نوع فایل: word
قابل ویرایش 145صفحه
مقدمه:
حقوق اقتصادی شاخه‌ای از علم حقوق است که دامنه‌ی خود را هم در حقوق داخلی و هم در حقوق بین‌الملل گسترده است. در این شاخه حقوق انتزاع صرف جایی ندارد و پراکسیس (عمل بر پایه نظر) جایگاه عمده‌ای دارد. مباحث مطروحه از دو منبع سرچشمه می‌گیرند:
درگیری حقوقی و فلسفی در رجحان منافع عمومی و خصوصی بر هم و همچنین تلاش های حقوقی ـ اقتصادی در بر هم زدن رابطه یکجانبه کشورهای شمال و جنوب در روند استعمارزدایی و پس از آن.
در تحقیق پیش رو منظور ما از قراردادهای منعقده راجع به منابع طبیعی قراردادهای اکتشاف و بهره برداری است (Exploiation) و مباحث شامل قراردادهای پائین دستی مانند فروش نفت خام یا فرآورده‌های نفتی و غیره نخواهد بود.
فرض اساسی در این تحقیق این است که، در قراردادهای نفتی باید همواره تعادلی میان «قاعده‌ی وفای به عهد» و «تعادل قراردادی» برقرار باشد. بر پایه این فرض ما به دنبال پاسخ این سؤال اساسی هستیم که آیا کشورهای صاحب منابع طبیعی (به طور خاص نفت) با توجه به اثر تحولات ایجاد شده در حقوق بین الملل حق جرح و تعدیل و انتفاء قراردادهای راجع به منابع طبیعی را خواهند داشت و به بیان دیگر آیا تئوری حاکمیت قانون ملی و تئوری حاکمیت قواعد بین‌الملل (بین المللی شدن قراردادها) بر هم غلبه نموده‌اند یا در یک رابطه سنتزیک به یک تعادل رسیده‌اند. روش تحقیق به صورت کتابخانه‌ای است.
در فصل نخست این نوشتار، با این اعتقاد که سیر تاریخی قراردادها میتواند حقیقتاً منشأ بسیاری از استدلال‌ها و نگرانی‌ها را آشکار کند، به این مطلب پرداخته شده است. همچنین صورت‌های نوین قراردادهای نفتی، از لحاظ خصوصیات حقوقی مورد بررسی قرار گرفته است. برای مثال خواهیم دید که برخی از جنبه‌هایی «حقوق در حال شکل‌گیری» - برای مثال قراردادهای توسعه- چگونه در کاهش مدت زمان قراردادها، یا کنترل منابع و یا الزامات در انتقال تکنولوژی، رخ می‌نمایاند. در بخش‌هایی از فصل نخست، برخی از مباحث – برای مثال در خصوص تئوری‌های حقوقی- برای احتراز از چند باره‌گویی به اختصار بیان شده و عمده استدلالات، به تدریج در ضمن بحث و در موقعیت مناسب دیگر، ارائه گردیده است.
در فصل دوم، به تعارضات و مباحث فنی حقوقی این قراردادها پرداخته شده است. ملاحظه خواهید کرد که قراردادهای نفتی، قراردادهایی پیچیده بوده و جنبه‌های اقتصادی سرمنشأ بسیاری از قواعد حقوقی است.
یکی از محدودیت‌های عمده در تعقیب این بحث – در جایی که به طور اخص قراردادهای نفتی مورد نظر بود- این بود که، در ایران، با وجود اینکه پرسابقه‌ترین کشور واگذار کننده امتیاز و بعدها از پیشروان تحولات حقوقی در زمینه نفت بوده است به دلیل محرمانه تلقی شدن قراردادها و اسناد، دسترسی به آخرین مدارک، عملی تقریباً غیر ممکن است. این وضعیت عیناً در مورد سایر کشورها و یا شرکت‌های عمده نفتی وجود داشته و این باعث می‌شود گاهی مباحث – البته به نحوی که در حقوق بین الملل عمومی چندان هم غیر معمول نیست – به رویه‌ها و داوری‌هایی که اکنون آشکار گردیده‌اند محدود شوند.ضمناً منابع موجود در کتابخانه‌های تخصصی هم بطور عمده، به استثنای برخی زمینه‌های خاص، مانند جنبه‌های محیط زیستی صنایع نفت و یا مسائل فنی، مربوط به دهه 1970 میلادی میباشد. وضعیت پیش گفته باعث می‌شود که کتابهای مرجع راجع به جنبه‌های عمومی قراردادهای نفتی هم محدود باشند.
