مقاله درباره نقد سیاست های اوپک

اختصاصی از کوشا فایل مقاله درباره نقد سیاست های اوپک دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

لینک پرداخت و دانلود در "پایین مطلب"

 فرمت فایل: word (قابل ویرایش و آماده پرینت)

 تعداد صفحات:42

نقد سیاست های اوپک

این مقاله به تحلیل سیاست هاى سازمان کشورهاى صادرکننده نفت (اوپک) با توجه به قیمت گذارى نفت، استفاده از نفت و گاز، محیط زیست و گفت و گو میان تولیدکنندگان و مصرف کنندگان مى پردازد. در این گفتار به نقص ها و کمبودهاى موجود در این سیاست ها توجه شده است و پیشنهادهایى براى مؤثرتر و مفیدتر ساختن این سیاست ها، نه تنها براى اوپک که براى کل صنعت بین المللى نفت، ارائه شده است.

الف- سیاست قیمت گذاری نفت

یکى از عوامل اصلى که به ایجاد سازمان کشورهاى صادرکننده نفت ( اوپک ) در سال 1960 منجر شد، بهاى نسبتاً پایین نفت بود که پیش از شکل گیرى این سازمان به حدود 5/1 دلار در هر بشکه رسیده بود. تا سال 1973، صنعت بین المللى نفت زیر سلطه یک کارتل نفتى متشکل از هفت شرکت مهم نفتى بود. این هفت شرکت بزرگ نفتى را «هفت خواهران» مى نامیدند و عبارت بودند از : استاندارد اویل نیوجرسى ؛ استاندارد کمپانى نیویورک ؛ استاندارد کمپانى کالیفرنیا ؛ تگزاکو ؛ گلف ؛ رویال داچ شل و بریتیش پترولیوم. این شرکت ها با امضاى قراردادهایى با برخى از کشورهاى خاورمیانه توانستند در صنعت بین المللى نفت تاثیر چشمگیرى برجاى نهند. این تأثیرگذارى دو دلیل عمده داشت:

ادغام عمودی: شرکت هاى نفتى یادشده، مسئولیت تمام مراحل مختلف صنعت نفت را برعهده داشتند. آنها خود کار کاوش، حفاری، تولید، حمل و نقل، تصفیه، توزیع و بازاریابى فرآورده هاى نفتى را انجام مى دادند.

ادغام افقی: این شرکت هاى نفتى در قالب کنسرسیوم هایى در بسیارى از کشورهاى مهم تولیدکننده نفت، به ویژه کشورهاى خاورمیانه، فعالیت مى کردند. این کارتل نفتى به دو دلیل یاد شده قادر بود بر تولید جهانى نفت و قیمت هاى بین المللى آن تأثیرگذار باشد. با آن که اوپک در سال 1960 شکل گرفت تا از منافع کشورهاى تولیدکننده نفت در بازار جهانى نفت دفاع کند، تا پایان سال 1973 نتوانست به چنین توانى دست یابد.

در فاصله سال هاى 1973 تا 1986 سیاست اوپک حمایت از قیمت پایه این سازمان، قیمت نفت سبک عربستان سعودى (Arabian Light) بود. از آن جا که این نفت پایه به کشور عربستان سعودى به عنوان بزرگ ترین تولیدکننده نفت اوپک تعلق داشت، ریاض مسئولیت یافت تا نقش تولیدکننده توازنگر را ایفا کند و از قیمت این نوع نفت خام در بازارهاى بین المللى دفاع کند. عربستان سعودى تا سال 1986 همچنان به دفاع خود از این قیمت پایه ادامه مى داد. این کشور با تغییر میزان تولید خود به این مهم مبادرت مى ورزید، اما عربستان سعودى در سال 1986 دریافت که سهم این کشور از بازار نفت به شدت کاهش یافته است؛ به گونه اى که تولید روزانه ده میلیون بشکه در سال 1980، به 6/3 میلیون بشکه در سال 1985 کاهش یافته بود. بنابراین، عربستان سعودى در سال 1986 این سیاست را کنار گذارد و به جاى آن به دفاع از سهم خود در بازار نفت روى آورد. در نتیجه این تغییر سیاست بود که بهاى نفت اوپک که در سال 1981 به 51/32 دلار در هر بشکه رسیده بود، در سال 1986 به 53/13 دلار در هر بشکه کاهش یافت.

