنویهای خود را در وصف عشق و اوصاف معشوق و حالات عاشق سرودهاند. بطور کلی، اشعار زبان فارسی را میتوان به دو دسته تقسیم کرد: اشعارصوفیانه و اشعار غیر صوفیانه.
موضوع عشق اصلی ترین موضوع اشعار صوفیانه بوده است، ولیکن شعرای غیر صوفی نیز عموماً از این موضوع غفلت نکردهاند. بنابراین هم شعرای صوفی و هم شعرای غیر صوفی عشق و عاشق و معشوق را همواره به عنوان یک موضوع اصلی در نظر گرفته و در وصف آنها تا جایی که توانستهاند داد سخن دادهاند.
اشعار عاشقانه زبان فارسی اعم از اشعار صوفیانه و غیر صوفیانه را نیز بطور کلی میتوان به سه دسته تقسیم کرد: یکی اشعاری که در آنها خود عشق تعریف شده و شاعر در باره ماهیت آن و ذات و صفات آن سخن گفته، و دیگری اشعاری که در آنها حال و صفات عاشق شرح داده شده، و بالاخره اشعاری که در آنها اوصاف معشوق بیان شده است. این سه دسته بر روی هم نظریاتی را در باره عشق و محبت بیان کردهاند و بررسی این نظریات در نزد شعرای مختلف، در طول اعصار و قرون، خود یکی از موضوعات مهم و اساسی ادبیات فارسی را تشکیل میدهد.