فهرست مطالب:
مقدمه
فصل یکم: سوابق و مفاهیم راجع به قراردادهای نفتی
بخش یکم. مفاهیم اساسی راجع به قراردادهای نفتی
گفتار یکم- تعریف نفت و قراردادهای نفتی بین المللی
گفتار دوم- منابع طبیعی در متون حقوقی بین‌المللی
بند یکم ـ منشور ملل متحد
بند دوم ـ قطعنامه‌های مجمع عمومی سازمان ملل
بند سوم ـ حقوق دریاها
گفتار سوم- شرکت‌های فراملیتی و شخصیت حقوقی آنان در حقوق بین‌الملل
بخش دوم. تاریخچه قراردادهای نفتی
گفتار یکم- پیشینه تاریخی قراردادها در فقه امامیه و سایر مذاهب اسلامی
گفتار دوم- قراردادهای نفتی از ابتدا تا دهه 1950 میلادی
گفتار سوم- قراردادهای نفتی از دهه 1950 به بعد
بخش سوم. وضعیت حقوقی قراردادی نفتی امروزین
گفتار یکم- مراحل و مدت قراردادهای نفتی جدید
گفتار دوم- قراردادهای امتیاز
گفتار سوم- قراردادهای مشارکت
مبحث اول: قراردادهای مشارکت در تولید
مبحث دوم: قراردادهای مشارکت در سود
مبحث سوم: قراردادهای مشارکت در سرمایه گذاری
گفتار چهارم- قراردادهای خرید خدمت
مبحث اول- قراردادهای خرید خدمت مخاطره پذیر:
مبحث دوم- قراردادهای خرید خدمت صرف
گفتار پنجم- قراردادهای بیع متقابل
مبحث اول- خصوصیات کلی قراردادهای بیع متقابل
بند یکم: تاریخچه
بند دوم: تعریف قراردادهای بیع متقابل
بند سوم: انواع قراردادهای بیع متقابل
مبحث دوم- خصوصیات قراردادهای بیع متقابل در صنعت نفت
بند یکم: نکات مثبت‌حقوقی قراردادهای بیع‌متقابل برای‌کشور میزبان
بند دوم: نکات منفی حقوقی قراردادهای بیع متقابل برای کشور میزبان
مبحث سوم- قراردادهای بیع متقابل نفتی در حقوق ایران
بند یکم: منابع و متون قانونی حاکم
بند دوم: تشریفات عقدقراردادهای‌بیع‌متقابل و الزامات حقوقی آن
بند سوم: آثار نفوذ اسناد بین‌المللی درقراردادهای بیع‌متقابل نفت وگاز ایران
فصل دوم: تئوری‌های حقوقی و وضعیت حقوقی قراردادهای نفتی در حقوق بین الملل
بخش یکم: تئوری‌های حاکم بر قراردادهای نفتی
گفتار یکم- نظریه قراردادهای بدون قانون
گفتار دوم – نظریه «حقوق عرفی تجاری» (Lex Mercatoria)
گفتار سوم: نظریه قراردادهای اداری
گفتار چهارم- نظریه قراردادی بین‌المللی شده Internationlized contracts
گفتار پنجم: نظریه اصول حقوق عمومی
بخش دوم: آثار حقوق بین الملل بر قراردادهای نفتی
گفتار یکم: قاعده وفای به عهد و قاعده ربوس
گفتار دوّم: حق ملت‌ها بر توسعه
مبحث اول: ماهیت حق بر توسعه
مبحث دوم: منابع حق بر توسعه
گفتار سوم: حاکمیت بر منابع طبیعی و تئوری بین‌المللی شدن قراردادها
گفتار چهارم. ماهیت متحول قراردادهای نفتی
نتیجه گیری:
فهرست منابع فارسی
فهرست منابع لاتین
فهرست دعاوی
فهرست قطعنامه ها و اسناد
الحاقات
منابع ومأخذ:
1- آقایی، محمد، «تحول در روشهای حقوقی حل و فصل اختلافات در سازمان تجارت جهانی WTO» پایان نامه دوره کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق دانشگاه علامه طباطبایی، 81- 1380.