در نتیجه درآمدهاى نفتى اوپک از 260 میلیارد دلار در سال 1981 به 76 میلیارد دلار در سال 1986 کاهش یافت. اوپک در سال 1982 سیاست تعیین سهم تولید براى هر یک از اعضا را آغاز کرد که هدف از آن حفظ قیمت در محدوده اى معین از طریق کنترل عرضه آن بود. بر اساس سیستم سهمیه بندى در اوپک، هر یک از کشورهاى عضو این سازمان باید در سطح معینى نفت تولید مى کردند تا از این طریق بتوان عرضه کلى نفت به بازارهاى جهانى را محدود کنند و بهاى آن در این بازارها را تحت تأثیر قرار دهند، اما این سیاست نتوانست به اوپک کمک کند تا از افت شدید قیمت ها در سال 1986 جلوگیرى کند، زیرا بیشتر کشورهاى عضو این سازمان سهمیه بندى تعیین شده را رعایت نمى کردند.

تحقیق و بررسی در ورد اوپک و منافع ملی 70 ص

اختصاصی از کوشا فایل تحقیق و بررسی در ورد اوپک و منافع ملی 70 ص دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 81

اوپک و منافع ملی

دکتر مسعود درخشان

صورت اولیه مباحث بخشهای سوم و چهارم این گزارش را قبلاً در مقالهای1 برای اولین بار در نشست بین المللی «برخورد اندیشهها»2 با حضور کارشناسان نفت در محل دبیرخانه اوپک در وین ماه مه 1999 مطرح کردم. این مقاله، حاوی همان مباحث با تجدید نظر و نکات دیگری است که در خلال دو سال گذشته در برخی محافل دانشگاهی ارائه شده است. از آقای مهندس ناصر مواهبی از کارشناسان بر جسته نفت، صمیمانه سپاسگذارم که با دقت و حوصله فراوان، متن اولیه این مقاله را ملاحظه کردند و نکتههای چندی را به نگارنده تذکر دادند. با وجود این، مسئولیت کاستیها و اشتباههای موجود البته با اینجانب است. 3

بهمن 1380

چکیده

42 سال قبل (1960) اوپک به ابتکار ونزوئلا تأسیس شد. کوششهای این کشور در متعاقد کردن ایران و عربستان و عراق در مورد ضرورت تنشکیل این سازمان، بسیار موثر بود. از بدو تأسیس اوپک، به ویژه بعد از افزایش قیمت نفت خام در سال 1974، این سوال همواره برای کارشناسان مسائل نفتی مطرح بوده است که آیا اوپک ابزارهای مناسبی در اختیار دارد تا بتواند بحرانهای حاصل از تغییرات عرضه و قیمت را به نحو مناسبی مدیریت کند؟

پیش فرض ما این است که تأمین امنیت عرضه نفت خام، مهمترین هدف سیاستهای بین المللی انرژی در کشورهای پیشرفته صنعتی است. در این مقاله میخواهیم سه نکته زیر را نشان دهیم:

الف ـ بی ثباتی نسبی عرضه و یکنواختی و پایداری نسبی تغییرات تقاضای نفت خام از مهمترین خصوصیات بازار جهانی نفت محسوب میشود؛ لذا قیمت نفت ماهیتاً بی ثبات است.

ب ـ اوپک تنها نهادی است که میتواند بحرانهای ناشی از عرضه و قیمت را در بازار جهانی نفت به نحو موثری مدیریت کند. با وجود این، ساختار بازار جهانی نفت و روابط اوپک و غیر اوپک به نحوی است که نتایج اقدامات اوپک در مدیریت بحران قیمت، معمولاً به نفع مصرف کنندگان بزرگ نفت در کشورهای پیشرفته صنعتی و تولید کنندگان غیر اوپک تمام میشود.

ج ـ در وضعیت فعلی و تا آینده قابل پیش بینی، کشورهای بزرگ صنعتی نمیتوانند بدون اوپک به هدف اصلی خود، یعنی تنوع بخشی به عرضه برای تأمین امنیت عرضه برسند. در این وضعیت، منافع یک عضو اوپک موقعی حداکثر میشود که با بقاء اوپک، از اوپک خارج شود و به گروه غیر اوپک بپیوندد؛ هر چند خروج از اوپک چندان هم ساده نیست.

در این گزارش کوشیدهایم با ارائه چارچوبی تحلیلی از جایگاه اوپک در بازار جهانی نفت، سیاستهای این سازمان را در مدیریت بحران عرضه و قیمت ارزیابی کنیم. توجه ما فقط به آن دسته از عوامل بنیادین بازار نفت است که در تمام موقعیتها، نقش کلیدی در تحولات قیمت نفت دارند. بنابراین، نگرش ما در این تحقیق، جنبه تاریخی ندارد؛ زیرا تفسیر برخی رویدادها در بازار نفت مستلزم شناخت اوضاع و احوال حاکم در زمان وقوع آنهاست. با این همه، سعی کردهایم در این چارچوب تحلیلی، روند کلی حاکم بر تحولات بازار جهانی نفت را با توجه به روابط اوپک و غیر اوپک در مدیریت بحران عرضه و قیمت ازریابی کنیم.