2- امامی، سید حسن، حقوق مدنی، کتابفروشی اسلامیه، چاپ 19، ج 1، تهران، بهار 1377.
3- انصاری، ولی الله، کلیات حقوق قراردادهای اداری، نشر حقوقدان، تهران، چاپ سوم، 1380.
4- باوت، دریک ویلییام، «قراردادهای دولت با بیگانگان: تحولات معاصر در مساله غرامت ناشی از فسخ یا نقض این قراردادها، علی قاسمی، مجله حقوقی دفتر خدمات بین المللی جمهوری اسلامی ایران، تهران. ش 17-16.
5- بلدسو، بوسچک، رابرت، فرهنگ روابط بین الملل، بهمن آقایی، گنج دانش، تهران، زمستان 1375.
6- پیرایش، هایده، «بررسی تاریخی شرکت های چند ملیتی» نشریه روابط بین الملل، 1355، ش 7 و 8.
7- جعفری لنگرودی، محمدجعفر، ترمینولوژی حقوقی، نشر راستاد، تهران، 1363.
9- حسن بیکی، ابوالفضل، نفت، بای بک و منافع ملی، انتشارات آوای نور، تهران، 1380.
10- با ماهنامه اطلاع رسانی حقوقی، معاونت حقوقی و امور مجلس ریاست جمهوری، تهران، ش 1 ، 1381.
11- خراشادی زاده، حسین، «اهل تغییر اوضاع و احوال در حقوق بین الملل» پایان نامه دوره کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی، 1374.
12- دوپویی، رنه ژان، «یک رأی داوری و دو نقد، مرتضی کلانتریان، نشر آگه، تهران، 1379.
13- رازدان، مهسا. «تحلیلی بر قراردادهای خارجی توسعه نفت و گاز در ایران» پایان نامه دوره کارشناسی ارشد، مؤسسه بین المللی مطالعات انرژی، بهار 1381.
14- روحانی، فؤاد، تاریخ اوپک، منوچهر روحانی، شرکت سهامی کتابهای جیبی، تهران، 1353.
15- ریگو، فرانسوا، «خدایان و قهرمانان» در «یک رأی داوری و دو نقد». مرتضی کلانتریان. نشر آگه، تهران، 1379.
16- زایدل - هوهن فلدرن، آیگنتاس، «حقوق بین الملل اقتصادی»، سید قاسم زمانی، نشر دانش، تهران، 1379.
17- ستوده لنگرودی، نسرین، بررسی قواعد حقوق بین الملل در جهت تضمین بر حق توسعه، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی، 1381.
18- صادقی، جوانمرد، بررسی جنبه های حقوقی معاهدات بای بک (بیع متقابل)، مجله نفت،گاز، پتروشیمی، ش 22 و 21، تهران، 1382.
19- صباحی، بابک، «جایگاه شرکت های فراملیتی در حقوق بین الملل»، پایان نامه دوره کارشناس ارشد، دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی، تهران، شهریور 1384.
20- ضیایی بیگدلی، رضا، جزوه درس بررسی تفصیلی مباحثی از حقوق بین الملل، دوره کارشناسی ارشد، حقوق بین الملل عمومی دانشکده حقوق دانشگاه علامه طباطبایی، 1377.
21- عامی، سید جواد، «مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلالیه، ج 7.
22- علیان لاریجانی، سید محمد، «موانع زیست محیطی بر تجارت بین المللی» پایان نامه دوره کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی، مهر 1383.
23- غنیمی فرد، حجت الله، مصاحبه با مدیر بین المللی شرکت ملی نفت ایران، روزنامه شرق، ش 562، هفتم شهریور 1384.