1. امنیت عرضه

امنیت عرضه نفت خام از اهم مسائل راهبردی جهان غرب به شمار میرود. شاید در کمتر موردی کشورهای پیشرفته صنعتی تا بدین اندازه با یکدیگر به توافق رسیدهاند و در راه تحقق آن تشریک مساعی نمودهاند. شرکتهای نفتی بزرگ درر اموری چون کنترل بازارهای فروش فرآورده، کسب سهم بیشتر در فعالیتهای اکتشاف و تولید نفت خام در سطح جهانی، کاهش هزینه تولید و رشد کارآیی، با یکدیگر رقابت میکنند، اما هنگامی که مسئله امنیت عرضه مطرح میشود با یکدیگر اتفاق نظر دارند و میکوشند هماهنگی را در تحقق آن اتخاذ کنند. از این رو در سال 1974 و بعد از اولین شوک نفتی، آژانس بین المللی انرژی IEA 4 به منظور تدوین سیاستهای هماهنگ انرژی برای تامین امنیت عرضه و کمک به کشورهای صنعتی پیشرفته، در جهت مقابله با آثار منفی قیمتهای بالاتر نفت خام تاسیس شد.

منظور ما از «امنیت عرضه» در واقع امنیت عرضه انرژی به معنای وسیع کلمه نیست، بلکه امنیت عرضه نفت خام است. میدانیم که مصرف کنندگان بزرگ در کشورهای پیشرفته، سیاستهای متعددی را برای تأمین امنیت عرضه انرژی اتخاذ کردهاند، مانند افزایش کارآیی انرژی در نظام تولیدات صنعتی، صرفهجوییهای مختلف در مصرف انرژی و استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر. همچنین میتوان از سیاستهایی نام برد که به منظور تأمین امنیت عرضه نفت خام اتخاذ شدهاند، مانند استفاده هرچه بیشتر از گاز طبیعی به عنوان جانشینی برای نفت، استفاده از انرژیهای هستهای و حتی بهرهبرداری بیش تر از زغال سنگ.

تحقیق درباره بررسی نقش نفت در سیاست

اختصاصی از کوشا فایل تحقیق درباره بررسی نقش نفت در سیاست دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

فرمت فایل :word (لینک دانلود پایین صفحه) تعداد صفحات 8 صفحه

نفت نه تنها تمام دنیا را به خود آلوده کرده و تمام کشورهای جهان را به خود وابسته ساخته ، سیاستمداران را نیز مسخ خود کرده است تا برای یافتن و به دست آوردن آن از هیچ تلاشی کوتاهی نکنند و برای رسیدن به هدف ، توجیه هر وسیله ای را در آستین داشته باشند ، حتی اگر این توجیه منجر به مرگ هزاران انسان بیگناه شود .

وقتی در دهه 1930 اکتشاف و استخراج نفت رایج شد و کشورهای دنیا توانستند آن را به هر میزان که می خواهند از زمین بیرون بکشند و خوراک صنایع و گرما بخش خانه هایشان کنند و بدون آنکه متحمل هزینه های سنگینی شوند اتومبیل های پر مصرف خود را در خیابان ها برانند ، نفت ارزش خود را پیدا کرد و هر کشوری بی آنکه به فکر روزی باشد که این ماده به پایان می رسد خود را کاملا به آن وابسته ساخت به طوری که 10 سال بعد هیج کشوری بدون نفت نمی توانست اقتصاد و حتی سیاست خود را به پیش برد .

تمام کشورهای مصرف کننده نفت به قیمت های پایین آن خو گرفته بودند و می پنداشتند حق آنهاست که نفت را با پایین ترین قیمت از کشورهای تولید کننده که اکثرا تحت استعمار ویا سلطه خود بودند ، دریافت کننده و گاهی اوقات دادن سهمی از آن به خود کشورهای تولید کننده را نیز فراموش می کردند . به همین دلیل هیچ گاه فکر نمی کردند این ماده سیاه و کم ارزش روزی طلای سیاه نامیده شود و قیمت آن حتی از هزینه استخراجش فراتر رود .

این طلای سیاه که بیشتر در مناطق توسعه نیافته دنیا پنهان شده است جنگ های زیادی را به راه انداخته و بی شک می توان آن را طلای خونین نامید .

در سال 1941 وقتی ژاپن اقدام به تصرف چین کرد ، در پس آن کشتی های آمریکایی با حمله به پرل هاربر و بستن بندرگاه آن اجازه ورود کشتی های نفتی را به ژاپن ندادند . ژاپن نیز که تماما به نفت وارداتی متکی بود و می دانست در صورتی که برای یک هفته نفت وارد نشود جنگ را خواهد باخت ، دست به عملیاتی انتحاری زد و بندرگاه را از دست امریکایی ها بازپس گرفت و بعد از آن بود که برای تضمین دریافت نفت به جزایر نفتی اندونزی حمله کرد و آنها را به اشغال خود در آورد .

پیامد‌های جنگ آمریکا و عراق (2003) و تأثیر آن بر آینده اوپک

اختصاصی از کوشا فایل پیامد‌های جنگ آمریکا و عراق (2003) و تأثیر آن بر آینده اوپک دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

فایل بصورت ورد (قابل ویرایش) و در 237 صفحه می باشد.

مقدمه:

در قرن 21 توان مهار منابع انرژی یا خطوط انتقال آن تضمین ورود ثروت است و بدون تضمین جریان انرژی، امنیت ملی کشور‌ها تهدید خواهد شد. این موضوع تا آن حد مورد توجه قرار گرفته که اصطلاح «بازی بزرگ جدید» برای آن انتخاب شده است. در این بازی بزرگ هدف اصلی هر بازیگر مهار منابع یا راه‌های انتقال انرژی است.

برای اردوگاه غرب و در رأس آن آمریکا که تامین انرژی کشور را جزو منافع حیاتی اعلام کرده، وضع خاورمیانه و آینده آن بسیار خطرناک است. آمریکا و غرب یا باید شیوه‌ای همانند عراق (البته به شرط موفقیت در آینده) یعنی مهار نفتی را در اختیار بگیرند یا آن که راه مناسبی در همکاری با کشورهای دارای منابع عظیم نفتی پیدا کنند.[1]

بحران خاورمیانه و تحولات درونی کشورهای منطقه در جهتی نیست که غرب را به تامین انرژی خود امیدوار سازد. بنابراین موقعیت مناسبی در اختیار اوپک و بویژه کشورهای تولید کننده نفت در خلیج فارس و خاورمیانه قرار گرفته است تا بتوانند با اتخاذ یک راهبرد مشترک و با راهکارهای دیپلماتیک منافع خود را تضمین کنند. در غیر این صورت آمریکا و کشورهای غربی با روشهای گذشته خود که ریشه در استعمار دارد در پی تضمین منافع خود خواهند بود که عراق نمونه آن است؛ هر چند آینده عراق معلوم نیست تا چه حد به سود آمریکا و غرب تمام می‌شود یا به تقویت اوپک در جایگاه نظام جهانی. به همین جهت، پیامدهای، جنگ آمریکا و عراق و تأثیر آن برآینده اوپک، در این بررسی مورد تاکید قرار گرفته است تا زاویای از این مساله روشن شود.

چکیده

در این تحقیق سعی شده به پیامدهای جنگ آمریکا و عراق و تأثیر آن برآینده اوپک با توجه به سئوال اصلی و سئوالات فرعی پرداخته شود. مساله تحقیق این است که آیا اوپک پس از حمله آمریکا به عراق نیز می‌تواند این وحدت و همگرایی را در بین اعضای خود حفظ نماید و یا اینکه با خروج عراق از اوپک یا عدم رعایت سهمیه عراق و یا دخالت آمریکا در تعیین سهمیه نفت عراق، تضعیف اوپک را شاهد خواهیم بود و آیا با ورود مصرف کنندگان انبوه جدید نفتی، معادلات نفتی به نفع کشورهای عضو اوپک رقم خواهد خورد. این تحقیق شامل هفت فصل می‌باشد:

فصل اول: طراحی پژوهش، فصل دوم: کلیات نظری، فصل سوم: تاریخچه و عملکرد اوپک، فصل چهارم: جایگاه عراق در اوپک و بحرانهای این کشور، فصل پنجم: وضعیت آمریکا در زمان حمله به عراق و دلایل آمریکا از حمله به عراق، فصل ششم: تحلیل و دیدگاه‌های اتحادیه‌ اروپا، اوپک و شاخصهای اقتصادی تولید جهانی نفت، فصل هفتم: جمع‌بندی و نتیجه‌گیری تحقیق.

نتایج تحقیق، مؤید فرضیه جانشین تحقیق است که جنگ آمریکا علیه عراق تأثیری بر روند فعلی اوپک برجای نگذاشته و این جنگ در راستای نظم نوین جهانی است و به همین منظور امنیت انرژی یکی از اهداف اصلی در این زمینه است و مسائل دیگری همچون هژمونی دلار در برابر یورو بدلیل گسترش معاملات نفتی با یورو و افزایش نرخ برابری آن در برابر دلار و همچنین بهبود شاخص‌های اقتصادی چین، اروپا و ژاپن در مقایسه با آمریکا، از دیگر اولویتهای جهانی قابل طرح آمریکا در حمله به عراق می‌باشد.