24- فلسفی، هدایت الله، جایگاه بشر در حقوق بین الملل معاصر، مجد تحقیقات حقوقی دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی، ش 18، تابستان- زمستان 1375
حسین آبادی، امیر، حقوق مصرف کننده، تصویب قانون ضرورت اجتناب ناپذیر، مصاحبه
25- فلسفی، هدایت الله، «حقوق بین الملل معاهدات» فرهنگ نشر نو، تهران، 1379.
26- قشیری، احمد و طارق، ریاض، «قانون حاکم بر نسل جدید قراردادهای نفتی، چرخش در روند دادرسی»، محسن محبی، دفتر خدمات حقوق بین الملل جمهوری اسلامی ایران، ش 29، پاییز 1382.
27- گروه نویسندگان بانک توسعه صادرات ایران، آشنایی با قراردادهای بیع متقابل، انتشارات بانک توسعه صادرات ایران، تهران، 1371.
28- محبی، محسن «رژیم قانونی حاکم دیوان اداری ایران- ایالات متحده، در دعاوی نفتی و تأثیر آن در روند داوری بین المللی»، مجله تحقیقات حقوقی دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی، پاییز- زمستان 1378. ش 26-25.
29- منتظر، علی. روشهای بیولوژیک رفع آلودگی نفت دریای خزر، مجموعه مقالات «منابع نفت و گاز» زیر نظر سهراب شهابی، (مؤسسه مطالعات دریای خزر، تهران،1380)
30- موحد، محمدعلی، «درسهایی از داوریهای نفتی (1)، نشر خدمات حقوقی بین المللی جمهوری اسلامی ایران»، تهران، 1374.
31- موحد، محمدعلی، «نفت ما و مسایل حقوقی آن» چاپ سوم، انتشارات خوارزمی، تهران، 1357.
32- نراقی، مهرداد و دیگران، «امکانات بالقوه و یا راهکارهای جذب سرمایه های خارجی در بخش نفت و گاز، مؤسسه مطالعات بین المللی انرژی پژوهشکده انرژی، زمستان 1380
33- نصیری، مرتضی، «شرکت های چند ملیتی با توجه به قوانین ایران، نشریه روابط بین‌الملل 1355. ش 7 و 8.
34- نصیری، مرتضی، «حقوق چند ملیتی»، نشر دانش امروز، تهران، 1370.
35- وانگ تی، «جهان سوم و حقوق بین الملل»، محسن محبی، مجله حقوقی دفتر خدمات حقوقی بین المللی، جمهوری اسلامی ایران، ش 8.
36- ولت، لئو، تجارت بدون پول؛ شیوه های مبادلات تهاتری و تجارت متقابل، سید محمد عادلی، انتشارات بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، تهران، 1368.
فهرست منابع لاتین
1- Akhurst, M. “A Modern Introductions to International Law”, UNWIN HYMAN, London 1987.
2- August, R. “International Business law, Texts Cases, Reedings , Prenttice- Hell Inc. 1993.
3- Bedjavi, Mohammed , International law UNESCO, Paris, 1997.
4- Bowett, D. W. Claims between states and privates , Catholic University , Law Review Summer 1986.
5- Daintirth, T; Willonghby, G. A Manual of United kingdom Oil and Gas law 30 (1977).
6- Deedly, Jeremy, “Gas Transportation Agreement” in , Upstream oil and Gas Agreements, Sweet and Maxwell, London, 1996.
7- Fatouros , Government Guarantee to Foreign Investors , 1902.
8- Goldman, La Mercatoria dans les contrats et l’arbitrage International , cluent 1979.
9- Hersemans and Werwilghen, Stabilite et Evolution du Contrat economique International. im le economique International pruglant , Bruxelles, 1975.
10- International encyclopedia of Comparative law, vol. 2, Contracts in General , ch. 1, “Public Contracts”
11- Jhonston, Daniel. International Petroluem Fiscal Systems and production sharing contracts , Penwell Books, Oklahoma.
12- Lipstein , C. Conflict of law Before International Tribunals , 29 Trans, of Gratins society (1944)
13- Roy Chowdhury , Subrata and paul de week , significance of the right to Development in introductory review for the right to Development law, nighoff, London, 1992.