فهرست مطالب

عنوان

صفحه

              - مقدمه................... 1

• طرح مسأله 2

         2-1- سئوال اصلی................ 3

                1-2-1- سئوال فرعی....... 3

         3-1- فرضیه اصلی................ 4

                1-3-1- فرضیه جانشین..... 4

        4-1- متغیرهای دخیل.............. 4

        5-1- تعریف عملیاتی مفاهیم....... 4

        6-1- پیشینه تحقیق............... 5

        7-1- روش تحقیق.................. 9

        8-1- هدف تحقیق.................. 10

             1-8-1- هدف کلی............. 10

             2-8-1- هدف جزیی............ 10

        9-1- قلمرو تحقیق................ 10

       10-1- انگیزه و ضرورت تحقیق....... 11

عنوان

صفحه

         11-1- موانع و تنگناهای تحقیق... 11

         12-1- سازماندهی تحقیق.......... 11

فصل دوم: کلیات نظری

           - مقدمه نظری................. 14

           1-2- همگرایی................. 15

                  1-1-2 - عوامل همگرایی اوپک 20

           2-2- نظام تک قطبی متقارن..... 22

           3-2- دکترین بوش، نظم نوین جهانی  26

           4-2- نظریه هژمونی و کاربرد آن در منطقه خاورمیانه............................... 28

                 1-4-2- اهداف هژمونیک آمریکا 29

                 2-4-2- هژمونی نفتی آمریکا  29

     فصل سوم : تاریخچه و عملکرد اوپک

          1-3- چگونگی شکل‌گیری اوپک...... 32

         2-3- اهداف و برنامه‌های اوپک.... 33

         3-3- اعضای اوپک................ 35

         4-3- ساختار و ارکان اوپک....... 36

            1-4-3- کنفرانس.............. 36

عنوان

صفحه

                2-4-3- هیئت عامل........ 38

                3-4-3- دبیرخانه......... 38

                4-4-3- دبیر کل.......... 39

         5-3- تحولات اوپک از زمان تشکیل.. 40

         6-3- آژانس بین‌الملل انرژی و نقش آن در کاهش قدرت اوپک............................... 42

         7-3- جنگ عراق علیه ایران و تأثیر آن بر اوپک........................................ 45

         8-3- جنگ عراق علیه کویت و اوپک. 47

         9-3- حمله  آمریکا به عراق (2003)   51

        10-3- جمع‌بندی تحولات اوپک........ 53

        11-3- نوسانات نظام سهمیه بندی اوپک  53

فصل چهارم: تحولات عراق

        1-4- پیشینه تاریخی و جغرافیایی عراق 69

        2-4- تاریخچه نفت و عراق......... 71

        3-4- بحرانهای عراق در حوزه خلیج فارس 74

              1-3-4- جنگ عراق علیه ایران و تأثیر آن بر نفت عراق................................ 74

              2-3-4- جنگ عراق علیه کویت. 76

              3-3-4- جنگ آمریکا علیه عراق   78

عنوان

صفحه

       1-5- آمریکا و خلیج فارس.......... 80

       2-5- رابطه ایالات متحده در جنگ عراق علیه ایران........................................ 82

       3-5- جنگ عراق علیه کویت و نقش ایالات متحده آمریکا.................................. 85

       4-5- حمله آمریکا به عراق یک گزینه با چندین هدف........................................ 87

       5-5- افزایش وابستگی آمریکا به نفت 90

       6-5- دلایل و اهداف آمریکا از جنگ.. 92

             1-6-5- شرایط اقتصادی آمریکا در بروز جنگ........................................ 93

             2-6-5- اهداف و دلایل داخلی آمریکا   94

             3-6-5- اهداف و دلایل منطقه‌ای آمریکا 96

             4-6-5- اهداف و دلایل جهانی آمریکا   99

 فصل ششم: دیدگاه‌ها و تحلیل‌ها درباره حمله به عراق و آینده اوپک

        1-6- اتحادیه اروپا و بحران عراق. 104

               1-1-6- موافقان حمله به عراق  105

               2-1-6- مخالفان حمله به عراق  106

       2-6- قطعنامه 1441 و دیدگاه‌های موافق و مخالف حمله به عراق............................ 109

              1-2-6- ادله موافقان حمله آمریکا به عراق........................................ 110

عنوان

صفحه

             2-2-6- ادله مخالفان حمله آمریکا به عراق........................................ 111

     3-6- آینده اوپک با حضور یا عدم حضور عراق   113

             1-3-6- اگر عراق در اوپک بماند  113

             2-3-6- اگر عراق از اوپک خارج شود   114

    4-6- تحلیل‌های اقتصادی عرضه و تقاضای جهانی نفت........................................ 117