14- Sands, Phillipe, International law in the field of sustainble development British year book of International law, 1994.
15- Schmithoff, C. M. , International Business Law. A new law merchant current law and social problems.
16- Shaw, M. N. “International law” , Grotius publications , 1994.
17- Sidel- Hohen - feldren, aignauts, International Economic Soft - Law , RCAD/ 1979 (II) Vol 3.
18- Sinclair, Ian, The Vienna Convention on the law of Treaties , 1984.
19- Singh, Gaudrip, New Dimensions in International Law, 1986.
20- Smith and Wells, Mineral Agreements in Developing Countries, Structures and Substances 69 AJIL 560 (1975)
21- Turpin, C; Public Contracts , 7th International Encyclopedia of comparative law, 1982.
22- Van meurs, Pedro, World Fiscal systems for oil and gas, Dubai , sep 10-14-2000.
23- Vandervalde, kenneth, J. “Investment liberalization and economic Development ; the role of bilateral Investment Treaties” in. Columbia Journal of Transnational law vol 36, 1998, No. 3.
24- Vellas, P. Droit International economique et social tome, 1 , Siery, Paris , 1965.
25- Verdross; protection of private property under Quasi- International Agreements.
26- Walde , Revision on Transnational Investment Agreements, Contractual Felexibility in Natural Resources Development, 10th Miami Journal International haw 227 (1978).
27- Wedgwood Benn, A..Uk’s secretary of state for Energy in Parliment the matter , 5 par, 1. Deb HC (5 the Ser). 1157 (1975) (Report of Standing Comm. D. on petroleum and Submarine pipelines Bill).
28- Ziedel- Hohen feldern, Aignauts, Contrats entre Etates et personnes privees. Etrangeres , the theory of Quasi International and party international Agreements Review , Belge Droits, (1975).
فهرست دعاوی
1- Amoco Asia V. Indonesia, ICSID Award of 21 November 1984, International Legul Materials , 1985.
2- BP Exploration Co (Libya Ltd (BP)) V. Government of the libyan Arab Republic , 53 L. L. R. 227 (1970).
3- Colleg point Bont corp V. U.S., 267 us 12 (1925)
4- Czarnikow V. Rolimpex (1977) 3 WLR Per Lord Denning
5- Fisheries Jursdiction Cuse, United kingdom V. Icealund, ICJ Reports (1973).
6- Government of the state of kuwait V. American Oil Co. (Aminoil), 21 International law Materials , 1982.
7- Iran- US Claims Tribunal, Case No. 56. Chamber Three, Award No. 310-50-3. Dated, 14 July (1987).
8- Mavromatis case. Greece V. G. B. PCIJ Series A. No. 2 (1924)
9- Printing and Numerical Regiszration Co. V. Sampson; law Review (1875) 19Eq Case 49.
10- Taylor V. Cauldwell (1863) 122 ENG, Rep.
فهرست قطعنامه ها و اسناد
1- C. P.I.J, Serie A , no 20, P41.
2- Charter of Economic Rights and Duties of states, UN GA Res. 3281 (XXIX), December 12, 1977.
3- Code of conduct on transnational companies as proposed by UN General- Secretary (E/ 1988/ 39/ Add. 1)
4- Decelaration on the Establishment of a New International Economic Order, UN GA Res. 3201 (S-VI), May 1, 1974.
5- La charte des droits economique des Etats: note de lecture Ann. Fr. Int. 1974.
6- Rapport du groupe de travail premier section- Doc. TD / B/ AC12 / 1.
7- The set of Multilaterally Agreed Equitable principles and Rules for control of Restrictive Business practices, UNDOCTD / RBP/ Conf. 10 (1989)
8- UN GA Res. 523 (VI), January 12, 1952.
9- UN GA Res. 626 (VII), December 21, 1952.
10- UN GA Res. 837 (IX), December 14, 1962.
11- UN GA Res. 1803 (XVII), December 14, 1962.
پروژه رژیم حقوقی قراردادهای منعقده میان دولت و شرکت‌های خارجی راجع به منابع طبیعی نفت. doc