          1-4-6 - شاخص‌های کمی عرضه و تقاضای جهانی نفت........................................ 117

          2-4-6- تحلیل اقتصادی آمارهای 10 ساله نفت جهان.................................... 120

فصل هفتم:

نتیجه‌گیری............................... 126

منابع و مأخذ............................ 132

پیوست‌‌ها و ضمائم......................... 141

            1- روزشمار اوپک از 2003 تا پایان 2004 میلادی

            2- پیش‌بینی تولید کشورهای غیر اوپک

            3- نمودار تحولات قیمت نفت

            4- گزارش آماری انرژی جهان در سال 2005

برآیند تقاطعی تولید، مصرف، واردات بر قیمت نفت جهان

[1]- سید رسول موسوی، «قدرت نفت» همشهری- دیپلماتیک، ش24، 18/3/83، ص 2.

دانلود تحقیق عوامل شکست اوپک

اختصاصی از کوشا فایل دانلود تحقیق عوامل شکست اوپک دانلود با لینک مستقیم و پرسرعت .

فرمت فایل : word(قابل ویرایش)

تعداد صفحات:22

فهرست مطالب:

چکیده:

دلایل تأسیس اوپک:

عناصر قدرت اوپک:

دلایل درونی شکست اوپک

۱- عدم ثبات سیاسی و انسجام سیاسی بین اعضای اوپک

۲- تناقضات اساسنامه سازمان اوپک:

۳- اشکالات ساختاری سازمان اوپک

ج) مکانیزم اتفاق آراء:

د) اعتبار اصول و اهداف اوپک:

هـ) عدم وجود ضمانت اجرایی برای تصمیمات اوپک:

دلایل بیرونی شکست اوپک:

۱- سیاستهای آژانس بین‌المللی انرژی:

۲- سیاست‌های نفتی ایالات متحده آمریکا:

۳- نقش شرکتهای چند ملیتی نفتی

نتیجه‌گیری

چکیده:
اوپک به عنوان یک سازمان بین‌المللی متشکل از تعدادی از کشورهای جهان سومی در ۱۹۶۰ به منظور دفاع از منافع کشورهای تولیدکننده نفت پا به عرصه حیات گذاشت اما این سازمان در طول حیات خود اثرگذاری چندانی بر بازار جهانی نفت نداشته است. دلایل این شکست را می‌توان در سه سطح تحلیل خرد، سازمانی و کلان بررسی کرد. در سطح تحلیل خرد اختلافات اراضی میان اکثر اعضاء، تضادهای قومی، مذهبی و ایدئولوژیک کشورهای عضو و ناهمگونی و ضعف ساختار سیاسی و اقتصادی آنها را می‌توان برشمرد که انسجام سازمان را تضعیف کرده است. در سطح تحلیل سازمانی تناقضات اساسنامه اوپک و اشکالات ساختاری سازمان را می‌توان نام برد و در سطح تحلیل کلان سیاستهای آژانس بین‌المللی انرژی، ایالات متحده آمریکا و شرکتهای چند ملیتی قدرت اوپک را محدود ساخته است.

کلید واژه: اوپک، عدم ثبات سیاسی روابط اعضا، تناقضات اساسنامه، ساختار اوپک، سیاست کشورهای صنعتی.

دلایل تأسیس اوپک:
بعد از اکتشاف نفت در سال ۱۸۵۹ در آمریکا و گسترش روند اکتشاف آن در کشورهای مختلف جهان، بعضی از کشورهای جهان به سرعت تبدیل به صادرکنندگان عمده این ماده استراتژیک شدند.

این کشورها که اکثراً از توسعه نیافتگی رنج می‌بردند به شدت به درآمد حاصل از نفت نیاز داشتند و متعاقب اکتشاف نفت در هر یک از این کشورها به علت بی‌لیاقتی کارگزارانشان امتیازات نفتی به شکل کاملاً ناعادلانه به شرکت‌های چند ملیتی که از طرف کشورهای صنعتی حمایت می‌شدند اعطاء شد.
استثمار نفتی کشورهای صادرکننده نفت، ضرورت ایجاد سازمان متشکل از صادرکنندگان نفت را ایجاب می‌کرد و در نتیجه اوپک در ۱۹۶۰ تشکیل شد. در پیدایش این سازمان عوامل مختلفی نقش داشته‌اند که عبارتند از:

قراردادهای نفتی یک طرفه، ظهور قشر تکنوکرات در کشورهای صادر کننده نفت و درک روزافزون آنها از مسائل نفتی، تلاشهای برخی از تولیدکنندگان برای همکاری و تشکیل سازمان برای حفظ و ایجاد قیمت‌گذاری مشترک، سیاست نفتی شرکتهای چند ملیتی، تلاشهای پیگیر عبدا… طریقی مسؤول امور نفتی عربستان و دکتر آلفونز و مسؤول نفت ونزوئلا، خیزشهای ضداستعماری در کشورهای صادر کننده نفت و لاینحل ماندن مشکلات مربوط به مواد اولیه در چارچوب سازمان ملل.
عناصر قدرت اوپک:

نفت به عنوان یک ماده خام استراتژیک محسوب می‌شود و کشورهای دارنده این ماده خام را دارای توانایی تأثیرگذاری بر رفتار بازیگران وابسته به نفت می‌کند.
این قدرت نفت بود که توانست همانطور که مورگت می‌گوید کشورهای تولیدکننده نفت را – که بواسطه آنچه می‌توان تعارفات لفظی خواند،‌ دولت محسوب می‌شوند- یک شبه به مناطق مهم و حتی قدرتمند در سیاست جهانی تبدیل کند.
پس به طور کلی استراتژیک بودن نفت را می‌توان یکی از عناصر مهم قدرت اوپک به شمار آورد. لذا می‌توان قدرت اوپک را توانایی این سازمان در تأثیرگذاری بر بازار نفت در جهت دستیابی به اهداف بدانیم.

هدف اصلی سازمان ایجاد هماهنگی و وحدت از خط مشیهای نفتی کشورهای عضو و تعیین بهترین شیوه‌ها برای تأمین منافع فردی و جمعی آنان است، اوپک در دهه ۱۹۸۰ عملاً به دو قطب مخالف تقسیم شده بود. گروهی از کشورهای عضو به رهبری عربستان که اصطلاحاً آنها را جناح محافظه‌کار اوپک می‌نامند با افزایش قیمت نفت مخالف بودند و گروهی از کشورها مانند لیبی، ایران و الجزایر که آنها را جناح تندرو اوپک می‌نامند خواهان به حداکثر رساندن قیمت نفت بوده‌اند. این اختلافات به حدی اوج پیدا کرد که در ۱۹۸۲ در حالیکه قیمت نفت در حدود ۳۷ دلار بود عربستان نفت خود را بشکه‌ای ۳۲ دلار به فروش می‌رسانید. یا اینکه اوپک قادر به انتخاب دبیر کل نبود و چند سال اوپک بدون پست دیر کلی بود.

دومین هدف سازمان تثبیت قیمت در بازارهای بین‌المللی نفت و حذف نوسانات مضر و غیرضروری می‌باشد.
از لحاظ نوسانات قیمت، دهه ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ دو دهه پرنوسان در طول حیات اوپک محسوب می‌شود. ابتدا قیمت‌ها در ابتدای دهه ۱۹۸۰ به بالای ۴۰ دلار در هر بشکه رسید و سپس در اواسط همین دهه به ۷ دلار رسید. در سال ۱۹۹۰ و پس از حمله عراق به کویت قیمتهای نفت به بالای ۴۰ دلار رسید در حالیکه در اواخر همین دهه قیمتها به ۹ دلار در هر بشکه تنزل پیدا کرد .

هدف سوم اوپک بر طبق اساسنامه آن ضرورت تعیین درآمدی ثابت برای کشورهای تولیدکننده و عرضه کافی، اقتصادی و منظم نفت به ملتهای مصرف کننده با در نظر گرفتن مصالح ملتهای تولیدکننده نفت است.
اوپک در دستیابی به این هدف خود نیز مؤفق نبوده است در مورد تضمین درآمد ثابت از طریق صادرات نفت برای کشورهای صادرکننده، نوسانات قیمت در طول این دو دهه سبب شده است که کشورهای تولیدکننده آسیب‌های اقتصادی جدی ببیند.
به طور مثال نوسانات قیمتی در طول ۱۹۹۰ به خصوص در سال ۱۹۹۸ موجب شد که اکثر کشورهای عضو منجمله ایران، عربستان و ونزوئلا در بودجه سالانه خود تجدیدنظر کنند.

دلایل درونی شکست اوپک
یک سازمان بین‌المللی هنگامی قادر به تصمیم‌گیری مثبت و تأثیرگذاری در صحنه بین‌المللی در راستای دستیابی به اهداف خود می‌باشد که از انسجام درونی برخوردار باشد. اوپک نیز از این قاعده مستثنی نیست. اما اعضای اوپک دارای اختلافات سیاسی، ارضی- مرزی و ایدئولوژیک بوده و این اختلافات را به داخل سازمان گسترش داده‌اند. شش کشور از، یازده کشور عضو در منطقه خاورمیانه و در مجاورت هم قرار گرفته‌اند و دارای مرزهای دریایی و زمینی مشترک می‌باشند و همة آنها با هم اختلافات مرزی و ارضی دارند. علاوه بر این کشورهای مذکور دارای اختلافات سیاسی- ایدئولوژیک می‌باشند و این اختلافات را به داخل سازمان کشانده‌اند.

علاوه بر اختلافات اعضاء، خود سازمان از نقطه نظر اساسنامه و نیز ساختار دچار تناقضات و ایراداتی است که منجر به عدم رعایت تصمیمات جمعی و تعهدات اساسنامه‌ای از سوی اعضا شده است. به طوریکه شاهد عدم رعایت سیاستهای سهمیه‌بندی سازمان دادن تخفیف در بهای نفت و شرکت در معاملات پایاپای و همچنین فروش نفت در بازار تک محموله بوده‌ایم.

در ادامه این بخش به شرح عوامل گفته شده می‌پردازیم:
۱- عدم ثبات سیاسی و انسجام سیاسی بین اعضای اوپک
عدم ثبات و انسجام سیاسی سازمان تحت تأثیر سه متغیر اختلافات ارضی/ مرزی، اختلافات سیاسی/ ایدئولوژیک و ناهمگونی و ضعف ساختار سیاسی- اقتصادی کشورهای عضو می‌باشد.

اختلاف ارضی شامل اختلافات بین ایران و عراق بر سر اروند رود، عراق و کویت بر سر دو جزیره «وربه» و «بوبیان»،‌ عراق و عربستان بر سر منطقه بی‌طرف حد فاصل دو کشور، عربستان و قطر بر سر باریکه‌ای از اراضی جنوبی قطر، عربستان و امارات بر سر مناطق بوریمی، العین، لیوا، ظفره، زراره و خورالعدید، امارات و قطر بر سر خورالعدید، مرزهای دریایی و حوزه نفتی بوندوق، ایران و امارات بر سر جزایر سه گانه و دو کشور عربستان و کویت در مورد فلات قاره دو کشور در خلیج‌فارس و مالکیت جزایر قارو و وام‌المرادم می‌باشد .

از سوی دیگر بین اعضای اوپک تضادهای قومی،‌ مذهبی و ایدئولوژیکی وجود دارد که روابط این کشورها را در طی زمان تحت تأثیر قرار داده است. این تعارضات ایدئولوژیک نیز عمدتاً بین کشورهای خاورمیانه‌ای اوپک و تحت تأثیر سه ایدئولوژی عمده انقلاب اسلامی ایران، ایدئولوژی حزب بعث عراق و ایدئولوژی وهابیت عربستان بوده است.
این سه کشور از مهم‌ترین اعضای اوپک هستند که هماهنگی سیاستهای این سه کشور تأثیر مهمی در روند قدرت اوپک ایفا می‌کند اما این سه کشور به شدت دارای تنشهای ایدئولوژیک بوده‌اند. نمودهای این تعارضات در جنگ ایران و عراق، حمله عراق به کویت و کشتار حجاج ایرانی در مراسم سال ۱۹۸۷ می‌باشد.
عامل دیگری که بر انسجام اوپک مؤثر بوده است ناهمگونی و ضعف ساختار سیاسی و اقتصادی اعضاء بوده است.

اگر فرض را بر این بگیریم که در کشورهایی که نظام انتخاباتی وجود دارد از کشورهایی که فاقد آن می‌باشند از نظر سیاسی توسعه یافته‌ترند یا به عبارت دیگر وجود نظام انتخاباتی را شاخص توسعه یافتگی نظام سیاسی بدانیم از لحاظ این شاخص در بین کشورهای عضو اوپک همگونی وجود ندارد. در بعضی از این کشورها اصلاً نظام انتخاباتی وجود ندارد و در پاره‌ای نیز با وجود نظام انتخاباتی، انتخابات بیشتر جنبه فرمایشی دارد. به طور مثال در کویت نظام انتخاباتی وجود دارد و مردم نمایندگان مجلس را انتخاب می‌کنند ولی مجلس به شدت تحت کنترل خاندان آل صباح است.

از شاخصهای دیگر ضعف ساختار سیاسی می‌توان به عدم وجود احزاب مستقل در کشورهای اوپک اشاره کرد. با توجه به جهان سومی بودن کشورهای عضو مسأله حزب هنوز نتوانسته است کار ویژه خود را ارائه دهد در بعضی از کشورها مانند عربستان، قطر، امارات،‌ الجزیره و لیبی اصلاً حزب معنی و مفهوم ندارد و تشکیل احزاب سیاسی ممنوع است. در عراق قبل از سقوط رژیم صدام،‌ طبق قانون اساسی آزادی تشکیل احزاب وجود داشت اما حزب بعث بر همه امور مسلط بود. نیجریه دارای نظام دو حزبی است اما رقابت آنها همواره با خشونت همراه بوده است .